Açık ve Örtülü Bilginin Etkileşiminin Değerlendirilmesi

Nonaka (1994:19), örgütsel bilginin, örtük ile açık bilgi arasındaki sürekli diyalog sayesinde yaratıldığını belirtip bu diyalogun doğasını incelemiş, bilgi

yaratmanın dört boyutunu tanımlamış ve açıklamıştır. Bu unsurlar aşağıda sıralanmakta ve tablo 2.4.’de gösterilmektedir:

 Örtük bilgiden örtük bilgiye dönüşüm (Sosyalleştirme)  Örtük bilgiden açık bilgiye dönüşüm (Dışsallaştırma)  Açık bilgiden açık bilgiye dönüşüm (Birleştirme)  Açık bilgiden örtük bilgiye dönüşüm (İçselleştirme)

Tablo 2.4. Bilgi Dönüşümünün Dört Türü

Örtük Bilgi Açık Bilgi

Örtük Bilgi Sosyalleşme Dışsallaştırma

Açık Bilgi İçselleştirme Birleştirme

Kaynak: Nonaka, 1994:19

 Sosyalleşme: Tecrübeleri paylaşma prosesidir (Akgün ve Keskin, 2003:179). Paylaşılan tecrübelerle ve oluşturulan ortak düşünce kalıplarıyla, teknik yeteneklerle örtük bilgiden yeni örtük bilgiyi sağlayan bir süreçtir. Bu süreç içerisinde bilgiye, iletişim yoluyla değil; daha çok gözlem, taklit ve pratikle ulaşılır. Bu tip bilginin üretim sürecinde, bireye sözlü olarak verilen yönergelerden çok, ortak paylaşımlar sağlanarak bireyin bu örtük bilgiyi içselleştirmesi sağlanır. Özellikle yıllar boyunca biriken tecrübelerin aktarıldığı usta- çırak ilişkisi bu tip etkileşimlere örnek olarak verilebilir (Dervişoğlu, 2004:34).

 Dışsallaştırma: Dışsallaştırma örtük bilgiden açık bilgi yaratma sürecidir. Bu süreç içerisinde eğretilemeden, örneksemeden, çeşitli kavramlardan, varsayımlardan ve modellerden yararlanılır. Bilgi yaratım sürecinin en önemli yöntemi olan dışsallaştıma, eğretileme yoluyla sunulan bir şeyi içgüdüsel olarak algılama ve anlama şeklinde ortaya çıkar. Eğretileme “iki farklı düşüncenin etkileşiminden doğan bir sözcük deyim” olarak tanımlanırsa, bu iki farklı düşünce bilginin yaratılmasında yardımcı olan araçlardır. Bir tanesinin daha somut daha açıklanabilir olması soyut olanı da benzetme yoluyla açıklama fırsatı doğurur. Eğretileme ve örnekseme yöntemlerinin yardımıyla açık bilgi kazanıldıktan sonra oluşan yeni kavramlar, söz konusu

işletme kültürü ve yapısıyla bağdaşan bir şekilde bir modele dönüştürülür. Bu modeller kesin tanımlarla, sistematik bir dil ve mantık çerçevesinde, işletmenin faaliyet gösterdiği, ilgili taraflara yol gösterir (Dervişoğlu, 2004:35).

Örtülü bilgi oluştuktan sonra “dışsallaştırma” sürecinde grup arasında iletişim sürecinde standartlaştırılır ve proje ekibindeki bireyler benzer terminolojide ve yapıda düşünmeye başlarlar (Boztaş ve Özırmak, 2012: 73).

 Birleştirme: Bir bilgi sistemi dahilinde kavramları sistemleştirme prosesidir. Bu bilgi dönüşüm modu farklı açık bilgi türlerinin bir araya getirilmesini kapsamaktadır. (Akgün ve Keskin, 2003:180) Bu süreçte amaç, elimizdeki kavramları düzenleyerek sistematik bilgiye dönüştürmek ve böylece işletme bünyesinde bilgi sistemi kurmaktır. Bireyler var olan açık bilgiye şirket dokümanları, raporları, bilgisayarlarda saklanan ve ağlarla paylaşılan araçlarıyla ulaşabilir ve bunları ayrıştırma, ekleme, birleştirme, sınıflandırma gibi yöntemlerle yeniden düzenleyebilirler (Beijerse, 1999:100; Dervişoğlu, 2004:35).

 İçselleştirme: Bilgi yaratmada kullanılan son yöntemde açık bilgiyi örtük bilgiye dönüştüren içselleştirme sürecidir. Bu etkileşimde yukarıda değindiğimiz diğer etkileşim ve bilgi yaratım yöntemleriyle bireylerin belleklerinde oluşan örtülü bilgiler, paylaşılan teknik yetiler ve düşünsel modeller rol oynar. İçselleştirme bilginin depolanmasını, bilgi tabanına entegre edilmesini ve böylece sürekliliğinin sağlanmasını ifade eder. İhtiyaç duyulduğunda bilgiye erişilebilmesi için bilginin sağlıklı bir şekilde saklanmış olması oldukça önemlidir (Kalkan, 2006:29). Özellikle dokümantasyon sırasında bireylerin çoğu örgütsel bilgi yaratımı için hazırladıkları açık bilgi şeklindeki raporları, el kitaplarını, diğer dokümanları yeniden yaşayarak bilgiyi içselleştirirler (Dervişoğlu, 2004:36). Açık bilgiyi örtülü bilgiye şekillendirme prosesidir. Sosyalizasyon, dışsallaştırma ve birleştirme yoluyla elde edilen tecrübeler, paylaşılan zihinsel modeller veya teknik bilgi formunda bireylerin örtülü bilgi temellerine yerleştirilmektedir (içselleştirilmektedir) (Akgün ve Keskin, 2003:181).Enformasyon ve bilginin etkili bir biçimde yaygınlaştırıldığı bir organizasyonda daha kapsamlı bir

öğrenme gerçekleşecek ve kaynaklardan yararlanma imkânı da artacaktır (Kalkan, 2006:25).

2.2.3. Niteliğine Göre Bilgi Türleri

Bilgi toplumunda bilginin yeni ekonomiyi şekillendirme gücüne sahip olması ve bilginin ekonomide rekabetçi üstünlük sağlayan önemli bir üretim faktörü haline gelmesi, işletmeleri fiziksel varlıklardan ziyade bilgi ürünü maddi olmayan varlıklara sahip olmaya yöneltmektedir. İşletmelerin maddi olmayan varlıklarının başında entelektüel sermayesi gelmektedir (Göksel ve Baytekin, 2008:83). Entelektüel sermaye konusunda en çok bilinen ve kullanılan tanım Stewart’a aittir. Stewart’a (1997:20) göre entelektüel sermaye: “zenginlik yaratmak üzere kullanıma sokulabilen entelektüel malzemedir, yani bilgi, enformasyon, entellektüel mülkiyet ve deneyimdir”. Entelektüel sermaye kavramı ile ifade edilmek istenen sermaye daha esnek ve stratejik tanımlamaları gerektiren bir sermaye türüdür. Klasik ekonomide sermaye kavramı ile ifade edilmek istenen finansal ve ekonomik varlıklardır. Bilgi ekonomisinde ise entelektüel sermaye, işletmenin sahip olduğu beyin gücünden kaynaklanan varlıklar olarak ele alınmakta ve klasik üretim faktörlerine ilave edilmektedir (Ercan vd., 2003:98).

Şekil 2.4. Entelektüel Sermayenin Bileşenleri

Kaynak: Göksel ve Baytekin, 2008:84

Bilgi yönetiminin amacı, işletmenin değer yaratma yeteneğini, bilginin daha verimli kullanılmasını sağlayarak artırmaktır. Entelektüel sermayenin amacı ise, işletmenin değer yaratma yeteneğini, entelektüel sermayeyi tanımlayarak, elde ederek, geliştirerek ve dönüşümünü sağlayarak arttırmaktır (Gümüştekin, 2004: 206).

İnsan Sermayesi Müşteri Sermayesi Yapısal Sermaye DEĞER

Entelektüel sermaye yoluyla işletmeler bilgi kaynaklarına müşterileri de eklemektedirler. Temelde ürün ve hizmetlerimizi pazarladığımız müşterilerin bilgisine başvurmak, verimlilik ve kaliteyi arttıracak müşteri şikayetlerini de azaltacaktır. Entelektüel sermayenin 3 temel bileşeni bulunmaktadır. Şekil 2.4.’de görülebileceği gibi bu üç bileşenin kesişim noktasında işletmenin değeri oluşur.