Medeni Kanun’un 503’üncü maddesi sadece miras sözleĢmesi ile ölüme bağlı tasarrufta bulunan tarafın ehliyetini düzenlemektedir. Bu nedenle bu hükmün miras sözleĢmesi ile ölüme bağlı tasarrufta bulunmayan taraf için uygulanması söz konusu değildir. Bu nedenle ölüme bağlı tasarrufta bulunmayan karĢı tarafın yani mirasbırakanın sözleĢme yaptığı kiĢinin ehliyeti genel ehliyet kurallarına göre belirlenmektedir200. Ayrıca ölüme bağlı tasarrufta bulunmayan taraf açısından Ģahsa bağlı hak olmaması sebebiyle, sözleĢmeyi yasal veya iradi temsilci aracılığıyla da yapmaları mümkündür201
.
3.2.1. Tam Ehliyetliler Yönünden
Tam ehliyetlilerin fiil ehliyetlerinin tam olmasından dolayı, olumlu miras sözleĢmesi ister ivazlı ister ivazsız olsun sözleĢmesin karĢı tarafı sıfatıyla bu sözleĢmeyi kendi baĢlarına yapabilmektedirler. Ayrıca ölüme bağlı
198
GÖNENSAY, S., BĠRSEN, K., s. 53.; ÖZTRAK, Ġ., s. 40.; EREN, F., İptal, s. 25.; KOCAYUSUFPAġAOĞLU, N., s. 141.; AYĠTER, N., s. 41.; KÖPRÜLÜ, B., s. 142.; BERKĠ, ġ., s. 38, 85.
199
ĠNAN, A. N., ERTAġ, ġ., ALBAġ, H., s. 173-174.
200 AYAN, M., s. 175.; DURAL, M., s. 68.; KÖPRÜLÜ, B., s. 141.;
KOCAYUSUFPAġAOĞLU, N., s. 141.; EREN, F., İptal, s. 25.; OĞUZMAN, M. K., s. 101.; ÖZTRAK, Ġ., s. 38.; GÖKTÜRK, H. A., s. 582.
201 ÖZTAN, B., s. 165.; EREN, F., İptal, s. 25.; DURAL, M., s. 68.; GÖNENSAY, S.
tasarrufta bulunmayan karĢı taraf açısından Ģahsa bağlı hak olmaması sebebiyle, bu sözleĢmeyi temsilci aracılığıyla da yapmaları mümkündür202.
3.2.2. Sınırlı Ehliyetliler Yönünden
Sınırlı ehliyetliler olumlu miras sözleĢmesini mirasbırakan sıfatıyla veya sözleĢmenin karĢı tarafı sıfatıyla kendi baĢlarına yapabilmektedirler. Bu duruma iliĢkin Kanun’da özel bir hüküm bulunmaması sebebiyle daha önce bahsedilen açıklamalar bu bölüm için de geçerlidir203
.
3.2.3. Tam Ehliyetsizler Yönünden
Olumlu miras sözleĢmesinin karĢı tarafını oluĢturan tam ehliyetsiz bir kiĢinin, kendi baĢına bu sözleĢmeyi yapma hakkı bulunmamaktadır. Bu kiĢi yasal temsilcisi aracılığıyla miras sözleĢmesi yapabilmektedir (MK. m. 15)204
. Ancak, tam ehliyetsizin vesayet altında bulunması durumunda, vasinin vesayet makamlarının iznini alarak bu sözleĢmeyi yapması gerekmektedir205
. Veli yönünden bu Ģart yoktur206
.
3.2.4. Sınırlı Ehliyetsizler Yönünden
Olumlu miras sözleĢmesinde ölüme bağlı tasarrufta bulunmayan karĢı tarafın sınırlı ehliyetsiz olması durumunda, bu sözleĢmeyi kendi baĢına mı yoksa yasal temsilcinin rızası ile mi yapabileceği, sözleĢmesinin ivazlı olup olmamasına göre farlılık göstermektedir. ġöyle ki;
202 ÖZTAN, B., s. 165.; DURAL, M., s. 68.; EREN, F., İptal, s. 26. 203 Bkz. s. 65.
204 ĠMRE, Z., ERMAN, H., s. 176-177.; KÖPRÜLÜ, B., s. 141.
205 ANTALYA, G., Miras Hukuku, s. 185.; Ancak, karĢı edimin MK. m. 449’da sayılan
yasak iĢlemlerden olması durumunda, yasal temsilcinin dahi böyle bir borç altına girmesi mümkün değildir (DURAL, M., s. 69.).
Olumlu miras sözleĢmesinin ivazsız olması durumunda, MK. m. 16 uyarınca sınırlı ehliyetsiz yasal temsilcisinin rızasına gerek olmadan bu sözleĢmeyi tek baĢına yapabilmektedir207
(MK. m. 16/I). Olumlu miras sözleĢmesinin yüklemeli olması durumunda da yasal temsilcinin izni gerekmemektedir. Çünkü sınırlı ehliyetsiz sözleĢmenin yapılması anında değil; mirasbırakanın ölümünden sonra mirası kabulü anında borç altına girmektedir208.
Ġvazsız olumlu miras sözleĢmesi ile mirasçı atanması durumunda da, sınırlı ehliyetsizin bunu tek baĢına yapıp yapamayacağı tartıĢmalıdır. Öğretideki baskın görüĢe göre209
sınırlı ehliyetsiz ivazsız mirasçı atanmasına iliĢkin olumlu miras sözleĢmesini kendi baĢına yapabilecektir. Bu görüĢe gerekçe olarak, sınırlı ehliyetsizin miras sözleĢmesi yapıldığı anda değil; mirasbırakanın ölümünden sonra tereke borçlarından dolayı sorumluluğunun doğacağı gösterilmektedir. Ayrıca bu durumun sınırlı ehliyetsiz yönünden herhangi bir tehlike yaratmayacağı; çünkü bu hallerde mirasbırakanın ölümünden sonra yasal temsilcinin mirası reddederek sınırlı ehliyetsizi koruyabilme imkânının olduğu belirtilmektedir210
.
Kanımızca da sınırlı ehliyetsiz, ivazsız mirasçı atanmasına iliĢkin olumlu miras sözleĢmesini kendi baĢına yapabilme hakkına sahiptir. Çünkü olumlu miras sözleĢmesi sağlararası yapılan miras hukukuna özgü bir sözleĢmedir. SözleĢme olması sebebiyle bir yönüyle Borçlar Hukuku kurallarına tabidir. Ancak hüküm ve sonuçlarını mirasbırakanın ölümünden
207
ANTALYA, G., Miras Hukuku, s. 185.; DURAL, M., s. 70.; ÖZTRAK, Ġ., s. 41.; KOCAYUSUFPAġAOĞLU, N., s. 141.; KÖPRÜLÜ, B., s. 141.; OĞUZMAN, M. K.; s. 101.; ĠMRE, Z., ERMAN, H., s. 176-177.; ÖZTAN, B., s. 165.
208
DURAL, M., s. 70.
209 DURAL, M., s. 70.; ÖZTRAK, Ġ., s. 41.; KOCAYUSUFPAġAOĞLU, N., s. 141-142.;
OĞUZMAN, M. K., s. 101.; KÖPRÜLÜ, B., s. 142.; Aksi yönde görüĢ için bkz. HELVACI, S. (1993), Kişilik İşlemi Hakları (Münhasıran Şahsa Bağlı Haklar), YayınlanmamıĢ Doktora Tezi, s. 116, Ġstanbul.; ANTALYA, G., Miras Hukuku, s. 185.
sonra doğurmaktadır211. Bu yönüyle de miras hukuku kurallarına tabidir. SözleĢmenin yapılma anının sözleĢmeler için öngörülen genel kurallara bağlı olmasından dolayı, tarafların olumlu miras sözleĢmesinin yapılması için öngörülen Ģekil Ģartına uyarak sözleĢmeyi kabul edip imzaladıkları anda sözleĢme kurulmuĢ olmaktadır. Tarafların ehliyetine iliĢkin koĢulların sözleĢmenin hüküm ve sonuçlarını doğurduğu anda değil; sözleĢmenin kurulması anında değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu nedenle, sınırlı ehliyetsizin yapmıĢ olduğu olumlu miras sözleĢmesi geçerli olmaktadır. SözleĢmenin hüküm ve sonuçlarının daha sonra yani mirasbırakanın ölümünden sonra hüküm doğurması sözleĢmenin kurulma anında geçerlilik Ģartı olarak aranan ehliyet koĢullarını etkilememektedir. Mirasbırakanın ölümünden sonra genel ehliyet kurallarına göre iĢlem yapılması gerekmektedir.
Olumlu miras sözleĢmesinin ivazlı olması halinde yani sınırlı ehliyetsizin lehine yapılan ölüme bağlı kazandırmaya karĢılık sağlararası bir borç altına girmesi durumunda, sınırlı ehliyetsiz bu sözleĢmeyi tek baĢına yapamamakta; yasal temsilcinin bu sözleĢmeye rıza göstermesi gerekmektedir212 (MK. m.16/I). Bu rızanın en geç mirasbırakanın ölümüne kadar verilmesi gerekmektedir. Aksi halde, mirasçının kim olacağı, miras ile ilgili olmayan yasal temsilcinin rızasına bırakılmıĢ olur ki bunun da kabul edilmesi mümkün değildir213
.
Olumlu miras sözleĢmesinin üçüncü kiĢi yararına yapılması ve karĢı tarafın da sınırlı ehliyetsiz olması durumunda, sınırlı ehliyetsiz bunu kendi baĢına yapabilmektedir. Çünkü bu halde, sınırlı ehliyetsize sözleĢmeden doğan bir hak veya borcun doğması söz konusu değildir. Ancak sınırlı ehliyetsizin bu
211
“Miras mukavelesi borç doğuran bir akit değildir; sadece bağlantı yaratan bir akittir” (AYĠTER, N., s. 97.).
212 ANTALYA, G., Miras Hukuku, s. 185.; DURAL, M., s. 70.; KÖPRÜLÜ, B., s. 141.;
KOCAYUSUFPAġAOĞLU, N., s. 144.; ÖZTAN, B., s. 165.
213 DURAL, M., s. 73.; GÖNENSAY, S., BĠRSEN, K., s. 44.; EREN, F., İptal, s. 26.;
sözleĢme ile mirasbırakana karĢı ivaz borcu altına girmesi durumunda, bu sözleĢmenin yapılabilmesi için yasal temsilcinin rızası gerekmektedir214
.
Yasal temsilcinin sınırlı ehliyetsiz ile olumlu miras sözleĢmesi yapmak istemesi halinde, küçüğe MK. m. 345 ve 426 bent 2 gereğince özel bir kayyımın atanması gerekmektedir215
.
214 DURAL, M., s. 70.; ANTALYA, G., Miras Hukuku, s. 185.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
4. OLUMLU MĠRAS SÖZLEġMESĠNĠN ġEKLĠ