Yüklemenin Geçersizliği

Medeni Kanun’un 515’inci maddesinin ikinci fıkrası gereğince hukuka veya ahlaka aykırı yüklemeler, iliĢkin bulundukları tasarrufu geçersiz kılmaktadır. Yine Medeni Kanun’un 515’inci maddesinin üçüncü fıkrası gereğince, anlamsız veya yalnız baĢlarına rahatsız edici nitelikte olan yüklemeler yok sayılmaktadır. Maddedeki ifadelerden anlaĢıldığı üzere, Kanun yüklemeyi üç türe ayırmaktadır ve bu yüklemelerin her birinin yaptırımını ayrı düzenlemiĢtir172_{. Bu bağlamda yükleme çeĢitlerinin; hukuka veya ahlaka aykırı} yüklemeler, imkânsız yüklemeler ve anlamı olmayan ve rahatsız edici yüklemeler olarak ayrılması ve sonuçlarının buna göre incelenmesi gerekmektedir.

171

GÜRSOY, K. T., Şart ve Mükellefiyet, Kısım I, s. 480.

172 _{YHGK 04.05.1983 T. 1983/2-235 E. 1983/471 K. “...maddede üç tür yükümlülük} (mükellefiyet) öngörülmüştür ve bu yükümlülüklerin her biri, yerine getirilmemeleri durumunda ilgililerin sahip olacakları dava hakkının türü ve kapsamını belirleyecek bir biçimde birbirinden farklı yaptırımlarla (müeyyidelerle) ayrılmışlardır” . KarĢı görüĢ için

bkz. SEROZAN, R., ENGĠN, B. Ġ., s. 276.; Yazarlar, bu ayrımın tutarsız olduğunu ve her durumda salt bölümsel iptalle yetinmenin doğru olmadığı kanaatindedirler.

2.4.4.1. Hukuka veya Ahlaka Aykırı Yüklemeler

Olumlu miras sözleĢmesinde yer alan bir yüklemenin hukuka veya ahlaka aykırı olması durumunda, sözleĢme kendiliğinden hükümsüz olmamaktadır. Ancak ilgililerin bu türde bir yüklemeyi içeren olumlu miras sözleĢmesinin iptalini isteme hakkı bulunmaktadır173_{. Örneğin, mirasbırakanın} olumlu miras sözleĢmesi ile A’ya bankadaki parasını bıraktığı ancak bankadaki parayla uyuĢturucu alıp satmasını istediği durumda hukuka aykırı bir yükleme söz konusudur. Öte yandan mirasbırakanın olumlu miras sözleĢmesi ile A’yı mirasçı atadığı ve buna karĢılık A’nın mirasbırakanın gazeteye müstehcen fotoğraflarını yayınlamak üzere vermesini istediği durumda da ahlaka ayrı bir yüklemenin varlığı söz konusu olmaktadır 174

.

Belirtmek gerekir ki, bir yüklemenin hukuka aykırı sayılabilmesi için, o yüklemenin emredici hukuk kurallarına aykırı olması gerekmektedir. Bir yüklemenin ahlaka aykırı sayılabilmesi için ise, o yüklemenin Medeni Kanun’un 23’üncü maddesinin ikinci fıkrası ile çatıĢması gerekmektedir. Yani yüklemenin ondan yararlanacak olan kiĢinin iradesiyle karar vermesini sınırlandırması gerekmektedir175

.

2.4.4.2. Anlamı Olmayan Rahatsız Edici Yüklemeler

Anlamı olmayan ve yalnız baĢlarına rahatsız edici nitelikte olan yüklemeler sonuçları bakımından bu nitelikteki koĢullarla birlikte aynı hükme bağlanmıĢtır (MK. 515/III)176_{. Buna göre anlamı olmayan rahatsız edici} yüklemeler de dava açmaya gerek olmaksızın Kanun gereği kendiliğinden hiç

173 _{MK m. 515/II’de kullanılan “...geçersiz kılar” ifadesinden iptal edilebilirlik}

anlaĢılmaktadır.

174 _{Benzer örnek için bkz. ÖZTAN, B., s 227.}

175 _{ÖZTAN, B., s. 227.} 176 _{Bkz. 2.3.4.2. s. 49-50.}

koyulmamıĢ gibi yok sayılmaktadır177_{. Ancak yüklemenin bağlı olduğu ölüme} bağlı tasarruf geçerli olmaktadır.

2.4.4.3. Ġmkânsız Yüklemeler

Olumlu miras sözleĢmesinde yer alan yüklemenin sözleĢme yapıldığı sırada imkânsız olması ile mirasbırakanın ölümünden sonra imkânsız olması hallerinin birbirinden ayrılarak incelenmesi gerekmektedir. Buna göre, yüklemenin sözleĢme yapıldığı sırada imkânsız olması halinde, karĢı tarafın bunu yerine getirme borcundan kurtulması söz konusu olmakta (BK. m. 20,117); ancak yüklemenin bağlı olduğu olumlu miras sözleĢmesine konu ölüme bağlı tasarruf varlığını devam ettirmektedir. Ancak, ilgililerin baĢvurması ile imkânsız yüklemeyi içeren olumlu miras sözleĢmesin yorumu sonucunda, söz konusu imkânsız yüklemenin olmaması halinde, olumlu miras sözleĢmesinin de yapılmayacağı anlaĢılırsa; söz konusu olumlu miras sözleĢmesi iptal edilebilecektir178

. Buna karĢın, yüklemenin mirasbırakanın ölümünden sonra imkânsız hale gelmesi durumunda ise, tıpkı anlamsız ve yalnız baĢlarına rahatsız edici yüklemelerde olduğu gibi imkânsız yüklemenin yok sayılması; ancak ilgili olumlu miras sözleĢmesinin geçerli sayılması gerekmektedir. Nitekim Yargıtay Hukuk Genel Kurulu bir kararında179 bu konuya Ģu Ģekilde açıklık getirmiĢtir:

Vasiyetçiyle birlikte eşinin adlarının yapılacak bir pavyona verilmesi yolundaki vasiyetname hükmü, yasanın deyimiyle, davalıya yönelik bir yükümlülük (mükellefiyet) niteliğindedir ve bu yönün belirginliği karşısında nasıl uyuşmazlık oluşturmayan maddi bir olgunun kanıtlanmasına gerek

177 _{KILIÇOĞLU, A., s. 135.; KOCAYUSUFPAġAOĞLU, N., s. 280.; YILDIRIM, A., s.}

119.; ANTALYA, G., Miras Hukuku, s. 205.; ÖZTAN, B., s. 246.; KÖPRÜLÜ, B., s. 179.; ĠNAN, A. N., ERTAġ, ġ., ALBAġ, H., s. 221.; ÖZUĞUR, A. Ġ., s. 552.; Bu düzenlemeye karĢı yapılan eleĢtiri için bkz. SEROZAN, R., ENGĠN, B. Ġ., s. 282.; Yazarlar, hukuka ve ahlaka aykırılık ile anlamsız ve rahatsız edicilik kavramları arasındaki sınırın tutarsız olduğunu ve ikisi arasındaki yaptırım farkının (birisinde iptal ötekinde yokluk) yersiz olduğunu belirtmektedirler.

178 _{ĠNAN, A. N., ERTAġ, ġ., ALBAġ, H., s. 222.} 179 _{YHGK. 04.05.1983 T., 2-235 E., 471 K.}

yoksa, bu maddi olgunun da hukuksal niteliği üzerinde durulmasına gerek

bulunmamaktadır. Vasiyetnamenin iptali durumunda vasiyetçinin

yükümlülüğüne ilişkin isteminin tümüyle yasal bir planda gerçekleşme olasılığının da kalkacağı gözden kaçırılmamalıdır. O halde yükümlülüğe ilişkin ikincil nitelikte bir isteğin gerçekleşmediğinden bahisle davalı taraf yararına oluşturulan vasiyetin iptali için dava hakkı tanınması, belirgin bir biçimde az önce anılan esaslara aykırıdır ve yorum kuralları açısından vasiyetçinin temel isteğiyle bağdaşmaz niteliktedir...

...Vasiyetnamedeki şart ve mükellefiyetin ifa imkansızlığının doğduğu halde, murisin ağırlıklı amacı dikkate alınarak varislerin iptali isteme hakkının olup olmadığı belirlenmelidir...

...Olanaksız yükümlülük ile yükümlülüğün olanak içerisinde bulunmasına rağmen yerine getirilmesinin (ifasının) olanaksız duruma gelmesi hallerini de birbirinden ayırmak gerekir. Bu olayda ise, olanaksız bir yükümlülük söz konusu değildir. Zira yükümlülüğün konusu yapılacak bir pavyona vasiyetçi ve eşinin adlarının verilmesidir ki böyle bir yükümlülüğün vasiyetnameye konulması, olanaksız bir edimin öngörülmesi demek değildir. Esasen davacı davsında olanaksız bir yükümlülükten değil, sonradan yerine getirilmesi olanaksız duruma gelmiş yükümlülükten söz etmektedir...

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

3. OLUMLU MĠRAS SÖZLEġMESĠ YAPMA EHLĠYETĠ

3.1. Olumlu Miras SözleĢmesinde Mirasbırakanın SözleĢme