5.2.1. Güven Ġlkesi
Miras sözleĢmesinin iki taraflı bir hukuki iĢlem olmasından dolayı, sözleĢmede sadece mirasbırakanın son arzu ve istekleri değil; karĢı tarafın da mirasbırakanın irade beyanına uygun kabul beyanları da yer almaktadır. Bu nedenle olumlu miras sözleĢmesinin yorumunda, irade veya irade beyanı kuramına göre bir yorumdan çok, mirasbırakanın irade beyanına karĢılık kabul beyanı veren karĢı tarafın dürüstlük kuralları gereğince vereceği anlamı dikkate alan güven ilkesi237 ile yorum yapılması gerekmektedir238.
236
KÖPRÜLÜ, B., s. 224.; OĞUZMAN, M. K. 170-171.; ĠNAN, A. N., s. 191.; KOCAYUSUFPAġAOĞLU, N., s. 327.; Aksi yönde görüĢ için bkz. BERKĠ, ġ., s. 94.; Yazar, vasiyetnamelerin yorumu ile miras sözleĢmelerinin yorumunun farklı kurallara tabi olduğunu kabul etmemektedir. Vasiyetnamelere uygulanan yorum kurallarının miras sözleĢmelerine de uygulanması gerektiğini savunmaktadır. Aksi halde iki anlamlı yorumun yapılması söz konusu olacaktır ve bu da yorum esasları arasında bulunmamaktadır.
237
Sağlararası iĢlemlerde söz konusu iĢlemi yapan tarafın veya tarafların açıklamıĢ oldukları irade beyanlarının gerçeğe uygun olarak belirlenmesinde, iĢlemin karĢı tarafının veya tarafların doğruluk ve dürüstlük kurallarına göre yükleyecekleri anlam ve değerlendirmeler, öğretide baskın bir görüĢ olarak savunulmakta ve bu yorum biçimine
Miras sözleĢmesinin ivazsız olması halinde de yorumun yine güven ilkesine göre yapılması gerekmektedir239
. Ancak belirtmek gerekir ki, olumlu miras sözleĢmesine konu olan fakat niteliği itibariyle tek taraflı tasarruf olma özelliğine sahip olan ölüme bağlı tasarruflar yorumlanırken, vasiyetnamelerde olduğu gibi bunların yorumunun irade prensibine göre yapılması gerekmektedir240.
Güven ilkesine göre, miras sözleĢmesi yapılırken, tarafların iradesinin ne olduğu değil, karĢı tarafın içinde bulunduğu hal ve Ģartlara göre, yapılan beyanın ne anlama geldiğinin araĢtırılması gerekmektedir (objektif teori)241
. Ancak belirtmek gerekir ki, yorum yolu ile ancak olumlu miras sözleĢmesinde yer alan beyanların anlamı açıklanabilmektedir. Yani, olumlu miras sözleĢmesinin metninde hiçbir dayanağı olmayan bir arzunun yorum yolu ile sözleĢmeye sokulması mümkün değildir242
.
Vasiyetnamelerin yorumunda uygulanan kurallar, güven kuramına uygun düĢtüğü ölçüde olumlu miras sözleĢmelerinin yorumunda da uygulanacaktır243.
güven ilkesi adı verilmektedir (KÖPRÜLÜ, B., s. 222.).; Ayrıca bu konuda geniĢ bilgi
için bkz. EREN, F., s. 144 vd.
238 BAYGIN, C. (2000), Ölüme Bağlı Tasarruflarda Yorum, Atatürk Üniversitesi Erzincan
Hukuk Fakültesi Dergisi, C. IV, S. 1–2, s. 569, Erzincan.; ĠNAN, A. N., ERTAġ, ġ., ALBAġ, H., s. 282.; GÖNENSAY, S., BĠRSEN, K., s. 180.; KÖPRÜLÜ, B., s. 222.; ÖZTAN, B., s. 227.; KOCAYUSUFPAġAOĞLU, N., s. 327.; DURAL, M., ÖZ, T., s. 217.; ANTALYA, G., Miras Hukuku, s. 253.
239 BAYGIN, C., s. 569.
240 KOCAYUSUFPAġAOĞLU, N., s. 327; DURAL, M., ÖZ, T., s. 217-218.
241 ÖZTAN, B., s. 228; Aynı yönde görüĢ için bkz. ANTALYA, G., Miras Hukuku, s. 253. 242 ANTALYA, G., Miras Hukuku, s. 253.
5.2.2. Miras SözleĢmesinin Üstün Tutulması Ġlkesi (Favor Pacti Successoralis)
Vasiyetnamenin geçerli olarak korunması nasıl vasiyetçinin arzusuna, iradesine uygun ise, olumlu miras sözleĢmesinin de, mirasbırakanın ve karĢı tarafın çıkarları dikkate alınarak geçerli olarak korunması tarafların menfaatine uygun düĢmektedir244
.
Favor Pacti Successoralis kuralına göre yorum yapılırken, olumlu
miras sözleĢmesinin iki taraflı bir hukuki iĢlem olmasından dolayı, hem mirasbırakanın hem de karĢı tarafın çıkarlarının dikkate alınması gerekmektedir. Böylece her iki tarafın da menfaatleri korunmuĢ olmakta ve aralarında denge sağlanmıĢ olmaktadır.
Miras sözleĢmesinin üstün tutulması ilkesi, miras sözleĢmesinin Ģekil hükümlerine uygulanmamaktadır. Örneğin, miras sözleĢmesi biçiminde yapılması gereken mirastan feragat sözleĢmesinin vasiyetname biçiminde yapılması durumunda, tarafların bu sözleĢmenin korunmasında menfaati bulunsa dahi, yapılan vasiyetname feragat sözleĢmesi olarak korunmayacaktır245. Çünkü vasiyetname tek taraflı bir irade beyanıdır ve hiçbir zaman iki taraflı bir irade beyanı imiĢ gibi ayakta tutulamaz.
Olumlu miras sözleĢmesinde kiĢide ve sözleĢmeye konu tasarrufun belirtilmesinde açık yanılma olması halinde, mirasbırakanın gerçek arzusunun kesin olarak tespit edilebilmesi durumunda tasarruf bu arzuya göre düzeltilmektedir. Ancak bunun için karĢı tarafın bu yanılmayı bilmesi veya olumlu miras sözleĢmesinin mirasbırakanın gerçek arzusuna göre uygulanmasını kabul etmesi gerekmektedir246
.
244 ĠNAN, A. N., ERTAġ, ġ., ALBAġ, H., s. 283.; BAYGIN, C., s. 573-574.
245 GÖNENSAY, S., BĠRSEN, K., s. 183.; ĠNAN, A. N., ERTAġ, ġ., ALBAġ, H., s. 283. 246 ANTALYA, G., Miras Hukuku, s. 253.
5.2.3. Yasal GeçiĢ Hükümlerinin Uygulanması Ġlkesi
Medeni Kanun’un 560’ıncı maddesinin ikinci fıkrasında,
Yasal mirasçıların paylarına ilişkin olarak tasarrufta yer alan kurallar, mirasbırakanın arzusunun başka türlü olduğu tasarruftan anlaşılmadıkça, sadece paylaştırma kuralları sayılır.
hükmü yer almaktadır. Bu hükme göre, olumlu miras sözleĢmesi yorumlanırken, aksi taraflarca kararlaĢtırılmamıĢsa ve herhangi bir tereddüttün oluĢması halinde mirasbırakanın yasal geçiĢ hükümlerinin uygulanmasını arzu ettiği, onlarla bağlı kalmak istediği karine olarak kabul edilmektedir247
.
Medeni Kanun, tereddüt halinde yasal geçiĢ hükümlerinin uygulanacağına dair genel bir hükmü ihtiva etmemekle beraber, bazı maddelerinde, örneğin; MK. m.560/II ve 647/III’de özel olarak bu tarz yoruma yer vermiĢ bulunmaktadır248. Örneğin; mirasbırakan vasiyetnamesinde “Yasal
mirasçılarımı mirasçı atıyorum” demiĢse; bununla üç zümrede bulunan bütün
yasal mirasçıları mı, yoksa sadece yasal miras hakkına sahip olabilecek mirasçıları mı, ifade etmek istemiĢtir? Böyle bir tasarrufu, yasal miras hakkını kazanabilecek mirasçılar lehine yorumlamak gerekmektedir249
.
247 Y. 2 HD. 26.11.1996 T., 12492 E., 12380 K.; Bu düzenlemenin miras sözleĢmesinin
bünyesine en çok uyan yorum kuralı olduğu belirtilmektedir (ĠNAN, A. N., ERTAġ, ġ., ALBAġ, H., s. 283.).
248 ĠNAN, A. N., ERTAġ, ġ., ALBAġ, H., s.275.; Benzer görüĢ için bkz. ĠMRE, Z.,
ERMAN, H., s.111-112.; SEROZAN, R., ENGĠN, B. Ġ., s. 285.
249 ĠMRE, Z., ERMAN, H., s.113.; Benzer örnek için bkz. ĠNAN, A. N., ERTAġ, ġ.,
ALTINCI BÖLÜM
6. OLUMLU MĠRAS SÖZLEġMESĠNĠN SONA ERMESĠ
Vasiyetnamenin aksine, olumlu miras sözleĢmesinden, Kanun’un açıkça öngördüğü istisnalar hariç, tek taraflı dönülememektedir250
. Taraflar, kural olarak anlaĢarak sözleĢmeyi ortadan kaldırabilmektedirler. Nitekim Kanun bazı özel Ģartların bulunması halinde, mirasbırakana sözleĢmeden tek taraflı beyanla dönme imkânı tanımaktadır251. Nihayet Kanun’da olumlu miras sözleĢmesinin, baĢkaca bir iĢleme gerek kalmadan, kendiliğinden hükümsüz olacağı haller de bulunmaktadır.
6.1. Olumlu Miras SözleĢmesinin Tarafların AnlaĢması ile Sona