3 VERGİ VE MUHASEBE DENETİMLERİNDE KDV HESAPLARININ

KONTROLÜ

Bu bölümde katma değer vergisine ilişkin hesaplar ve bu hesapların kontrolü sırasında dikkat edilen hususlar değerlendirilmekte sonrasında ise örnek olaylar

doğrultusunda işletmelerde yapılması muhtemel hatalar ve öneriler

değerlendirilmektedir.

3.1. 190 Devreden KDV

Bu hesapta gelecek döneme devredilen katma değer vergisi takip edilir. Dönem sonlarında indirilecek KDV’nin hesaplanan KDV’den tutar olarak yüksek çıkması durumunda aradaki fark bu hesaba devredilir. Hesabın denetimi sırasında dikkat edilecek hususlar aşağıdaki gibidir;

I. INTERNATIONAL POLITICS AND SOCIAL SCIENCE SYMPOSIUM (IPSSS) I. ULUSLARARASI SİYASET VE SOSYAL BİLİMLER SEMPOZYUMU (USSBS)

10-12 EKİM/OCTOBER 2018 ARDAHAN ÜNİVERSİTESİ

www.ardahan.edu.tr/ipsss

132

• İşletmenin beyan dönemine bağlı olarak, her ay veya 3 aylık dönemler itibariyle bu hesabın bakiyesi ile beyanname üzerindeki devreden KDV kayıtları kontrol edilir ve mutabakatı sağlanır.

• Hesabın bakiyesi ile 191, 192, 391 ve 392 hesap kayıtları karşılaştırılarak mutabakatı sağlanır.

3.2. 191 İndirilecek KDV

Her türlü mal ve hizmetin satın alınması sırasında satıcılara ödenen katma değer vergisinin kaydedildiği ve izlendiği hesaptır. Mal ve hizmet alımlarında indirilecek katma değer vergisi bu hesaba borç, mevzuat gereği yapılabilecek indirimler ve hesaba yapılan düzeltmeler alacak kaydedilir (MSUGT). Hesabın denetimi sırasında dikkat edilecek hususlar

aşağıdaki gibidir;

• Hesabın detaylarında mal ve hizmet alımları, iade ve iptal KDV ayırımının yapılıp yapılmadığı kontrol edilir.

• Bu hesabın alacak bakiyesi vermesi durumunda, kapatılmamış KDV hesabının varlığı veya yanlış kayıt, mükerrer kayıtların varlığı üzerinde durularak gerekli kontroller sağlanıp buna göre işlem yapılır.

• Örneklem yöntemiyle seçilen fatura vb. belgeler yoluyla, hesaba tüm mal ve hizmet alımlarına ait KDV’lerin kaydedildiğinin tespiti yapılır.

• İşletmenin eğer faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya işletilmesi değil ise bu otomobillerin alış belgelerinde gösterilen KDV’lerin indirim konusu yapılmadığı ve sabit kıymet maliyetine eklendiğinin kontrolü yapılır.

• KDV kanunun 30’uncu maddesi uyarınca belirli istisnalar dışında zayi olan mallara ilişkin katma değer vergisinin indirilmesi yasaktır. Bu durumda zayinin tevsiki halinde gider, tevsik edilmediği durumlarda ise kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alındığının kontrolü yapılır.

• Kurumlar Vergisi açısından kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınan bir giderin KDV’si de kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alındığının kontrolü yapılır.

• İthalatı yapılan mallar için gümrükte ödenen Gümrük giriş belgeleri ile KDV kayıtları karşılaştırılır ve mutabık olduğuna dair kontrol yapılır.

I. INTERNATIONAL POLITICS AND SOCIAL SCIENCE SYMPOSIUM (IPSSS) I. ULUSLARARASI SİYASET VE SOSYAL BİLİMLER SEMPOZYUMU (USSBS)

10-12 EKİM/OCTOBER 2018 ARDAHAN ÜNİVERSİTESİ

www.ardahan.edu.tr/ipsss

133

• Mal ve hizmet alımlarında yabancı para cinsinden düzenlenen faturalarda KDV matrahının, faturanın düzenlendiği tarihte geçerli olan kur ile değerlemesinin yapılıp kayıtlara alındığının kontrolü yapılır.

• Şirketin maliyet ve indirilecek KDV kayıtları, KDV beyannameleri karşılaştırılır ve ihracatın bünyesindeki KDV’nin doğruluğu kontrol edilir.

3.3. 192 Diğer KDV

Teşvikli yatırım mallarının ithalinde ödenmesi gerektiği halde ödenmeyip, fiilen indirilmesinin mümkün olacağı tarihe kadar ertelenen katma değer vergisinin, ertelemenin bir yıl içinde olması halinde kaydedildiği ve izlendiği hesaptır (MSUGT). Ayrıca ihraç kaydıyla

satış nedeniyle ertelenen ve tecil edilecek katma değer vergisi gibi ihtiyaca göre bölümlenir. Hesabın denetimi sırasında dikkat edilecek hususlar aşağıdaki gibidir;

• Hesaptaki ertelenen, terkin edilen ve tecil edilebilir KDV’nin uygun bir şekilde sınıflandırıldığının kontrolü yapılır.

• Aylık veya 3 aylık dönemler itibariyle bu hesabın bakiyesi ile beyanname üzerindeki indirim konusu yapılan KDV kayıtları kontrol edilir ve mutabakatı sağlanır.

• İhraç kayıtlı satışlarda ihracatın; malın ihracatçıya teslim tarihinden itibaren 3 ay içinde ihraç edildiği, malın ihracatçıya fatura, irsaliye ve gümrük çıkış belgeleri ile kontrol edilir.

3.4. 391 Hesaplanan KDV

Bu hesap; teslim edilen mal veya ifa edilen hizmetler üzerinden hesaplanan katma değer vergisi ile işlemi gerçekleşmeyen ya da işlemden vazgeçilen mal ve hizmetlere ilişkin katma değer vergisinin izlendiği hesaptır. Hesaplanan katma değer vergisi bu hesaba alacak kaydedilir. Düzeltmeler bu hesaba borç kaydedilir. Vergilendirme dönemi itibariyle bu hesabın bakiyesi "191. İndirilecek Katma Değer Vergisi Hesabı" ile karşılaştırılır. Yapılan karşılaştırmada bu hesabın bakiyesi 191. No.lu hesabın bakiyesinden fazla olduğu takdirde vadesinde ödenmek üzere "360. Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına" aktarılarak kapatılır (MSUGT). Hesabın

denetimi sırasında dikkat edilecek hususlar aşağıdaki gibidir;

• Hesap detaylarında alışlardan iadeler ve hesaplanan çeşitli KDV ayırımının yapıldığı kontrolü yapılır.

• Aylık veya 3 aylık dönemler itibariyle hesabın bakiyesi ile beyanname üzerindeki hesaplanan KDV kayıtları kontrol edilir ve mutabakatı sağlanır.

I. INTERNATIONAL POLITICS AND SOCIAL SCIENCE SYMPOSIUM (IPSSS) I. ULUSLARARASI SİYASET VE SOSYAL BİLİMLER SEMPOZYUMU (USSBS)

10-12 EKİM/OCTOBER 2018 ARDAHAN ÜNİVERSİTESİ

www.ardahan.edu.tr/ipsss

134

• Hesabın borç bakiyesi vermesi halinde, kapatılmamış KDV hesabının varlığı veya yanlış kayıt, mükerrer kayıtların ve yanlış kaydedilen satış iadelerin muhtemel varlıkları değerlendirilerek buna göre işlemler kontrol edilir

• İlgili dönem dikkate alınarak beyannamelere ait tahakkuk fişleri ve ödeme makbuzları kontrol edilmek suretiyle beyan ve ödemelerin zamanında yapıldığının kontrolü yapılır.

• İşletmelerin en az iki yıl aktiflerinde yer alan iştirak hisseleri, gayrimenkul devir ve teslimlerinde KDV hesaplanmadığının kontrolü yapılır. Bu kıymetlerin ticaretini yapanlar kapsam dışında tutulur.

• Mal ve hizmet teslimlerde vade farkı, fiyat farkı, faiz gibi çeşitli gelirler adı altında sağlanan her türlü menfaat ve hizmetin matraha dahil olduğunun kontrolü yapılır.

• İhracat istisnası kapsamında yapılan işlemlerde malın gümrük hattını fiili olarak geçerek dış ülkeye ulaştığının kontrol gümrük çıkış belgeleri ve diğer tevsik edici belgeler ile kontrol edilir.

3.5. 392 Diğer KDV

Bu hesap; teşvikli yatırım mallarının ithalinden doğan ve ertelenen katma değer vergisi ve ihraç kaydıyla satış nedeniyle ertelenen ve terkin edilecek katma değer vergisi gibi ihtiyaca göre bölümlenir (MSUGT). Hesabın denetimi sırasında dikkat edilecek hususlar

aşağıdaki gibidir;

• 192 hesapta olduğu gibi; hesaptaki ertelenen, terkin edilen ve tecil edilebilir KDV’nin uygun bir şekilde sınıflandırıldığının kontrolü yapılır.

• Aylık veya 3 aylık dönemler itibariyle hesabın bakiyesi ile beyanname üzerindeki KDV tutarları kontrol edilir ve mutabakat sağlanır.

• Hesabın borç bakiyesi vermesi halinde, kapatılmamış KDV hesabının varlığı, terkin işlemlerinin varlığı veya yanlış kayıt ve mükerrer kayıtların muhtemel varlıkları değerlendirilerek buna göre işlemler kontrol edilir

• Her ay itibariyle beyannameler, tahakkuk fişleri, tecil ve terkin yazıları karşılaştırılmak suretiyle kontrol edilir ve dosyalanır.

I. INTERNATIONAL POLITICS AND SOCIAL SCIENCE SYMPOSIUM (IPSSS) I. ULUSLARARASI SİYASET VE SOSYAL BİLİMLER SEMPOZYUMU (USSBS)

10-12 EKİM/OCTOBER 2018 ARDAHAN ÜNİVERSİTESİ

www.ardahan.edu.tr/ipsss

135

3.6. Örnek Olaylar

Bu bölümde katma değer vergisine yönelik vergi ve muhasebe denetimine ilişkin farklı senaryolar dahilinde olası hatalar ve bunların düzeltilmesine ilişkin önerilere yer verilmiştir.