Olumlu Miras SözleĢmesinin Geçersizliğine ĠliĢkin Ġptal Davası

Olumlu miras sözleĢmesinin iptaline iliĢkin olarak, mirasbırakanın sağlığında sözleĢmeyi iptal etmesi hususu daha önceden incelenmiĢtir431. Burada inceleme konusu yapılacak olan husus, olumlu miras sözleĢmesinin mirasbırakanın ölümünden sonra ilgililer tarafından iptal ettirilmesine iliĢkindir. Ġptal sebepleri ile bunların olumlu miras sözleĢmelerine özgü problemlerinden ve öğretideki tartıĢmalarından geçmiĢ bölümlerde ayrıntılı olarak bahsedilmesinden ötürü, burada tekrar üzerinde durulmayacak, sadece mirasbırakanın ölümünden sonra iptal davasının hukuki niteli ve içeriğine iliĢkin bilgi vermekle yetinilecektir.

Ölüme bağlı tasarrufların mirasbırakanın ölümünden sonra iptali Medeni Kanun’un 557-559’uncu maddelerinde düzenlenmiĢtir. MK. m. 557’de öngörülen iptal sebepleri dört bent halinde sayılmıĢtır. Bunlar; tasarruf ehliyetinin bulunmaması, ölüme bağlı tasarrufun yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama sonucunda yapılmıĢ olması, tasarrufun içeriğinin veya bağlandığı koĢullar ve yüklemelerin hukuka veya ahlaka aykırı olması ve tasarrufun Kanun’da öngörülen Ģekil Ģartlarına uyulmadan yapılmıĢ olmasıdır432

.

Ölüme bağlı tasarrufun iptali davasının temel dayandığı ilke “favor

testamenti” ilkesidir. Bu bağlamda, geçerli olmayan bir tasarrufun mümkün

olduğunca geçerli halde tutulmaya çalıĢılması, böyle bir tasarrufun mirasbırakanın ölümünden sonra yinelenemeyeceği, baĢkasının onun yerine geçerek böyle bir tasarruf yapamayacağı ve nihayet mirasbırakanın son arzu ve dileklerine karĢı duyulan geleneksel saygı düĢüncesine dayanmaktadır433

. 430 _{ĠMRE, Z., ERMAN, H., s. 251;DURAL, M., ÖZ, T., s. 276;}

KOCAYUSUFPAġAOĞLU, N., s. 418.

431

Bkz. s. 117 vd.

Medeni Kanun’un 557-559’ncu maddeleri, miras sözleĢmelerinin mirasbırakanın ölümünden sonra iptali bakımından özel bir düzenlemeye gitmemiĢtir. Buna göre, ivazlı miras sözleĢmeleri bakımından ivazın geri verilmesi dıĢında, olumlu miras sözleĢmelerinin iptali ile vasiyetnamelerin iptali arasında önemli bir fark bulunmamaktadır434

.

Olumlu miras sözleĢmesinin MK. m. 557’de sayılan sebeplerden biri ile sakat olması durumunda, mirasbırakanın ölümü ile sözleĢme kendiliğinden geçersiz olmamaktadır. BaĢka bir deyiĢle, iptal edilinceye kadar geçerli bir tasarruf olarak kalmaya devam etmektedirler435.

Ġptal davası bozucu yenilik doğuran bir davadır. Ġptal kararı geriye etkili olarak sonuç doğurmaktadır. Mirasbırakanın ölümünden sonra açılan olumlu miras sözleĢmesinin iptali davası, Borçlar Hukuku’ndaki iptalden farklı olarak (BK. m. 26,28), lehine kazandırma yapılan kiĢiye geçersizlik sebebiyle tazminat talep etme imkânı tanımamaktadır436

.

Ġvazlı miras sözleĢmesinin iptal edilmesi durumunda, ivazı veren kiĢinin sözleĢmenin baĢtan itibaren geçersiz olmasından dolayı, sebepsiz zenginleĢme hükümlerine dayanarak, verdiği ivazı ilgililerden talep etme hakkı bulunmaktadır.

Ġptal davası, olumlu miras sözleĢmesinin iptalinde menfaati bulunan mirasçı veya vasiyet alacaklısı tarafından açılabilmektedir (MK. m. 558/I)437

. 433 SEROZAN, R., ENGĠN, B. Ġ., s. 328. 434 _{DURAL, M., s. 267.} 435

ANTALYA, G., Miras Hukuku, s. 266.; KOCAYUSUFPAġAOĞLU, N., s. 336.

436 _{ANTALYA, G., Miras Hukuku, s. 266-267.} 437

EREN, F., İptal, s. 97.; KÖPRÜLÜ, B., s. 254.; ANTALYA, G., Miras, s. 268.; KOCAYUSUFPAġAOĞLU, N., s. 343.; GÖNENSAY, S., BĠRSEN, K., s. 71.; OĞUZMAN, M. K., s. 190.; ĠMRE, Z., ERMAN, H., s. 203.; AYĠTER, N., s. 117.; GÖNENSAY, A. S. (1938), Medeni Hukuk, C. III, (Miras Hukuku) , s. 164, Ġstanbul.

Vasiyeti yerine getirme görevlisinin iptal davası açma hakkı yoktur438. Belirtmek gerekir ki, olumlu miras sözleĢmesinin, yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama etkisi altında yapılmıĢ olması ve mirasbırakanın sağlığında bu sözleĢmeyi süresi içinde439

iptal etmemesi halinde, artık onun ölümünden sonra sözleĢmenin iptali için dava açılamamaktadır440

.

Ġptal davası, olumlu miras sözleĢmesi ile lehine kazandırma yapılan kiĢiye karĢı açılmaktadır441_{. Buna göre, üçüncü kiĢi lehine yapılan bir sözleĢme} söz konusu ise davanın sözleĢmenin tarafına değil, sözleĢme ile lehine tasarruf yapılan üçüncü kiĢiye karĢı açılması gerekmektedir.

Medeni Kanun’un 559’uncu maddesinde mirasbırakanın ölümünden sonra açılan iptal davasına iliĢkin olarak hak düĢürücü süreler öngörülmüĢtür. Buna göre, davacının dava açma hakkı, tasarrufu, iptal sebebini ve kendisinin hak sahibi olduğunu öğrendiği günden baĢlayarak 1 yıl ve her halde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın geçmesi tarihi üzerinden, iyiniyetli davalılara karĢı 10 yıl, kötüniyetli davalılara karĢı 20 yıl geçmekle düĢmektedir442_{. Olumlu miras sözleĢmeleri bakımından hak düĢürücü} süreler, mirasbırakanın ölüm anı ile baĢlamaktadır443

. Belirtmek gerekir ki,

438 _{YHGK. 14.04.1993 T., 2-36 E., 158 K.}

439 _{Söz konusu hak düĢürücü süreler MK. m. 504’de belirtilen sürelerdir.} 440 _{ANTALYA, G., Miras, s. 260;}

441 _{ANTALYA, G., Miras, s. 268.; EREN, F., İptal, s. 100.; OĞUZMAN, M. K., s. 191.;}

GÖNENSAY, A. S., s. 164.; KÖPRÜLÜ, B., s. 255.; AYĠTER, N., KILIÇOĞLU, A., s. 160.; KOCAYUSUFPAġAOĞLU, N., s. 344.; ĠMRE, Z., ERMAN, H., s. 204.; AYĠTER, N., s. 117.; GÖNENSAY, S., BĠRSEN, K., s. 71.; SEROZAN, R., ENGĠN, B. Ġ., s. 329.

442 _{ĠMRE, Z., s. 332.; OĞUZMAN, M. K., s. 191.; EREN, F., İptal, s. 99.;}

KOCAYUSUFPAġAOĞLU, N., s. 344.; ĠMRE, Z., ERMAN, H., s. 205.; SEROZAN, R., ENGĠN, B. Ġ., s. 330.; Yazarlar, durumun gereklerinin haklı göstermesi ve zamanaĢımının durmasını gerektiren nedenlerin varlığı halinde uzatılması gerektiğini belirtmektedir.

443 _{Y. 2. HD., 09.06.1972 T., 3826 E., 3689 K. (ANTALYA, G., Miras Hukuku, s. 269, dpt.}

998.).; ĠNAN, A. N., ERTAġ, ġ., ALBAġ, H., s. 299.; SEROZAN, R., ENGĠN, B. Ġ., s. 331.; 743 Sayılı Eski Medeni Kanun döneminde miras sözleĢmelerinden

olumlu miras sözleĢmesinin hükümsüzlüğünün hiçbir süreye bağlı olmaksızın, def’i yoluyla her zaman ileri sürülebilmesi mümkündür(MK. m. 559/III)444

.

Ġptal davasında yetkili mahkeme mirasbırakanın son yerleĢim yeri mahkemesidir445. Görevli mahkeme ise, dava konusunun değeri dikkate alınarak HUMK. m. 8/b.1 uyarınca belirlenmelidir446

.

Olumlu miras sözleĢmesinin mahkeme kararıyla iptal edilmesi durumunda, bu karar geçmiĢe etkili olarak sonuç doğurmaktadır. Bu kararla birlikte sözleĢme baĢtan itibaren hükümsüz sayılmaktadır447

. Belirtmek gerekir ki, olumlu miras sözleĢmesinin içeriğinde birden fazla tasarruf olması halinde, kısmi iptal davasının açılması mümkündür. Ancak iptal davasının açılabilmesi için, iptal sebebinin tüm sözleĢmeyi etkileyecek nitelikte olmaması gerekmektedir448. Buna göre mirasbırakanın irade sakatlığı ya da hukuka ve ahlaka aykırılık sebebiyle iptali gereken tasarruf olmaksızın diğer tasarrufları da yapmayacağının anlaĢılması durumunda, olumlu miras sözleĢmesi tümüyle

bahsedilmemesinden ötürü, hak düĢürücü sürenin ne zaman baĢlayacağı tartılmalı idi. Bu konuda bkz. EREN, F., İptal, s. 117-118.

444 _{KOCAYUSUFPAġAOĞLU, N., s. 348.; KÖPRÜLÜ, B., s. 261.; ĠMRE, Z., ERMAN,}

H., s. 208.; EREN, F., İptal, s. 123.; GÖNENSAY, S., BĠRSEN, K., s. 74.; OĞUZMAN, M. K., s. 196.; ĠNAN, A. N., ERTAġ, ġ., ALBAġ, H., s. 303.; SEROZAN, R., ENGĠN, B. Ġ., s. 331.

445 _{EREN, F., İptal, s. 96.; OĞUZMAN, M. K., s. 193.; KÖPRÜLÜ, B., s. 254.;}

ANTALYA, G., Miras, s. 270.

446 _{ANTALYA, G., Miras Hukuku, s. 270.; EREN, F., İptal, s. 96.; Görevli mahkemenin}

asliye hukuk mahkemesi olduğunu belirten yazarlar için bkz. SEROZAN, R., ENGĠN, B. Ġ., s. 331.; KURU, B., ARSLAN, R., YILMAZ, E. (2007), Medeni Usul Hukuku, 18. Baskı, s. 121, Ankara.

447 _{ĠMRE, Z., ERMAN, H., s. 210.; KOCAYUSUFPAġAOĞLU, N., s. 341.; KÖPRÜLÜ,}

B., s. 260.; EREN, F., İptal, s. 138.; GÖNENSAY, S., BĠRSEN, K., s. 69.; AYĠTER, N., s. 117.; OĞUZMAN, M. K., s. 195.; AYĠTER, N., KILIÇOĞLU, A., s. 160.; ĠNAN, A. N., ERTAġ, ġ., ALBAġ, H., s. 303.; SEROZAN, R., ENGĠN, B. Ġ., s. 328- 329.

448 _{Ehliyetsizlik veya Ģekil eksikliği olumlu miras sözleĢmesinin tümünü etkilediğinden bu}

hallerde kısmi iptal davasının açılması mümkün değildir (DURAL, M., ÖZ, T., s. 225.; EREN, F., İptal, s. 133.).

iptal edilmektedir. Aksi halde sadece sakat olan tasarruf iptal edilmekte olumlu miras sözleĢmesi içinde yer alan tasarruflar geçerliliğini korumaktadır449

.

Ġptal kararının kiĢiler üzerindeki etkisi öğretide tartıĢmalıdır. Öğretide bizimde katıldığımız hâkim görüĢe göre450_{, iptal kararı nisbi nitelikte olup,} yalnızca davanın tarafları bakımından hüküm ve sonuç doğurmaktadır.

7.3. Mirasbırakanın SözleĢmeye Aykırı Tasarruflarına ĠliĢkin