AraĢtırmada, öğretim programının ön gördüğü Ģekilde kalıp ifadeleri iĢleyen kontrol grubu öğrencileri ile kısa filmleri izleyerek kalıp ifadeler konusunu iĢleyen deney grubundaki öğrencilerin baĢarılarının karĢılaĢtırılması amaçlanmıĢtır. BaĢka bir ifade ile öğretim sürecinde kısa filmlerin kullanılmasının kalıp ifadelerin öğretimine etkisi incelenmiĢtir. Bu doğrultuda öncelikle deney grubunda kullanılmak üzere kısa filmlerin çekilme iĢlemi gerçekleĢtirilmiĢtir. Ardından öğrencilerin uygulama öncesi ve sonrasında kalıp ifadeler konusundaki bilgi ve becerilerini ölçmeye yönelik geçerli ve güvenilir bir baĢarı testi geliĢtirilmiĢtir.
Hem kısa filmlerde hem de baĢarı testinde kullanılmak üzere konu alan uzmanlarının kalıp ifadelere iliĢkin görüĢlerinin belirlenmesi amaçlanmıĢtır. Bu doğrultuda öncelikle 47 konu alan uzmanının kalıp ifadelere yönelik görüĢleri belirlenmiĢ; ardından kullandıkları kalıp ifadeler tespit edilmiĢtir.
Konu alan uzmanlarının kalıp ifadelere iliĢkin görüĢlerine (EK 3) yönelik oluĢturulan maddelere vermiĢ oldukları cevaplar doğrultusunda hesaplanan frekans ve yüzde değerleri Tablo 19‘da gösterilmiĢtir.
Tablo 19
Konu Alan Uzmanlarının Uygulama Öncesinde Kalıp Ġfadelere Yönelik GörüĢleri
Maddeler
Evet Kısmen Hayır
f % f % f %
Kalıp ifadelerin Türkçe öğretiminde avantaj sağladığını
düĢünüyorum. 39 83,0 8 17,0 0 0,0
Türkçe öğretiminde kalıp ifadelere yönelik ayrı bir çalıĢma
yapılması gerektiğini düĢünüyorum. 35 74,7 11 23,4 1 2,1
Kalıp ifadelerin kültürümüzün bir parçası olduğunu
düĢünüyorum. 41 87,2 5 10,6 1 2,1
Kalıp ifadelerin öğretiminde beden dilinin, vurgu ve
tonlamanın önemli olduğunu düĢünüyorum. 43 91,5 4 8,5 0 0,0
Kalıp ifadelerin öğretimi sırasında kısa filmlerden
faydalanılması gerektiğini düĢünüyorum. 30 63,8 13 27,7 4 8,5 Öğrencilerin, kalıp ifadeleri anlamakta zorluk çektiğini
düĢünüyorum. 24 51,1 21 44,7 2 4,3
Dil öğretiminde kalıp ifadelerin kolaylık sağladığını
düĢünüyorum. 35 74,5 11 23,4 1 2,1
Türk kültüründe duygu durumlarına uygun farklı kalıp
ifadeler bulunduğunu düĢünüyorum. 39 83,0 7 14,9 1 2,1
Duygularımı ifade ederken kalıp ifadelerden sıklıkla
faydalanıyorum. 32 68,1 15 31,9 0 0,0
Türkçe öğretiminde kalıp ifadelerden sıklıkla
yararlanıyorum. 30 63,8 16 34,0 1 2,1
Tablo 19‘da yer alan bilgiler incelendiğinde ―Kalıp ifadelerin Türkçe öğretiminde avantaj sağladığını düĢünüyorum.‖ ifadesine konu alan uzmanlarının %83,0‘ünün (n=39) evet, %17,0‘sinin de (n=8) kısmen cevabını verdikleri görülmektedir. ―Türkçe öğretiminde kalıp ifadelere yönelik ayrı bir çalıĢma yapılması gerektiğini düĢünüyorum.‖ maddesine uzmanların %74,7‘si (n=35) evet, %23,4‘ü (n=11) kısmen cevabını verirken %2,1‘inin (n=1) hayır cevabını verdiği belirlenmiĢtir. Konu alan uzmanlarından %87,2‘sinin (n=41) ―Kalıp ifadelerin kültürümüzün bir parçası olduğunu düĢünüyorum.‖ ifadesine evet cevabını verdiği, %10,6‘sının (n=5) kısmen ve %2,1‘inin de (n=1) hayır cevabını verdiği tespit edilmiĢtir. ―Kalıp ifadelerin öğretiminde beden dilinin, vurgu ve tonlamanın önemli olduğunu düĢünüyorum.‖ maddesine konu alan uzmanlarının %91,5‘inin (n=43) evet, %8,5‘inin (n=4) kısmen cevabını verdikleri belirlenmiĢtir. ―Kalıp ifadelerin öğretimi sırasında kısa filmlerden faydalanılması gerektiğini düĢünüyorum.‖ maddesine konu alan uzmanlarının %63,8‘inin (n=30) evet, %27,7‘sinin (n=13) kısmen ve %8,5‘inin ise (n=4) hayır cevabını verdiği tespit edilmiĢtir. Konu alan uzmanlarından %51,1‘inin (n=24)
―Öğrencilerin, kalıp ifadeleri anlamakta zorluk çektiğini düĢünüyorum.‖ ifadesine evet, %44,7‘sinin (n=21) kısmen, %4,3‘ünün de (n=2) hayır cevabını verdikleri saptanmıĢtır. ―Dil öğretiminde kalıp ifadelerin kolaylık sağladığını düĢünüyorum.‖ maddesine konu alan uzmanlarından %74,5‘inin (n=35) evet, %23,4‘ünün (n=11) kısmen, %2,1‘inin ise (n=1) hayır cevabını verdiği belirlenmiĢtir. ―Türk kültüründe duygu durumlarına uygun farklı kalıp ifadeler bulunduğunu düĢünüyorum.‖ ifadesine konu alan uzmanlarının %83,0‘ünün (n=39) evet, %14,9‘unun (n=7) kısmen, %2,1‘inin (n=1) hayır cevabını verdiği belirlenmiĢtir. Konu alan uzmanlarının ―Duygularımı ifade ederken kalıp ifadelerden sıklıkla faydalanıyorum.‖ maddesine %68,1‘inin (n=32) evet, %31,9‘unun (n=15) kısmen cevabını verdiği tespit edilmiĢtir. Son olarak konu alan uzmanlarının %63,8‘inin (n=30) ―Türkçe öğretiminde kalıp ifadelerden sıklıkla yararlanıyorum.‖ ifadesine evet, %34,0‘ünün (n=16) kısmen, %2,1‘inin de (n=1) hayır cevabını verdiği saptanmıĢtır.
Konu alan uzmanlarının kalıp ifadelere yönelik görüĢlerinin daha iyi incelenebilmesi amacıyla uzmanların maddelere vermiĢ oldukları ―evet‖ cevaplarına iliĢkin hesaplanan yüzde değerleri ayrıca ġekil 5‘te gösterilmiĢtir.
ġekil 5. Konu alan uzmanlarının kalıp ifadelere iliĢkin görüĢleri (%) 0,0 20,0 40,0 60,0 80,0 100,0 M1 M2 M3 M4 M5 M6 M7 M8 M9 M10 83,0 74,7 87,2 91,5 63,8 51,1 74,5 83,0 68,1 63,8
ġekil incelendiğinde konu alan uzmanlarının sırasıyla;
Kalıp ifadelerin öğretiminde beden dilinin, vurgu ve tonlamanın önemli olduğunu düĢünüyorum. (%91,5)
Kalıp ifadelerin kültürümüzün bir parçası olduğunu düĢünüyorum. (%87,2) Kalıp ifadelerin Türkçe öğretiminde avantaj sağladığını düĢünüyorum. (%83,0)
Türk kültüründe duygu durumlarına uygun farklı kalıp ifadeler bulunduğunu düĢünüyorum. (%83,0)
Türkçe öğretiminde kalıp ifadelere yönelik ayrı bir çalıĢma yapılması gerektiğini düĢünüyorum. (%74,7)
Dil öğretiminde kalıp ifadelerin kolaylık sağladığını düĢünüyorum. (%74,5) Duygularımı ifade ederken kalıp ifadelerden sıklıkla faydalanıyorum. (%68,1)
Kalıp ifadelerin öğretimi sırasında kısa filmlerden faydalanılması gerektiğini düĢünüyorum. (%63,8)
Türkçe öğretiminde kalıp ifadelerden sıklıkla yararlanıyorum. (%63,8)
Öğrencilerin, kalıp ifadeleri anlamakta zorluk çektiğini düĢünüyorum. (%51,1) ifadelerine katılım gösterdikleri belirlenmiĢtir.
Tablo 20
Konu Alan Uzmanlarının Duygu Durumlarında Kullandıkları Kalıp Ġfadelere ĠliĢkin GörüĢleri
Duygular Kullanılan kalıp ifade Kullanıyorum Kullanmıyorum
f % f %
Beğenme 1.Vay be çok güzel! 2.Bayıldım gerçekten! 35 35 74,5 74,5 12 12 25,5 25,5
Heyecan 1.Yerimde duramıyorum! 33 70,2 14 29,8
2.Kalbim yerinden çıkacak gibi! 35 74,5 12 25,5
Öfke 1.Yeter artık! 2.Allah cezanı/ belanı versin! 42 22 89,4 46,8 5 25 10,6 53,2 Mutluluk 1.Öyle mutluyum ki! 2.YaĢasın! 36 36 76,6 76,6 11 11 23,4 23,4
Sıkılma 1.Sıkıntıdan patladım! 36 76,6 11 23,4
2.Ooof! 42 89,4 5 10,6
Kaygı 1.Hayırdır inĢallah! 2.Allah Allah ! 47 44 100,0 93,6 0 3 0,0 6,4
TelaĢ
1.Acilen...lazım.(Acilen çıkmam lazım/
bitirmem lazım…) 40 85,1 6 12,8
2. Ġki ayağım bir pabuca girdi. 40 85,1 7 14,9
Korku 1.Aklım çıktı! 37 78,7 10 21,3
2.Ödüm patladı! 41 87,2 6 12,8
Mahcubiyet 1.Gerçekten çok üzgünüm! 2. Kusura bakma ya! 35 39 74,5 83,0 12 8 25,5 17,0 Yorgunluk 1.Ayaklarıma kara sular indi! 2.Yorgunluktan ölüyorum! 38 42 80,9 89,4 9 4 19,1 8,5
Üzgünlük 1.Bu nasıl olur! 39 83,0 8 17,0
2.Sorma ya! 40 85,1 7 14,9
ġaĢkınlık 1.Ġnanamıyorum! 2.Gerçekten mi? 45 45 95,7 95,7 2 2 4,3 4,3
Sitem 1.AĢk olsun! 41 87,2 6 12,8
2.Bunu senden beklemezdim! 39 83,0 8 17,0
Acıma 1.Vah vah, yazık! 2.Ġçim parçalandı! 38 38 80,9 80,9 9 9 19,1 19,1 Merak 1.Önemli bir Ģey yoktur inĢallah? 2. Hayrola? 41 41 87,2 87,2 6 6 12,8 12,8
Kıskançlık 1.Kıskançlıktan çatladım! 31 66,0 16 34,0
2. Çok kıskandım! 37 78,7 10 21,3
Tablo 20‘deki bilgiler incelendiğinde, araĢtırma kapsamında görüĢleri alınan konu alan uzmanlarının beğenme duygusuna iliĢkin ―Vay be çok güzel!‖ kalıp ifadesini %74,5‘inin (n=35) kullandığı, %25,5‘inin ise (n=12) kullanmadığını belirttikleri görülmektedir. Konu alan uzmanlarından %74,5‘inin (n=35) ―Bayıldım gerçekten!‖ kalıp ifadesini kullandığını, %25,5‘inin ise (n=12) kullanmadığını belirttiği tespit edilmiĢtir. Konu alan uzmanlarının beğenme duygusu için aynı zamanda ―Aferin, Harika, Bu ne güzellik! , ġu güzelliğe bak!, Çok güzel!, Çok hoĢuma gitti., Çok iyiymiĢ!, Harika bir Ģey bu!, Süper!, Harikasın!, Mükemmel!, MüthiĢ!, Çok beğendim., SüpermiĢ gerçekten!, ĠyiymiĢ ya!, ġahane! , ġık olmuĢ!, Yok böyle bir Ģey!‖ ifadelerini kullandıkları yönünde görüĢ belirttikleri tespit edilmiĢtir.
Heyecan duygu durumu için konu alan uzmanlarının %70,2‘si (n=33) ―Yerimde duramıyorum!‖ kalıp ifadesini kullandığını, %29,8‘i ise (n=14) kullanmadığını belirtmiĢtir. Benzer Ģekilde konu alan uzmanlarının %74,5‘inin (n=35) ―Kalbim yerinden çıkacak gibi!‖ kalıp ifadesini kullandığı, %25,5‘inin ise (n=12) kullanmadığı yönünde görüĢ belirttikleri saptanmıĢtır. Konu alan uzmanları ayrıca ―Allah‘ım nefesim kesiliyor, Çok heyecanlıyım., Elim ayağıma dolaĢtı., Hayret bir Ģey ya, Ġçim içime sığmıyor., Eteklerim zil çalıyor., Kalbim duracak gibi, Kalbim kütü küt atıyor!, Kalbim yerinden fırlayacak gibi!, Midem karıncalanıyor., Öleceğim heyecandan!, ġimdi düĢüp bayılacağım!‖ kalıp ifadelerini heyecan durumu için kullandıklarını ifade etmiĢlerdir.
Öfke duygu durumu için ―Yeter artık!‖ kalıp ifadesini konu alan uzmanlarının %89,4‘ü (n=42) kullandığını, %10,6‘sı ise (n=5) kullanmadığını belirtmiĢtir. ―Allah cezanı, belanı
versin!‖ ifadesini ise konu alan uzmanlarının %46,8‘i (n=22) kullandığını ifade ederken %53,2‘si (n=25) kullanmadığını belirtmiĢtir. Öfke durumunda konu alan uzmanları ayrıca ―Allah ıslah etsin!, Allah kahretsin!, Bıktım!, Burama kadar geldi., Canın cehenneme!, Çok komik!, Çok sinir oldum., Sen görürsün!, Def ol git baĢımdan!, Ettiğini bul!, Tamam artık!, Yeter ama!‖ kalıp ifadelerini kullandıklarını belirttikleri saptanmıĢtır.
Mutluluk duygu durumunda konu alan uzmanlarının %76,6‘sının (n=36) ―Öyle mutluyum ki!‖ kalıp ifadesini kullandığını, %23,4‘ünün ise (n=11) kullanmadığını ifade etmiĢtir. ―YaĢasın!‖ kalıp ifadesini mutluluk durumunda konu alan uzmanlarından %76,6‘sı (n=36) kullandığını, %23,4‘ü (n=11) kullanmadığını belirtmiĢtir. Konu alan uzmanları mutluluk duygu durumu için ayrıca ―Ağzı kulaklarına varıyor!, Çok mutluyum, ġükürler olsun, Çok Ģükür!, Hey, çok mutluyum!, Mutluluktan havalara uçtum, Harika!, Sevinçten havalara uçmak üzereyim., Oley!, Oh ya! Çok sevindim, Ne güzel!, Mutluluktan ölüyorum., Hey çok mutluyum!, Çok sevindim!,‖ ifadelerini kullandıklarını ifade etmiĢlerdir.
Sıkılma duygu durumu için ―Sıkıntıdan patladım!‖ kalıp ifadesini konu alan uzmanlarından %76,6‘sı (n=36) kullandığını, %23,4‘ü (n=11) kullanmadığını belirtmiĢtir. ―Ooof!‖ ifadesini konu alan uzmanlarından %89,4‘ü (n=42) kullandığı, %10,6‘sı (n=5) kullanmadığı yönünde görüĢ ifade etmiĢtir. Konu alan uzmanları ayrıca sıkılma duygu durumunda ―Of Allah‘ım of!, Bezdim!, Çok sıkıldım, çatlayacağım!, Daralıyorum, Uff!, Sıkıntıdan ölüyorum, Sıkıntıdan patlamak üzereyim!, Ruhum daraldı!, Ġçim daraldı., Ġçin ĢiĢti!, Fenalık geldi!, Çok sıkıldım, fenalık geldi., Bıktım usandım artık!, Bekleye bekleye ağaç oldum., Kök saldım.‖ ifadelerinin kullanılabileceğine dikkat çektikleri belirlenmiĢtir. Kaygı duygu durumunda konu alan uzmanlarının tamamı (%100; n=47) ―Hayırdır inĢallah!‖ kalıp ifadesini kullandığı yönünde görüĢ ifade etmiĢtir. Konu alan uzmanlarının %93,6‘sı (n=44) ―Allah Allah!‖ kalıp ifadesini kullanırken %6,4‘ü (n=3) kullanmadığını belirtmiĢtir. Kaygı durumunda aynı zamanda konu alan uzmanları ―Hadi ya ciddi olamazsın!, Hadi ya öyle mi olmuĢ!, Ne olacak Ģimdi!, Tövbe tövbe, akĢam akĢam sabah sabah!, Tüh ya, Ya olursa ben ne yaparım!, Ya… olursa!, Nerde kaldı?, Ne oldu ki!, Aman Allah‘ım!‖ kalıp ifadelerinin kullanılabileceğini ifade ettikleri belirlenmiĢtir.
TelaĢ duygu durumu için ―Acilen...lazım.(Acilen çıkmam lazım, bitirmem lazım…)‖ kalıp ifadesini konu alan uzmanlarının %85,1‘i (n=40) kullandığını belirtirken %12,8‘i (n=6) kullanmadığı yönünde görüĢ ifade etmiĢtir. Benzer Ģekilde ―Ġki ayağım bir pabuca girdi.‖ ifadesini konu alan uzmanlarının %85,1‘i (n=40) kullandığını belirtirken %12,8‘i (n=6) kullanmadığını ifade etmiĢtir. TelaĢ duygu durumunu ifade etmek için konu alan uzmanları
―Acelem var, Çok acil, Haydi haydi!, Haydi çabuk!, Panik oldum., Ne yapacağımı bilemedim!, Hemen yapmam lazım!, Hemen Ģimdi!, Hadi hemen yapmam lazım., Hızlı olmam lazım.,‖ kalıp ifadelerinin kullanılabileceğini belirtmiĢlerdir.
Korku duygu durumunda konu alan uzmanlarının %78,7‘si (n=37) ―Aklım çıktı!‖ ifadesini kullandığını, %21,3‘ü (n=10) kullanmadığını belirtmiĢtir. ―Ödüm patladı!‖ kalıp ifadesini de konu alan uzmanlarının %87,2‘si (n=41) kullandığını, %12,8‘i ise (n=6) kullanmadığını ifade etmiĢtir. Korku duygu durumunda ―Heyecandan kalbim durmak üzere., Hihh!, Yüreğim ağzıma geldi, Yüreğimi hoplattın!, Aklımı aldın!, Ölüp ölüp dirildim!, Ödüm koptu!, Korkudan ölüyordum!, Kanım dondu!, Kalbim duracaktı!, Çok korktum!‖ kullanılabileceği yönünde konu alan uzmanlarının görüĢ ifade ettikleri tespit edilmiĢtir. Kayıtsızlık duygu durumu için ―Bana ne!‖ kalıp ifadesini konu alan uzmanlarının %87,2‘si (n=41) kullandığı, %12,8‘i ise (n=6) kullanmadığı yönünde görüĢ ifade etmiĢtir. ―Beni hiç ilgilendirmez!‖ kalıp ifadesini de konu alan uzmanlarının %83,0‘ü (n=39) kullandığı, %17,0‘si (n=8) kullanmadığını belirtmiĢlerdir. Kayıtsızlık duygu durumu için konu alan uzmanları ayrıca ―Aman be ya!, Bana sorma!, BaĢka iĢim mi yok!, Beni hiç alakadar etmez, Umurumda değil!, Umursamıyorum!, Benimle ne alakası var!, Salla gitsin!, Seni ilgilendirmez, Sen bilirsin canın isterse, Eee ne olmuĢ yani!, Bana dokunmayan yılan bin yaĢasın!‖ kalıp ifadelerinin kullanılabileceğini ifade etmiĢlerdir.
Mahcubiyet duygu durumu için ―Gerçekten çok üzgünüm!‖ ifadesini konu alan uzmanlarının %74,5‘inin (n=35) kullandığı, %25,5‘inin ise (n=12) kullanmadığını belirttikleri tespit edilmiĢtir. ―Kusura bakma ya!‖ kalıp ifadesini de konu alan uzmanlarının %83,0‘ünün (n=39) kullandığı, %17,0‘sinin (n=8) kullanmadığı yönünde görüĢ ifade ettiği belirlenmiĢtir. Mahcubiyet duygu durumu için konu alan uzmanları ayrıca ―Affedersin!, Artık yüzüne bile bakamam!, BaĢka çarem yoktu, Çok mahcubum ne diyeceğimi bilemiyorum, Yerin dibine geçtim., Yer yarılsa da içine girsem., Ya çok özür dilerim!, Tüh ya!, Ay çok utandım., Ne olur affet, düĢünemedim!, Çok utandım!, Hay Allah!, Çok utandım Ģimdi, Çok affedersin, özür dilerim., Beni mazur görün!, Ay çok mahcubum!, Artık yüzüne bile bakamam.‖ kalıp ifadelerinin kullanılabileceğini belirttikleri tespit edilmiĢtir.
Yorgunluk duygu durumunda konu alan uzmanlarının %80,9‘unun (n=38) ―Ayaklarıma kara sular indi!‖ ifadesini kullandığı, %19,1‘inin (n=9) kullanmadığı yönünde görüĢ ifade ettikleri belirlenmiĢtir. ―Yorgunluktan ölüyorum!‖ ifadesini de konu alan uzmanlarının %89,4‘ünün (n=42) kullandığı, %8,5‘inin (n=4) kullanmadığını belirttiği tespit edilmiĢtir.
Yorgunluk duygu durumu için konu alan uzmanlarının aynı zamanda ―Anam ağladı, Yorgunluktan her yerim ağrıyor., Yorgunluktan canım çıktı., Yorgunluktan anamız ağladı., Yorgunluktan (uykusuzluktan) ölmek üzereyim!, Pestilim çıktı!, Hiç halim yok!, Öldüm bittim!, Geberdim ya!, Çok yoruldum., Canım çıktı!, Bittim bittim!, Bayılmak üzereyim., Bittim tükendim., Ayakta duramıyorum.‖ kalıp ifadelerinin kullanılabileceğini ifade ettikleri saptanmıĢtır.
Üzgünlük duygu durumu için ―Bu nasıl olur!‖ kalıp ifadesini konu alan uzmanlarının %83,0‘ü (n=39) kullandığını belirtirken %17,0‘si (n=8) kullanmadığını ifade etmiĢtir. ―Sorma ya!‖ ifadesini de konu alan uzmanlarının %85,1‘i (n=40) kullandığı, %14,9‘u (n=7) kullanmadığı Ģeklinde görüĢ ifade etmiĢtir. Konu alan uzmanları üzgünlük duygu durumunda ayrıca ―Ben bunu hak etmedim!, Yüreğimi dağladı., Yapma ya!, Nasıl oldu bu!, Deme!, Hay Allah!, Tüh ya!, Hiç sorma!, Hadi ya!, Çok üzüldüm. Canım çok sıkkın!, Ağlayacağım artık!‖ ifadelerinin kullanılabileceğini belirtmiĢlerdir.
ġaĢkınlık duygu durumunda konu alan uzmanlarının %95,7‘sinin (n=45) ―Ġnanamıyorum!‖ kalıp ifadesini kullandığı, %4,3‘ünün (n=2) kullanmadığı yönünde görüĢ belirttikleri tespit edilmiĢtir. Benzer Ģekilde konu alan uzmanlarının 95,7‘sinin (n=45) ―Gerçekten mi?‖ kalıp ifadesini kullandığını, %4,3‘ünün (n=2) kullanmadığını belirttiği saptanmıĢtır. ġaĢkınlık durumunda aynı zamanda konu alan uzmanları ―Allah Allah!, Biri bana bu yalan desin!, Ciddi misin?, Hadi be ciddi misin!, Hadi canım!, Vay canına!, Hayretler içindeyim!, Yapma ya!, Yok canım!, hadi canım!, Yok artık! Nasıl olur!, Bir yaĢıma daha girdim., Vay be!, Vallaha mı?, Olur mu kardeĢim!, Sahi mi!, Hadi ya!, Vay canına! Hadi be!, O da ne!,‖ kalıp ifadelerinin kullanılabileceğini ifade ettikleri belirlenmiĢtir.
Sitem duygu durumu için ―AĢk olsun!‖ kalıp ifadesini konu alan uzmanlarının %87,2‘si (n=41) kullandığını belirtirken %12,8‘i (n=6) kullanmadığını ifade etmiĢtir. ―Bunu senden beklemezdim!‖ ifadesini de konu alan uzmanlarının %83,0‘ünün (n=39) kullandığı, %17,0‘sinin (n=8) kullanmadığı Ģeklinde görüĢ ifade etmiĢtir. Konu alan uzmanları sitem duygu durumunda ayrıca ―Yüzünü gören cennetlik!, Yaptığın iĢ mi Ģimdi!, Sen de mi!, Sen de mi Brütüs!, Peki öyle olsun!, Küstüm sana!, Çok kırıldım., Çok kırdın beni!, Bunu senden ummazdım!, Canın sağ olsun., Bana bunu da yaptın ya!, Bu bana yapılır mı!, Bunu bana nasıl yaparsın!, Böyle mi olduk!, Beni çok üzdün!, Beni çok ĢaĢırttın!, Hiç oldu mu Ģimdi!, Ġnsan oğlu çiğ süt emmiĢ, güvendiğim dağlara kar yağdı!‖ ifadelerinin kullanılabileceğini belirtmiĢlerdir.
Acıma duygu durumunu ifade etmek için konu alan uzmanlarının %80,9‘u (n=38) ―Vah vah, yazık!‖ kalıp ifadesini kullandığını, %19,1‘i (n=9) kullanmadığını belirtmiĢtir. Konu alan uzmanlarından %80,9‘u (n=38) acıma duygusu için ―Ġçim parçalandı!‖ kalıp ifadesini kullandığını, %19,1‘i de (n=9) kullanmadığını ifade etmiĢtir. Acıma duygusunu ifade etmek için konu alan uzmanları ayrıca ―Allah yardım etsin, Yazık!, Tüh!, Rabbim yardım et, Rabbim yardımcısı olsun!, Kıyamam!, Ġçim acıdı!, Zavallı!, Kahroldum!, Ġçim yandı!, Çok acıdım. Yüreğim yandı!‖ kalıp ifadelerinin kullanılabileceğini belirttikleri saptanmıĢtır.
Merak duygu durumunu belirtmek için ―Önemli bir Ģey yoktur inĢallah?‖ kalıp ifadesini konu alan uzmanlarının %87,2‘sinin (n=41) kullandığı, %12,8‘inin (n=6) kullanmadığını belirttikleri görülmektedir. ―Hayrola?‖ kalıp ifadesini de konu alan uzmanlarının %87,2‘sinin (n=41) kullandığı, %12,8‘inin (n=6) kullanmadığı yönünde görüĢ belirttiği tespit edilmiĢtir. Merak duygu durumunu ifade etmek için konu alan uzmanları ayrıca ―Durum ne?, Ne oldu?, Ne olmuĢ?, Ne iĢ?, Ġçime bir kurt düĢtü., Her Ģey yolunda mı?, Hayırdır?, Karadeniz‘de gemilerin mi battı?, Hayırdır, ne oldu?, Merak ettim bir Ģey mi oldu?, Meraktan öldüm, Hayırdır inĢallah!, Bir Ģey mi oldu?‖ kalıp ifadelerinin kullanılabileceğini ifade ettikleri tespit edilmiĢtir.
Kıskançlık duygu durumunda ―Kıskançlıktan çatladım!‖ kalıp ifadesini konu alan uzmanlarının %66,0‘sının (n=31) kullandığı, %34,0‘ünün ise (n=16) kullanmadığı yönünde görüĢ ifade ettiği belirlenmiĢtir. Konu alan uzmanlarının %78,7‘si (n=37) ―Çok kıskandım!‖ ifadesini kullandığını belirtirken %21,3‘ü (n=10) kullanmadığını ifade etmiĢtir. Kıskançlık duygu durumunu belirtmek için konu alan uzmanları ayrıca ―Ben de istiyorum, Gözüm düĢtü, Gözüm kaldı!, Orta yerimden çatladım!, MaĢallah!, Kıskançlıktan kudurdu(m)!, Kıskançlıktan kudurdu., KeĢke benim olsa!, Karnım ağrıdı. Yine mi o…‖ ifadelerinin kullanılabileceği yönünde görüĢ belirttikleri tespit edilmiĢtir. Konu alan uzmanlarının ayrıca karĢılıklı duygu durumlarında kullandıkları kalıp ifadelerin belirlenmesi amaçlanmıĢtır. Bu doğrultuda konu alan uzmanlarının duygu durumlarında yer alan kalıp ifadelere vermiĢ oldukları cevaplar doğrultusunda frekans ve yüzde değerleri hesaplanmıĢ, sonuçlar Tablo 21‘de gösterilmiĢtir.
Tablo 21
Konu Alan Uzmanlarının KarĢılıklı Duygu Durumlarında Kullandıkları Kalıp Ġfadelere ĠliĢkin GörüĢleri
Duygular Kullanılan kalıp ifade Kullanıyorum f % Kullanmıyorum f % Teselli etme 1. Çok Ģükür! 2. Cana geleceğine mala gelsin! 38 41 80,9 87,2 9 6 19,1 12,8 Teskin etme 1. Sıkma canını! 2. Senden kıymetli mi? 45 36 95,7 76,6 2 11 4,3 23,4 Kabul etme 1. Neden olmasın! 2. Seve seve! 43 42 91,5 89,4 4 5 8,5 10,6
Reddetme 1. Hayır, teĢekkür ederim. 45 95,7 1 2,1
2. Maalesef! 42 89,4 4 8,5
Uyarma 1. Sakın bir daha… 2. Benden günah gitti! 40 36 85,1 76,6 7 11 14,9 23,4
Yalvarma 1. Ne olur! 41 87,2 6 12,8
2. Lütfen 40 85,1 7 14,9
Tablo 21 incelendiğinde, teselli etme duygu durumunda konu alan uzmanlarının %80,9‘unun (n=38) ―Çok Ģükür!‖ kalıp ifadesini kullandığı, %19,1‘inin (n=9) kullanmadığı yönünde görüĢ ifade ettiği belirlenmiĢtir. Benzer Ģekilde konu alan uzmanlarının %87,2‘sinin (n=41) ―Cana geleceğine mala gelsin!‖ kalıp ifadesini kullandığı, %12,8‘sinin (n=6) kullanmadığını belirttiği tespit edilmiĢtir. Teselli etme duygu durumu için konu alan uzmanlarının ―Canın sağ olsun, Hakkında hayırlısı buymuĢ, Hayırlısı olsun, Her iĢte vardır bir hayır!, Sana bir Ģey olmasın!, Ölümlü dünya boĢ ver, Üzülme sıkma canını, Takma kafana!, Sıkma canını!, Sağlık olsun, sana bir Ģey olmasın da!, Olanda da olmayanda da hayır vardır., Her Ģeyin bir çaresi bulunur!, BoĢver, takma kafana!, Allah korusun! VerilmiĢ sadakanız varmıĢ., Allah beterinden korusun!, Allah beterinden saklasın.‖ kalıp ifadelerinin kullanılabileceğini belirtmiĢtir.
Teskin etme duygu durumunu ifade etmek için konu alan uzmanlarının %95,7‘sinin (n=45) ―Sıkma canını!‖ ifadesini kullandıkları, %4,3‘ünün (n=2) ise kullanmadıkları yönünde görüĢ ifade ettikleri belirlenmiĢtir. ―Senden kıymetli mi?‖ ifadesini konu alan uzmanlarının %76,6‘sı kullandığını ifade ederken %23,4‘ü (n=11) söz konusu kalıp ifadesini teskin etme duygu durumunda kullanmadıklarını belirtmiĢtir. Konu alan uzmanları ayrıca ―Ucunda ölüm yok ya!, Takma kafana!, Ciddiye alma!, ĠnĢallah daha iyi olur., Hayırlısı, nasip kısmet!, Hiç sorun değil., Her Ģey yoluna girer., Zamanla düzelir., Canın sağ olsun., Allah baĢka dert vermesin., Bu da geçer!, BoĢver, sıkma tatlı canını!, Salla gitsin!, BoĢver, kafanı
takma!, BoĢver üç günlük dünya!, Üzme tatlı canını, Her iĢte vardır bir hayır, Üzülme, Olur böyle Ģeyler!‖ kalıp ifadelerinin teskin etme duygu durumu için kullanılabileceğini belirtmiĢtir.
Kabul etme duygu durumu için ―Neden olmasın!‖ ifadesini konu alan uzmanlarının %91,5‘inin (n=43) kullandığı, %8,5‘inin (n=4) kullanmadığı yönünde görüĢ belirtmiĢlerdir. Konu alan uzmanlarının %89,4‘ü (n=42) ―Seve seve!‖ ifadesini kullandığını, %10,6‘sı ise (n=5) kullanmadığını ifade etmiĢlerdir. Kabul etme duygu durumunu belirtmek için konu alan uzmanlarının ―Tabii ki!, Yeter ki iste!, Elbette, Kesinlikle., Olabilir., tamam., Olur., Her zaman., Tabii ki memnuniyetle!, Hay hay!, BaĢım gözüm üstüne!, Bana uyar., Benim için hiç sakıncası yok!‖ ifadelerinin de kullanılabileceğini ifade ettikleri belirlenmiĢtir.
Reddetme duygu durumunda ―Hayır, teĢekkür ederim.‖ ifadesini konu alan uzmanlarının %95,7‘sinin (n=45) kullandığı, %2,1‘inin (n=1) kullanmadığı yönünde görüĢ belirttikleri tespit edilmiĢtir. Konu alan uzmanlarından %89,4‘ünün (n=42) ―Maalesef!‖ ifadesini kullandıkları, %8,5‘inin (n=4) kullanmadığını ifade ettiği belirlenmiĢtir. Reddetme duygu durumunda ayrıca ―Yürü git! Ġstemiyorum dedim ya!, Yok sağ olun!, Üzgünüm, meĢgulüm., Uygun değilim, Olmaz!, Olacak iĢ değil!, Almayayım., Kusura bakmayın ama…, Ġsterdim ama…., Üzgünüm..., Ġstemiyorum zorla mı!, Hayatta olmaz, mümkün değil!, Ġmkansız!, Dediğin olmaz!, Çok üzgünüm., Ne yazık ki olmaz!, Çok isterdim ama imkansız., BaĢka bir zaman inĢallah!‖ kalıp ifadelerinin kullanılabileceğine yönelik konu alan uzmanlarının görüĢ ifade ettiği saptanmıĢtır.
Uyarma duygu durumunda ―Sakın bir daha…‖ kalıp ifadesini konu alan uzmanlarından %85,1‘inin (n=40) kullandığı, %14,9‘unun da (n=7) kullanmadığı yönünde görüĢ ifade ettikleri belirlenmiĢtir. ―Benden günah gitti!‖ kalıp ifadesini de uzmanların %76,6‘sı (n=36) kullandığı, %23,4‘ü ise (n=11) kullanmadığı saptanmıĢtır. Uyarma duygu durumunda konu alan uzmanları ayrıca ―Aynısını yaĢamak istemiyorum!, Bak son kez uyarıyorum!, Benden söylemesi dikkat edin!, Bir daha görmeyeceğim, duymayacağım!, Bir daha olmasın!, Bir kez daha uyarmayacağım!, Bu son olsun!, Seni son kez uyarıyorum!, Bundan sonra yok!, Bunu bir daha tekrarlama!, Bunu son kez söylüyorum!, Eğer bir daha yaparsan…, Ben karıĢmam!, Kendine gel!, Dalga mı geçiyorsun!, Rica ediyorum., Sen bilirsin., Seni son kez uyarıyorum!‖ kalıp ifadelerinin kullanılabileceğini belirtmiĢlerdir.
Yalvarma duygu durumunda ―Ne olur!‖ kalıp ifadesini konu alan uzmanlarının %87,2‘sinin (n=41) kullandığı, %12,8‘inin (n=6) kullanmadığı yönünde görüĢ belirttiği tespit edilmiĢtir. ―Lütfen!‖ ifadesini de konu alan uzmanlarının %85,1‘inin (n=40) kullandığını belirttiği, %14,9‘unun da (n=7) kullanmadığını ifade ettiği belirlenmiĢtir. Yalvarma duygusunu ifade etmek için konu alan uzmanları ayrıca ―Yapmayın!,