Hukuka veya Ahlaka Aykırı KoĢullar

Mirasbırakan tarafından olumlu miras sözleĢmesine konu ölüme bağlı tasarrufa eklenen koĢulun hukuka ve ahlaka aykırı olmaması gerekmemektedir. ġayet hukuka veya ahlaka aykırı olması durumunda, koĢul eklendiği ölüme bağlı tasarrufu geçersiz kılmaktadır (MK. m. 515/II)138

.

Medeni Kanun’un 515’inci maddesinin ikinci fıkrasında geçen

“...geçersiz kılmak” ifadesiyle belirtilmek istenen, koĢulun ve onun eklendiği

ölüme bağlı tasarrufun kendiliğinden hükümsüz olacağı değil; ilgililerin dava

136

743 Sayılı eski Medeni Kanun’un 462. maddesindeki “Kanuna yahut adabı umumiyeye

mugayir şart ve mükellefiyetleri ihtiva eden tasarruf batıldır” hükmü yerine “Hukuka ve ahlaka aykırı koşullar ve yüklemeler ilişkin bulundukları tasarrufu geçersiz kılar” hükmü

getirilmiĢtir. Bu düzenleme miras hukukundaki butlan yaptırımı yerine iptal yaptırımı genel ilkesine daha uygun olmuĢtur (ĠġGÜZAR, H., s. 41.).

137 _{743 Sayılı eski Medeni Kanun’un 462. maddesinin ikinci fıkrasının ikinci cümlesinde yer}

alan hüküm, 4721 Sayılı yeni Medeni Kanun’da üçüncü fıkra haline getirilmiĢtir. Üçüncü fıkra eski metinden farklı olarak anlamsız veya yalnız baĢlarına rahatsız edici koĢullar ve yüklemelerin “lağıv” olması yerine “yok sayılır” hükmü getirilmiĢtir (ĠġGÜZAR, H., s. 41-42.).

138

OĞUZMAN, M. K., s. 147.; KOCAYUSUFPAġAOĞLU, N., s. 274.; AYĠTER, N., s. 73.; ĠNAN, A. N., ERTAġ, ġ., ALBAġ, H., s. 225.; KÖPRÜLÜ, B., s. 178.; BERKĠ, ġ.,

Miras Hukuku, s. 65.; KILIÇOĞLU, A., s. 133.; ANTALYA, G., Miras Hukuku, s. 203.;

açarak bu koĢulu ve eklendiği ölüme bağlı tasarrufu iptal edebilecekleridir. Örneğin; mirasbırakanın, kendisine hasım olan A’yı öldürmesi koĢuluyla çocuğuna tüm malvarlığını bırakacağına iliĢkin bir olumlu miras sözleĢmesi yapması halinde, söz konusu öldürme koĢulu kanuna aykırılık teĢkil etmektedir. Bu sebepten hem koĢul hem de onun eklendiği ölüme bağlı tasarrufun geçersiz kılınması söz konusu olacaktır. Ahlaka aykırılık durumu için örnek vermek gerekirse; mirasbırakanın oğluyla evlilik dıĢı iliĢki yaĢaması koĢuluyla bir kimseye evini bırakması halinde ahlaka aykırı bir koĢulun varlığından bahsedilmektedir. Ahlaka aykırı olan bu koĢul geçersizdir. Nihayet koĢulun eklendiği belirli mal bırakma vasiyeti de iptal edilebilecektir.

Genel kural bu olmakla birlikte, Yargıtay’ın görüĢene göre139_{, koĢulun} hukuka veya ahlaka aykırı olduğunu bilmesi durumunda dahi mirasbırakanın söz konusu ölüme bağlı tasarrufu yapacağı ispatlanırsa, sadece kanuna veya ahlaka aykırı olan koĢul geçersiz kılınmalı; ancak bağlı olduğu ölüme bağlı tasarrufun ise geçerliliğini korumalıdır.

Olumlu miras sözleĢmesine konu ölüme bağlı tasarrufa eklenen bir koĢulun hukuka aykırılık teĢkil edebilmesi için koĢulun emredici hukuk kurallarına açık bir Ģekilde aykırı olması gerekmektedir. Ancak bu halde söz konusu koĢulun ve ona bağlanan ölüme bağlı tasarrufun iptali istenebilecektir. Bir koĢulun ahlaka aykırı olup olmadığının belirlenmesi ise hâkimin görevine girmektedir. Hâkim bu değerlendirmeyi, kendi ahlak anlayıĢına göre değil,

139 _{Y. 2.HD. T. 27.03.2000, E. 2641, K. 3627’de; “...Ölüme bağlı tasarruflara şart ve} mükellefiyetler ilave edilebilir. Ancak Kanun ayrıntıya girerek mahiyetini hükümlerini ve neticelerini düzenlememiştir. Şartla ilgili boşluğun Medeni Kanun’un 5. maddesinden yararlanılarak Borçlar Yasası’ndaki hükümlerle doldurulması gerekmektedir. Tasarrufa eklenen şart Kanun’a yahut ahlaka aykırı ise ölüme bağlı tasarruf hükümsüzdür. Kural bu olmakla beraber, mirasbırakan, şartın kanuna ve ahlaka aykırılığı sebebiyle tasarrufun hükümsüz kalacağını bilseydi şart olmadan da tasarrufu yapacağı kanaatine ulaşırsa, sadece kanuna ve ahlaka aykırı şartı hükümsüz saymak, tasarrufu ayakta tutmak gerekir” denilmektedir (ÖZUĞUR, A. Ġ., s. 554-555.). Aynı önde görüĢ için bkz.

KOCAYUSUFPAġAOĞLU, N., s. 274.; SEROZAN, R., ENGĠN, B. Ġ., s. 281.; Aksi yönde görüĢ için bkz. ĠNAN, A. N., ERTAġ, ġ., ALBAġ, H., s. 226.; Yazarlar, bu durumda koĢulun geçersiz sayılıp ölüme bağlı tasarrufun geçerli sayılacağının mümkün olmadığını söylemektedirler. Ayrıca BK m. 20/II’de düzenlenen kısmi geçersizliğin de bu durumda uygulanamayacağını savunmaktadırlar.

toplumda yer alan makul ve dürüst kiĢilerin çoğunluğunun ahlak anlayıĢını dikkate alarak yapmaktadır140

.

Ölüme bağlı tasarruflara eklenen evlenme veya evlenmeme Ģeklindeki koĢulların geçerli sayılıp sayılamayacağı öğretide tartıĢmalıdır. Öğretideki bazı yazarların görüĢüne göre141_{, bu nitelikteki koĢullar kiĢilik haklarına ve ahlaka} aykırılık teĢkil etmekte ve bu nedenle geçersiz sayılmaktadır. Öğretideki bazı yazarların görüĢüne göre ise142_{, mirasbırakanın evlenme veya evlenmemeyle} ilgili koĢulunu temiz ve iyi niyetli düĢüncelerle koyduğunun anlaĢılması halinde, bunun geçerli olacağının kabul edilmesi gerektiği belirtilmektedir. Örneğin, olumlu miras sözleĢmesi yaparak bulaĢıcı ve ölümcül bir hastalığı olan oğluna evlenmemesi Ģartıyla bankadaki tüm parasını bırakan mirasbırakanın yapmıĢ olduğu bozucu koĢulun geçerli sayılması gerektiği savunulmaktadır.

Kanaatimizce olumlu miras sözleĢmesi yapılan kazandırmanın evlenme veya evlenmeme koĢuluna bağlanması durumunda, koĢulun geçerli sayılıp sayılamayacağı yorum meselesidir. Hâkimin mirasbırakanın ve lehine bu türde bir koĢulla kazandırma yapılan kiĢinin görüĢ, düĢünce ve sosyal yaĢamlarını

140 _{YILDIRIM, A., s. 66.; Y. 2.HD. 26.05.1981 E. 2578, K. 4095; “Vasiyetnamedeki} “aramızdaki evlilik bağı kalmak” tabiri; vasiyet edenin sağlığından eşi ile evlilik bağını kesilmemesi şartını ihtiva etmektedir. Böyle bir şart da kanunen geçerlidir...Vasiyetnamedeki (...aramızdaki evlilik bağı kalmak kayıt ve şartı ile eşim Yıldız’a...) vasiyet ediyorum, şeklindeki beyan, vasiyetçinin ölümünden sonra eşinin evlenmemesini öngören bir şart niteliğinde değildir. Bu cümle, vasiyet edenin ölümünden evvel evlilik bağının herhangi bir sebeple bozulması halinde vasiyetin hükümsüz olacağını ifade etmektedir”.

141 _{KOCAYUSUFPAġAOĞLU, N., s. 276.; AYĠTER, N., s. 73-74.; KÖPRÜLÜ, B., s.}

178-179.; Aksi yönde görüĢ için bkz. ĠNAN, A. N., ERTAġ, ġ., ALBAġ, H., s. 226.; Yazarlar, bu tür koĢulların kiĢilerin evlenme özgürlüğünü ortadan kaldırmadığını ve bu nedenle bunların kiĢilik haklarına ve ahlaka aykırılık teĢkil etmediğini savunmaktadırlar.

142

EREN, F. (1966), Türk Medeni Hukukunda Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali Davası, s. 60-61, Ankara.; GÜRSOY, K. T., Şart ve Mükellefiyet, Kısım II, s. 442.; Aksi yönde görüĢ için bkz. KOCAYUSUFPAġAOĞLU, N., s. 277-278.; Yazar, evlenme veya evlenmeme Ģeklinde konulan koĢullarla, mirasbırakanın öldükten sonra reĢit kiĢiler üzerinde adeta vesayet kurmuĢ olmasının ve ölüme bağlı kazandırmanın mirasbırakan tarafından yem olarak kullanılıp lehine kazandırma yapılan kiĢinin aksi yönde isteğine rağmen mutluluğunu sağlama hakkının mirasbırakanın kendisinde görmesinin modern anlayıĢ ve düĢüncelerle bağdaĢmayacağını belirterek bu duruma karĢı çıkmaktadır.

göz önüne alarak, koĢulun geçerli sayılıp sayılamayacağını tespit etmesi gerekmektedir. Bu durum miras hukukunun genel ilkelerine ve mirasbırakanın son arzularının mümkün olduğunca yerine getirilmesi gerektiğine iliĢkin genel kurala uygun düĢmektedir.

Olumlu miras sözleĢmesine konu ölüme bağlı tasarrufa eklenen koĢulun hukuka veya ahlaka aykırı olması durumunda, o tasarrufun geçersiz kılınmasında menfaati bulunan mirasçı veya vasiyet alacaklısının mahkemeye baĢvurarak söz konusu koĢulu ve onun bağlı olduğu ölüme bağlı tasarrufu iptal ettirme hakları bulunmaktadır (MK. m.558/I)143

. Bu davanın MK m. 559/I’de belirtilen süreler144

içerisinde açılması gerekmektedir. Bu süreler hak düĢürücü sürelerdir. Bu sürelerin geçmesi durumunda artık ölüme bağlı tasarruf geçerli kabul edilmekte, dolayısıyla koĢul yok sayılmaktadır.