4.2.1. Ġrade Açıklamalarının Aynı Zamanda Yapılması
Medeni Kanun’un 545’inci maddesinin ikinci fıkrasında; “Sözleşmenin
tarafları, arzularını resmi memura aynı zamanda bildiriler ve düzenlenen sözleşmeyi memurun ve iki tanığın önünde imzalarlar” hükmü yer almaktadır.
Buna göre miras sözleĢmesinin taraflarının birbirine uygun irade beyanlarını resmi memur önünde aynı zamanda açıklamaları gerekmektedir. Burada aynı zaman deyimi ile tarafların iradelerini aynı anda değil birbiri ardına ve aralıksız açıklamada bulunmaları gerektiği ifade edilmektedir218
.
Olumlu miras sözleĢmesiyle ölüme bağlı tasarrufta bulunan tarafın yani mirasbırakanın iĢlem yapılırken resmi memur önünde hazır bulunması ve bizzat kendisinin irade beyanında bulunması gerekmektedir. Çünkü onun açısından yasal veya iradi temsil yollarının kullanılması mümkün değildir219
. Ancak karĢı tarafının tam ehliyetli, sınırlı ehliyetsiz veya sınırlı ehliyetli olması durumlarında, kendilerini temsil ettirebilme hakkına sahiptirler220
. Tam ehliyetli ve sınırlı ehliyetli kiĢiler akdi temsilci tarafından temsil edilebilirler. Sınırlı ehliyetsizler açısından yasal temsilcilerinin, eğer vesayet altında iseler asliye hukuk mahkemesinin izni aranmaktadır. Tam ehliyetsiz kiĢiler için ise yasal temsilcilerinin, asliye hukuk mahkemesinin onayı gerekmektedir.
218 DURAL, M., s. 88-89.; KOCAYUSUFPAġAOĞLU, N., s. 228.; OĞUZMAN, M. K.,
s. 134.; EREN, F., İptal, s. 85.; ĠNAN, A. N., ERTAġ, ġ., ALBAġ, H., s. 208.; KÖPRÜLÜ, B., s. 167.; Aksi yönde görüĢ için bkz. BERKĠ, ġ., Miras Hukuku, s. 85-86, dpt. 137.; Yazar bu görüĢe;“Aynı zamanda kaydından maksat bizce yerindedir. Zira bir
mukavele muhtevasının esasen her iki akit tarafından memura beyan edilmesini istemek tarihe karışmış lüzumsuz resmi şekil icabından olurdu. Bu itibarla, TUOR’ un ifade ettiği ve bazı müelliflerce benimsenen aksi manadaki görüşü benimsemeye bizce imkân yoktur”
gerekçesiyle katılmamaktadır.
219 ĠNAN, A. N., ERTAġ, ġ., ALBAġ, H., s. 208.; KOCAYUSUFPAġAOĞLU, N., s. 228. 220
Bkz. dpt. 197’de anılan yazarlar. Her iki tarafın da miras sözleĢmesi ile ölüme bağlı tasarrufta bulunması durumunda, her iki için de temsilin yasak olması sebebiyle iki tarafın da bizzat resmi memur huzuruna gitmeleri gerekmektedir (KOCAYUSUFPAġAOĞLU, N., s. 228.).
4.2.2. SözleĢmenin Resmi Memur Tarafından Düzenlenmesi
Olumlu miras sözleĢmesi baĢından sonuna kadar tarafların beyanına uygun olarak resmi memur tarafından düzenlenmesi gerekmektedir. Bu sebepten olumlu miras sözleĢmesinin onama Ģeklinde yapılması mümkün değildir221. Noterlik Kanunu’nda da miras sözleĢmesi düzenleme Ģeklinde yapılacak iĢlemler arasında yer almaktadır.
4.2.3. SözleĢmenin Okunması ve Tanıklar Huzurunda Ġmzalanması
Resmi memur tarafından tarafların iradesine uygun olarak düzenlenen olumlu miras sözleĢmesinin, taraflarca okunması ve okunduktan sonra resmi memur ve iki tanık önünde imzalanması gerekmektedir222
(MK. m. 545/II). Bu hüküm olumlu miras sözleĢmesine iliĢkin özel bir düzenlemedir. Çünkü resmi vasiyetnamelere iliĢkin Ģekil Ģartlarının öngörüldüğü Medeni Kanun’un 534’üncü maddesine göre, resmi vasiyetnameler düzenlenirken imzaların
tanıkların huzurunda atılması gerekmemektedir. Oysa Kanun olumlu miras sözleĢmeleri bakımından özel bir Ģekil Ģartı olarak imzaların tanıkların
huzurunda atılması gerektiğini düzenlemektedir.
Kural olarak, mirasbırakanın belgeyi bizzat okuması gerekmektedir. Ancak karĢı tarafın mutlaka kendisinin okuması gerekmemektedir. Dilerse notere veya bir baĢkasında da okutabilmektedir223. Ancak belirtmek gerekir ki,
221 KILIÇOĞLU, A., s. 123.; ĠNAN, A. N., ERTAġ, ġ., ALBAġ, H., s. 208. 222
ĠNAN, A. N., ERTAġ, ġ., ALBAġ, H., s. 208.; DURAL, M., s. 90; KÖPRÜLÜ, B., s. 167.; BERKĠ, ġ., Miras Hukuku, s. 86.; “Noter, miras sözleşmesinin içeriğinin okunması
için yazılı metni taraflara verir. Bu safhada her iki tarafın da hazır olması şarttır. Bu husus sözleşmenin geçerlilik şartıdır. Ölüme bağlı taraf okuma yazma bilmiyorsa, resmi memur metni ona okur” (ÖZTAN, B., s. 216.).
223 KOCAYUSUFPAġAOĞLU, N., s. 228.; OĞUZMAN, M. K., s. 135.; DURAL, M., s.
iki tarafın tasarrufta bulunduğu olumlu miras sözleĢmeleri açısından, bizzat okuma yükümlülüğü her iki taraf için de uygulanmaktadır224
.
Okuma iĢleminden sonra mirasbırakanın belgenin altına bizzat kendi el yazısı ile imza atması gerekmektedir (MK. m. 533). Buna karĢılık ölüme bağlı tasarrufta bulunmayan karĢı tarafın imza atmasına iliĢkin olarak Borçlar Kanunu’nun genel kural olan 14’üncü vd. maddeleri uygulanmaktadır. Çünkü daha önce de belirtildiği üzere resmi vasiyetnameye iliĢkin Ģekil kuralları sadece mirasbırakan tarafa uygulanmakta; karĢı taraf ise Ģekil açısından genel kurallara tabi olmaktadır225. Buna bağlı olarak, imza atma iktidarından yoksun olan bir kimsenin de ölüme bağlı tasarruf da bulunmayan taraf olarak olumlu miras sözleĢmesi yapması mümkün olmaktadır226
.
SözleĢmenin resmi memur tarafından tarih atılıp imzalanmasından sonra, tarafların metni okuduklarını ve arzularına uygun olduğunu tanıkların önünde beyan etmeleri gerekmektedir. Bu aĢamadan sonra tanıkların ölüme bağlı tasarrufta bulun kiĢiyi olumlu miras sözleĢmesi yapmaya ehil gördüklerini ve söz konusu irade beyanının huzurlarında yapıldığını olumlu miras sözleĢmesine yazarak Ģerh verip imzalamaları gerekmektedir. Okuma yazma bilmeyen kiĢiler için, tanıkların metnin resmi memur tarafından huzurların da okunduğunu da yazmaları lazım gelmektedir (MK. m. 535/II)227
. Nihayet tüm bu aĢamalardan sonra olumlu miras sözleĢmesi kurulmuĢ olmaktadır.
Medeni Kanun’da miras sözleĢmelerinin resmi makamlarca saklanması gerektiğine iliĢkin bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak Noterlik Kanunu’nun
224 DURAL, M., s. 90.; OĞUZMAN, M. K., s. 136.
225 DURAL, M., s. 91.; KOCAYUSUFPAġAOĞLU, N., s. 228, dpt. 3.; KÖPRÜLÜ, B., s.
167.; SAYMEN, F. H., s. 179.; OĞUZMAN, M. K., s. 135.; ĠNAN, A. N., s. 134.
226
DURAL, M., s. 91.; KÖPRÜLÜ, B., s. 168.; OĞUZMAN, M. K., s. 135.; KOCAYUSUFPAġAOĞLU, N., s. 228.
84. maddesine göre, noterler düzenledikleri miras sözleĢmesini saklamak zorundadırlar. Ancak belirtmek gerekir ki, bu husus miras sözleĢmesinin geçerliliği için aranan bir koĢul değildir228
.
BEġĠNCĠ BÖLÜM
5. OLUMLU MĠRAS SÖZLEġMESĠNĠN YORUMU ve
YORUMA HÂKĠM ĠLKELER