Mirasçılıktan Çıkarma Sebebinin

Mirasçılıktan çıkarma yolu ile bir kimse mirasbırakan tarafından saklı payından tamamen veya kısmen mahrum bırakılabilmektedir. Mirasçılıktan çıkarma sebepleri esasen yalnızca saklı paylı mirasçılar için öngörülmüĢtür278

. Ancak Medeni Kanun’un 546’ıncı maddesinden anlaĢılacağı üzere, olumlu miras sözleĢmesi ile lehine ölüme bağlı tasarruf yapılan kiĢi saklı paylı mirasçı gibi kabul edilmekte ve onun aynen saklı paylı mirasçı gibi çıkarılma yoluyla sözleĢmeye dayalı lehine yapılan tasarruftan yoksun bırakılması olanaklı kılınmaktadır279

.

Mirasçılıktan çıkarma sebebine dayanarak sözleĢmeden dönülebilmesi için çıkarma sebebinin olumlu miras sözleĢmesinin yapılmasından sonra ortaya çıkmıĢ olması koĢulu aranmaktadır. ġayet, sözleĢmesin yapılmasından önce böyle bir sebebin bulunması ve bunu da mirasbırakanın biliyor olması durumunda bunun af anlamına geleceğinden, sözleĢmeden dönme hakkının kullanılması mümkün değildir280

.

Mirasçılıktan çıkarma sebepleri Medeni Kanun’da “cezai mirasçılıktan

çıkarma” ve “koruyucu mirasçılıktan çıkarma” olmak üzere iki çeĢittir. Cezai

mirasçılıktan çıkarma Medeni Kanun’un 510’uncu maddesinde düzenlenmiĢtir. Buna göre, mirasçının mirasbırakana veya mirasbırakanın yakınlarından birine karĢı ağır bir suç iĢlemesi veyahut mirasçının mirasbırakana veya mirasbırakanın ailesi üyelerine karĢı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini 277 _{DURAL, M., ÖZ, T., s. 116.; ĠNAN, A. N., s. 137.; DURAL, M., s. 232.}

278 _{ÖZTAN, B., s. 128.; ĠMRE, Z., s. 378.}

279 _{SEROZAN, R., ENGĠN, B. Ġ., s. 255.; DURAL, M., s. 231.; ĠMRE, Z., ERMAN, H., s.}

179.; DURAL, M., ÖZ, T., s. 116.;“ Kanun koyucu, bu hükümle, miras sözleşmesi ile

mirasçı nasbedilen veya vasiyet alacaklısı seçilen kişiye bir çeşit sözleşmeden doğan (akdi) mahfuz hisse sahibi olarak bakmaktadır. Onun için kanuni mahfuz hisseli mirasçıların mirasbırakanın bir taraflı ölüme bağlı tasarrufu ile mirastan uzaklaştırılmalarını mümkün kılan mirastan ıskat kurumu, hiç değilse ıskat sebepleri bakımından, yardıma çağrılmıştır.” (KOCAYUSUFPAġAOĞLU, N., s. 243.).

önemli ölçüde yerine getirmemesi halinde281_{, mirasbırakan mirasçısını} mirasçılıktan çıkarabilmektedir282

. Olumlu miras sözleĢmesinin üçüncü kiĢi yararına yapılması durumunda, MK. m. 546’da, “...mirasçı atanan veya

kendisine belirli mal bırakılan kişinin...” ifadesinin yer almasından ötürü,

mirasçılıktan çıkarma sebeplerinin üçüncü kiĢinin Ģahsında aranacağı sonucuna varılmaktadır.

Medeni Kanun’un 510’uncu maddesinde, mirasçılıktan çıkarma sebebi oluĢturacak bir fiilin mirasbırakanın kendisine veya yakınlarına karĢı iĢlenmesi koĢulu aranırken; 546’ncı maddesinin ikinci fıkrasında, söz konusu fiilin sadece mirasbırakana karĢı iĢlenmesi koĢulu aranmaktadır. Bu düzenlemeden dolayı, mirasbırakana değil de onun yakınlarına karĢı mirasçılıktan çıkarma sebebi oluĢturabilecek bir davranıĢta bulunulması halinde, olumlu miras sözleĢmesinden dönüp dönülemeyeceği tartıĢma konusu yaratmaktadır. Öğretide bu konuya iliĢkin kabul edilen bir görüĢe göre, 510. maddede düzenlenen çıkarma sebebi oluĢturan bir fiilin sadece mirasbırakana değil onun yakınlarına karĢı iĢlenmesi durumunda da, 546. madde gereğince olumlu miras sözleĢmesinden dönülebilecektir283_{, Bu görüĢü savunanlara göre, madde} metnindeki “mirasbırakana karşı” ifadesi hükme açıklık getirmek için konulmuĢtur284_{. Ayrıca genellikle yabancı olan lehine tasarruf yapılan kiĢinin,} mirasbırakanın en yakın hısımları olan saklı paylı mirasçılardan neden daha fazla korunması gerektiği açıklanamamaktadır285

.

281

Bu sebeple olumlu miras sözleĢmesinden dönülebilmesi için sözleĢmenin tarafının mirasbırakanın ailesine dâhil olan kimse olması gerekmektedir. Çünkü ancak bu kimse, aile hukukundan doğan görevlerini ihmal edebilir (SEROZAN, R., s. 335, dpt. 173.).

282

ÖZTAN, B., s. 129 vd.; ANTALYA, G., Miras Hukuku, s. 214-215.; DURAL, M., ÖZ, T., s. 200-201.; OĞUZMAN, M. K., s. 210-211.; KOCAYUSUFPAġAOĞLU, N., s. 308 vd.; BERKĠ, ġ., s. 42.; AYAN, M., s. 148-149.

283

Bu görüĢü savunan yazarlar için bkz. ĠMRE, Z., ERMAN, H., 179-180.; OĞUZMAN, M. K., s. 183, dpt. 468.; ĠMRE, Z., s. 294.; KOCAYUSUFPAġAOĞLU, N., s. 243, dpt. 5.; Yazar, bazı borç iliĢkilerinde, taraflardan birinin doğrudan diğer tarafın Ģahsına yöneltilmemiĢ olan ancak ona yakın bazı kiĢileri hedef tutan davranıĢların da, feshi haklı gösteren bir muhik sebep teĢkil edeceğini savunmaktadır.

Öğretide bizim de katıldığımız diğer bir görüĢe göre ise, yalnız mirasbırakana karĢı mirasçılıktan çıkarma sebebi oluĢturan bir davranıĢta bulunulması halinde, mirasbırakan MK. m. 546 gereğince sözleĢmeden dönebilecektir286_{. Çünkü aksi yönde görüĢ, hem 546’ncı madde metninin} lafzına hem de olumlu miras sözleĢmesinin sözleĢme olma niteliğine aykırılık teĢkil etmektedir. Madde metinde açık bir Ģekilde mirasbırakana karĢı mirasçılıktan çıkarma sebeplerinden birini oluĢturan bir fiilin iĢlenmesi halinde sözleĢmeden dönülebileceğinden bahsedilmektedir. Söz konusu hüküm sadece sebepler bakımından MK. m. 510’a atıfta bulunulmaktadır. Yoksa fiilin muhatabı bakımından bir atıf söz konusu değildir. Bu nedenle maddenin geniĢ yorumlanması sonucunda mirasbırakanın yakınlarına da mirasçılıktan çıkarma sebeplerinden birini oluĢturan fiilin iĢlenmesi halinde olumlu miras sözleĢmesinden dönülebileceğini kabul etmek mümkün değildir.

Medeni Kanun’un 513’üncü maddesinde, koruyucu mirasçılıktan çıkarma287

sebebi olan “Borç ödemeden aciz sebebiyle mirasçılıktan çıkarma” düzenlenmiĢtir. Buna göre, mirasbırakan ödeme güçsüzlüğü çeken altsoyunu saklı payının yarısı için mirasçılıktan çıkarabilmektedir. Bu hüküm, borç ödemeden aciz belgesi bulunan altsoyu koruma düĢüncesi sebebiyle düzenlenmiĢtir. Ayrıca, bu hüküm ile mirasbırakandan kalan mirasın tümünün alacaklıların eline geçmesi engellenmektedir288

.

285 _{KOCAYUSUFPAġAOĞLU, N., s. 243, dpt. 5.; Mirasbırakanın yakınlarına karĢı iĢlenen}

ağır suçlar mirasbırakanın da üzülmesine ve zarar görmesine sebep olacağından; bunlara karĢı mirasçılıktan çıkarma sebebi oluĢturan bir davranıĢta bulunulması halinde mirasbırakan sözleĢmeden dönebilecektir (ĠMRE, Z., s. 294.).

286 _{Bu görüĢü savunan yazarlar için bkz. ÖZTAN, B., s. 229.; ĠNAN, A. N., s. 137, dpt.}

118.; SEROZAN, R., s. 335.; Yazar, madde metnine uygun Ģekilde, sadece mirasbırakana karĢı mirasçılıktan çıkarma sebebi oluĢturan bir fiilin iĢlenmesi halinde olumlu miras sözleĢmesinden dönülebileceğini belirtmektedir.

287

Koruyucu mirasçılıktan çıkarma konusunda geniĢ bilgi için bkz. SAYMEN, F. H. (1939),

Aciz Sebebiyle Mirastan Iskat, Ġst. Bar. Derg. C. XIII, Mart, S. III, s. 146 vd. Ġstanbul.;

ÖZTAN, B., s. 140.; AYĠTER, N., s. 131 vd.; SEROZAN, R., ENGĠN, B. Ġ., s. 291 vd.; ĠMRE, Z., ERMAN, H., s. 243 vd.; OĞUZMAN, M. K., s. 216 vd.; BERKĠ, ġ., s. 45- 46.; ĠNAN, A. N., ERTAġ, ġ., ALBAġ, H., s. 382 vd.; ANTALYA, G., Miras Hukuku, s. 222 vd.

Türk hukukunda, aciz sebebiyle mirasçılıktan çıkarma hakkındaki hükmün, olumlu miras sözleĢmeleri bakımından uygulanıp uygulanamayacağına iliĢkin bir açıklık bulunmamaktadır. Kanımızca, MK. m. 513 buraya uygulanamaz. Çünkü olumlu miras sözleĢmesinde sözleĢme taraflar arasındadır. SözleĢmeye taraf olanın altsoyu kural olarak sözleĢmeden yararlanmamaktadır. Nihayet taraflar bu durumda sözleĢmeden ancak isteyerek dönebilmektedirler289

.

6.2.1.1.2. Ehliyet

Mirasçılıktan çıkarma sebebine dayanarak olumlu miras sözleĢmesinden dönme hakkı sadece mirasbırakana tanınmıĢtır. Bu sebepten karĢı tarafın böyle bir hakkı bulunmamaktadır290_{. Mirasbırakanın sahip olduğu} hak bütün ölüme bağlı tasarruflar gibi kiĢiye bağlı bir haktır ve mirasbırakanın ölümü ile sona ermektedir291

.

Medeni Kanun’un 546’ncı maddesinin üçüncü fıkrasında, “Tek taraflı

ortadan kaldırma, vasiyetnameler için kanunda öngörülen şekillerden biriyle yapılır” denilmektir. Buna hükme göre, mirasbırakanın mirasçılıktan çıkarma

sebebinin varlığına dayanarak olumlu miras sözleĢmesinden dönebilmesi için vasiyetname yapma ehliyetine (MK. m. 502) sahip olması gerekmektedir. Mirasbırakanın daha sonradan kısıtlanmıĢ olması durumunda ayırt eme gücüne sahip olması Ģartıyla sözleĢmeden dönmesi mümkündür292

.

289

ĠMRE, Z., s. 294-295, dpt. 28.; Yazar, aciz sebebiyle mirasçılıktan çıkarmanın gerek Ġsviçre’de gerek Türkiye’de uygulamasının bulunmadığını belirtmekte; buna dair olan Kanun hükümlerinin ise ölü birer hüküm olduğunu ifade etmektedir. ĠMRE, Z., ERMAN, H., s. 180, dpt. 16.

290 _{ÇINAR, Ö. (2006), Miras Sözleşmesinin Tek Taraflı İrade Beyanı İle Sona Erdirilmesi,}

ĠTÜSBD., Yıl: 2006, S. 12, s. 222, Ġstanbul.; DURAL, M., ÖZ, T., s. 117.; DURAL, M., s. 233.

291 _{DURAL, M., ÖZ, T., s. 117.; DURAL, M., s. 233.} 292 _{DURAL, M., ÖZ, T., s. 118.}

6.2.1.1.3. ġekil

MK. m. 546/III’e göre, olumlu miras sözleĢmesinden vasiyetname Ģekillerinden biri ile dönülebilmektedir293_{. Buna göre, mirasbırakan resmi, el} yazısı ve Ģartları varsa sözlü vasiyetname yolu ile sözleĢmeden dönebilmektedir294_{. Söz konusu Ģekillerin dıĢında yapılan fesih beyanı Kanun} gereği geçerli sayılmamaktadır295_{. Ayrıca mirasbırakanın hangi Ģekilde olursa} olsun, tasarrufunda sözleĢmeyi feshettiğini belirtmesi gerekmektedir296

. Öğretideki baskın görüĢe göre ise, mirasbırakanın çıkarma sebebini açık olarak belirtmesi gerekmektedir (MK. m. 512/I)297.

Mirasbırakanın yaptığı bir vasiyetname ile olumlu miras sözleĢmesinden döndüğünü karĢı tarafa bildirme zorunluluğu bulunmamaktadır. Bu nedenle karĢı taraf sözleĢmeden dönüldüğü ancak mirasbırakanın ölümünden sonra öğrenecektir. Öğretide bu durum SEROZAN tarafından eleĢtirilmektedir. Yazara göre, ivazsız olumlu miras sözleĢmeleri bakımından mirasbırakanın sözleĢmeden döndüğünü ölüme kadar gizli tutmasında, ölümünden sonrası için güvenli olarak durumu belgeleme çıkarı bulunmaktadır298_{. Oysa ivazlı olumlu miras sözleĢmeleri bakımından,} mirasbırakanın böyle bir çıkarı bulunmamaktadır. Yazar, ivazı vermiĢ olan karĢı tarafı gizlilik sebebiyle, mirasbırakanın ölümüyle elde etmeyi beklediği haklardan ansızın yoksun bırakmaya mirasbırakanın hakkı olmadığını

293

DURAL, M., ÖZ, T., s. 118.; ĠNAN, A. N., s. 137.; ÖZTAN, B., s. 229.; ĠMRE, Z., s. 293.

294 _{ĠMRE, Z., ERMAN, H., s. 179.; ĠNAN, A. N., ERTAġ, ġ., ALBAġ, H., s. 211.;}

OĞUZMAN, M. K., s. 183.; ĠNAN, A. N., s. 137.

295 _{ĠNAN, A. N., ERTAġ, ġ., ALBAġ, H., s. 211.} 296

Aksi yönde görüĢ için bkz. DURAL, M., s. 243.; Yazar, bunun bir yorum meselesi olduğunu belirtmektedir.

297 _{ĠMRE, Z., ERMAN, H., s. 179.; DURAL, M., ÖZ, T., s. 119.; DURAL, M., s. 244.;}

ĠMRE, Z., s. 293-294.; Aksi yönde görüĢ için bkz. SEROZAN, R., s. 507.; Yazar göre, miras sözleĢmesinden dönmede dönme nedeninin gösterilmesi zorunlu değildir.

belirtmektedir. Bu sebepten, dönmeye iliĢkin ana kuralın uygulanması gerektiğini ve dönmenin varması gerekli Ģekle bağlı olmayan bir irade açıklaması ile yapılması gerektiğini savunmaktadır299

.

6.2.1.2. Sağlararası Ġvaz Borcunun Yerine Getirilmemesi Halinde