Veri Toplama Aracının Yapısal Geçerliliği

Yapısal geçerliliğin en basit anlamı, ölçek maddelerinin ölçülmek istenen varsayımsal faktörlerle yüksek derecede ilişkisi olması ve faktörler arasındaki ilişkilerinde kurama uygun düşmesidir. Değişkenlerin bir faktör üzerindeki faktör ağırlıkları yüksek ise söz konusu değişkenlerin yapısal geçerliliğe sahip olduğu söylenir (Şencan, 2005:772).

Yapısal geçerliliği test etmek amacıyla birçok yöntem kullanılsa da faktör analizi birçok çalışmada ve sıklıkla kullanıldığı için bu çalışmada da faktör yükleri hesaplanması uygun görülmüştür. Veri setinin faktör analizi için uygun olup olmadığını tespit edebilmek amacıyla 3 yöntem kullanılmaktadır. Bu testler (Kalaycı, 2005:321);

 Korelasyon matrisinin oluşturulması,  Barlett Testi,

 Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) dır.

Tablo 3.16. Değişkenler Arasındaki Korelasyon Düzeyi

Ölçekler Ort. Std. Sap. 1 2 3 4

Bilgi Transferi (1) 3,75 0,69 1

Bilgi Paylaşımı (2) 4,34 0,61 0,354** 1

Stratejik İşbirliği (3) 3,61 0,69 0,429** 0,318** 1

Performans (4) 3,92 0,64 0,379** 0,401** 0,529** 1

** %1 istatistiksel anlamlılık seviyesi N=490

Veri setinin faktör analizi için uygun olup olmadığının tespit edilebilmesinde yapılacak ilk analiz, değişkenler arasındaki korelasyon katsayılarının incelenmesidir. Bu analizde beklenen ve istenen sonuç ölçekler/değişkenler arasındaki korelasyonun

yüksek olmasıdır. Ölçekler arasındaki korelasyon ne kadar yüksekse, değişkenlerin ortak faktörler oluşturma olasılıkları da o kadar yüksektir.

Veri setinin faktör analizi uygunluğunu gösteren diğer analizle ise KMO ve Barlett testleridir. Barlett testiyle korelasyon matrisinde değişkenlerin en azından bir kısmı arasında yüksek oranlı korelasyon olasılığını analiz eder. KMO’da ise gözlenen korelasyon katsayılarının büyüklüğü ile kısmi korelasyon katsayılarının büyüklüğü karşılaştırılır. KMO oranlarının (0.5)’in üzerinde olması beklenir (Kalaycı, 2005:322).

Tablo 3.17. Ölçeklerin Kaiser Meyer Olkin (KMO) ve Barlett Değerleri

Ölçekler KMO Barlett p

Bilgi Transferi 0,779 515,206 <0.001

Bilgi paylaşımı 0,915 1800,918 <0.001

Stratejik işbirliği 0,869 1124,629 <0.001

Performans 0,889 1470,715 <0.001

KMO değerlerinin 0,50’nin altında olması kabul edilemez olarak değerlendirilirken, 0,90’ın üstü Mükemmel olarak değerlendirilmektedir. Anketten elde edilen sonuçlar değerlendirildiğinde 0,70’in üzerinde olduğu, bu bağlamda faktör analizi için gerekli olan temel şartları sağladığı söylenebilir. Bu değerlerin yüksek düzeyde çıkması değişkenlerin faktör analizine tabi tutulabileceğini ortaya koymaktadır. Barlett testi de değişkenler arasındaki ilişkinin, analiz için elverişlilik derecesini ve sonuçların istatistiksel anlamlılık taşıdığına işaret etmektedir.

Yapısal geçerliliği sağlamak için araştırmada kullanılan temel ölçekler, bağımsız olarak asal bileşen faktör analizine tabi tutulmuştur. Ölçeği oluşturan maddelerin birden çok faktöre yüklenmesinde literatürde en çok kullanılan yöntem olan varimaks rotasyonlu asal bileşen faktör analizinden yararlanılmıştır. Faktör analizi sonucu, en uygun çözümü bulmak amacıyla faktörlerin 1’den büyük özdeğere sahip olmaları şartı aranmıştır (Çağlayan, 2012:228). Faktör yükleri konusunda literatürde kesin bir çizgi olmamakla birlikte 0,60 ve üstü yük değeri yüksek, 0,30- 0,59 arası yük değeri orta düzeyde büyüklükler olarak değerlendirilebilir (Çokluk, vd. 2010; 194). Değişken çıkarmak için faktör yüklerinde 0,30 değeri dikkate alınmıştır.

Tablo 3.18’de görülebileceği gibi bilgi transferi ölçeğinde yer alan tüm alt değişkenlerin faktör yükleri 0,60’ın üzerinde çıkarak tek faktör altında bir araya gelmişlerdir. Bu bağlamda Bilgi Transferine ilişkin ölçeğin geçerli ve güvenilir olduğu, iç geçerliliği ve yapı geçerliliğinin sağlandığı söylenebilir. Tek faktör altında bir araya gelen değişkenlerin öz değeri 1’in üzerinde çıkarak istatistiksel olarak faktörün anlamlı olduğunu göstermiştir. Toplam varyansın 52,67 çıkması istatistiksel olarak yeterli olarak görülebilir. Tek faktörlü ölçeklerde açıklanan varyansın %30 ve daha fazla olması yeterli görülmektedir (Büyüköztürk, 2002:119).

Tablo 3.18. Asal Bileşen Faktör Analizi Sonuçları Bilgi Transferi ve Bilgi Paylaşımı

Ölçekler Maddeler Faktör Yük

Değeri

Toplam varyans (%)

Bilgi transferi

İşbirliği yaptığımız işletmeler bizimle bilgi

paylaşmada isteklidir 0,719

50,43 İşbirliği yaptığımız işletmeler kendi çalışmalarını

gizleme ihtiyacı duymazlar 0,689

İşletmemiz diğer işletmelerle özgürce

tartışabilmektedir 0,712

Bizim konumumuzdaki işletmelerin faaliyetleri

kolayca gözlemlenebilmektedir. 0,726

Bizim konumumuzdaki işletmeler

yöneticilerimize bilgi sağlamaktadır 0,704

Özdeğer 2,522

Cronbach alpha değeri 0,75

Bilgi paylaşımı

İş arkadaşlarımın iş ile ilgili bilgilerinden tam

olarak haberdar olmak isterim 0,772

56,79 İş ile ilgili konularda kesin bir bilgiye ihtiyacım

olduğunda, iş arkadaşlarıma sorarım 0,754

Üzerinde çalıştığım konu hakkında bu

işletmedeki iş arkadaşlarıma düzenli bilgi veririm 0,777

İş ile ilgili yeni bir şey öğrendiğimde, iş

arkadaşlarımında öğrenmesini sağlarım 0,804

İş ile ilgili edindiğim bilgileri iş arkadaşlarımla

paylaşırım 0,804

İş ile ilgili özel beceri edinmek istediğimde, iş arkadaşlarıma kendi becerileri hakkında sorular sorarım

0,718 Çalıştığım konulara ilişkin iş arkadaşlarımın ilgi

ve alakaları o kununun önemli görüldüğü düşüncesini oluşturur

0,662 Konusunda iyi olan iş arkadaşlarıma o kunuyu

öğrenmek adına sorular sorarım 0,728

Özdeğer 4,543

Benzer bir sonuç da bilgi paylaşımı ölçeğinde karşımıza çıkmaktadır. Tüm alt değişkenler tek faktörde bir araya gelerek yapı geçerliliğinin uygun olduğunu gösterirken özdeğerin 4,58 çıkmasıyla istatistiksel olarak da değerin anlamlı olduğu belirlenmiştir. Toplam varyans 57,35 çıkarak tek faktörlü bir yapıda modelde kullanılabilir bir ölçeği oluşturmuştur.

Tablo 3.19. Asal Bileşen Faktör Analizi Sonuçları Stratejik İşbirliği ve Performans

Ölçekler Maddeler FaktörYük

Değeri

Toplam varyans (%)

Stratejik işbirliği

Maliyetleri azaltma/ Sektörün en ucuz ve en çok

üreteni olma (Ölçek ekonomisi oluşturabilme) 0,666

46,09

Aynı sektörde bir pazara erişim sağlama 0,692

Farklı bir sektörde bir pazara erişim sağlama 0,644

Yeni teknolojiler geliştirebilme 0,706

Rekabeti engelleme 0,610

Hükümet beklentilerini karşılayabilme 0,644

Yeni beceriler geliştirebilme 0,771

Riskleri azaltabilme 0,687

Özdeğer 3,687

Cronbach Alpha değeri 0,83

Performans

Son dönemlerde genel olarak işletmemizin

performansında artışlar yaşandı. 0,645

46,86 Son dönemlerde genel olarak işletmemize gelen

kusurlu mal sayısı azaldı 0,704

Son dönemlerde işletmemizin zamanında teslimat

oranı arttı 0,753

Son dönemlerde işletmemizde zamanında bitirilen iş

oranı arttı 0,728

Son dönemlerde genel olarak işletmemizde verilen

görevleri yerine getirme süresi kısaldı. 0,706

Son dönemlerde genel olarak işletmemize bağlı

tedarikçilerin ihtiyaçlarının karşılanma oranı arttı. 0,702

Son dönemlerde genel olarak işletmemizin ürün

maliyetlerinde azalma yaşandı. 0,601

Son dönemlerde genel olarak işletmemizde yeni

ürün tasarımında artış oldu. 0,596

Son dönemlerde genel olarak işletmemizde

süreçlerde ve/veya yeni ürünler için kullanılan teknolojide iyileşmeler yaşandı.

0,708

Özdeğer 4,218

Cronbach Alpha değeri 0,86

Stratejik işbirliği ve genel performansı ölçen tüm değişkenler tek faktörlü bir analizde yapı geçerliliğini sağlamışlardır. Toplam varyans büyüklükleri 0,30’un üzerinde çıkarken, her iki ölçek de özdeğer olarak 1’in üzerinde gerçekleşmiştir.

faktör analizine tabi tutularak, değişkenlerin uygun faktörler etrafında bir araya gelip gelmediği araştırılır. Bu analiz sonucunda, faktörler arasında ilişkisizlik ve ulaşılan faktörlerin anlamlı olması gerekmektedir.

3.2.5. Modelde Kullanılan Ölçeklerin Doğrulayıcı Faktör Analizi