Dumitrescu ve Hurlin (2012) Panel Nedensellik Test

Dumitrescu ve Hurlin (2012), Granger nedensellik testini heterojen paneller için genişletmişlerdir. Nedenselliğin incelendiği panel VAR modeli için eşitliklerden ilki aşağıdaki gibi ifade edilebilir (Tatoğlu, 2017: 154):

𝑌𝑖𝑡 = 𝛼𝑖+ ∑ 𝛾𝑖 (𝑘) 𝐾 𝑘=1 𝑌𝑖𝑡−𝑘+ ∑ 𝛽𝑖 (𝑘) 𝐾 𝑘=1 𝑋𝑖𝑡−𝑘+ 𝜀𝑖𝑡 (1)

Burada, 𝑘 gecikme uzunluğunu, 𝛾_𝑖(𝑘) otoregresif ve 𝛽_𝑖(𝑘) parametreleridir. Bu çalışmada nedensellik ilişkisini incelemek için oluşturulan modelde optimal gecikme uzunluğu BIC bilgi kriterine göre 1 dönem olarak belirlenmiştir. Teste ait hipotezler

H0: FDI Granger neden değildir HHI ve H1: FDI en az bir ülke için Granger nedendir

I. INTERNATIONAL POLITICS AND SOCIAL SCIENCE SYMPOSIUM (IPSSS) I. ULUSLARARASI SİYASET VE SOSYAL BİLİMLER SEMPOZYUMU (USSBS)

10-12 EKİM/OCTOBER 2018 ARDAHAN ÜNİVERSİTESİ

www.ardahan.edu.tr/ipsss

78

olup olmadığına yönelik Dumitrescu ve Hurlin (2012) panel nedensellik testi sonuçları

Tablo 4’te verilmiştir. Tablodan da görüldüğü üzere 𝑍̅ ve 𝑍̃ istatistikleri H0 hipotezini

sırasıyla %1 ve %5 anlamlılık düzeyinde reddetmektedir. Bu sonuç FDI değişkeninden HHI değişkenine doğru nedensellik ilişkisinin varlığını desteklemektedir. Ayrıca HHI değişkenine ait VAR modellerinde FDI gecikmelerine ait katsayılar genellikle negatif ve 6 ülke için istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Bu ülkeler Azerbaycan, Bosna Hersek, Ermenistan, Kazakistan, Romanya ve Tacikistan’dır.

Tablo 4: FDI’den HHI’ye Doğru Nedensellik İçin Dumitrescu ve Hurlin (2012) Testi Sonuçları

𝑊̅ istatistiği 1.9447

𝑍̅ istatistiği ve Prob. 3.3402 (0.0008)

𝑍̃ istatistiği ve Prob. 2.1481 (0.0317)

HHI değişkeninden FDI değişkenine doğru nedensellik ilişkisinin olduğu beklenmemekle birlikte buna yönelik Dumitrescu ve Hurlin (2012) panel nedensellik

testi sonuçları Tablo 5’te verilmiştir. Burada modele ait hipotez testleri H0: HHI

Granger neden değildir FDI ve H1: HHI en az bir ülke için Granger nedendir FDI

şeklindedir. Tabloda da verildiği gibi 𝑍̅ ve 𝑍̃ istatistikleri H0 hipotezini

reddedememektedir. Bu sonuç HHI değişkeninden FDI değişkenine doğru herhangi bir nedensellik ilişkisinin olmadığını göstermektedir.

Tablo 5: HHII’den FDI’ye Doğru Nedensellik İçin Dumitrescu ve Hurlin (2012) Testi Sonuçları

𝑊̅ istatistiği 1.0601

𝑍̅ istatistiği ve Prob. 0.2126 (p-value = 0.8316)

I. INTERNATIONAL POLITICS AND SOCIAL SCIENCE SYMPOSIUM (IPSSS) I. ULUSLARARASI SİYASET VE SOSYAL BİLİMLER SEMPOZYUMU (USSBS)

10-12 EKİM/OCTOBER 2018 ARDAHAN ÜNİVERSİTESİ

www.ardahan.edu.tr/ipsss

79

5. SONUÇ

Dumitrescu ve Hurlin (2012) panel nedensellik testi bulguları geçiş ekonomilerinde doğrudan yabancı sermaye yatırımlarından ihracat çeşitlendirmesine doğru nedensellik ilişkisini destekleyici nitelikte çıkmıştır. Aynı zamanda VAR modelleri sonuçlarına göre, bazı ülkelere ait doğrudan yabancı sermaye değişkeni katsayısı anlamlı bulunmuştur. Bu modellerde FDI değişkenine ait katsayıların negatif bulunması doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının ihracatta yoğunlaşmayı azalttığı yani ihracat çeşitlendirmesini artırıcı yönde etkilediğini göstermektedir.

Gelişmekte olan ülkelerin ihracatlarının emtia ve enerji başta olmak üzere geleneksel sektörlere bağlı olması, bu ürünlerin fiyatlarında ve taleplerinde ortaya çıkan dalgalanmalar ihracat gelirlerinde önemli istikrarsızlıklara neden olabilmektedir. Bu nedenle bu ülkelerin istikrarlı bir şekilde büyümeleri için ihracatlarını çeşitlendirmeleri önem taşımaktadır. Tasarruf yetersizliğinden dolayı ihracatın çeşitlendirilmesi de doğrudan yabancı sermaye yatırımlarına bağlı olabilmektedir. Çalışmada doğrudan yabancı sermaye yatırımlarından ihracat çeşitlendirmesine doğru nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. Doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının ayrıca istihdam ve üretim artışına da yol açması beklenmektedir. Bu nedenle doğrudan yabancı sermaye yatırımlarına yönelik özendirici tedbirlerin alınmasının geçiş ekonomileri için olumlu sonuçlara neden olacağı ifade edilebilir.

I. INTERNATIONAL POLITICS AND SOCIAL SCIENCE SYMPOSIUM (IPSSS) I. ULUSLARARASI SİYASET VE SOSYAL BİLİMLER SEMPOZYUMU (USSBS)

10-12 EKİM/OCTOBER 2018 ARDAHAN ÜNİVERSİTESİ

www.ardahan.edu.tr/ipsss

80

KAYNAKÇA

Alagöz, M.,Erdoğan, S., Topallı N.,(2008), Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Ekonomik Büyüme: Türkiye Deneyimi 1992-2007, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1):79-89 (2008)

Akdiş, M.,(2007), Dünyada ve Türkiye’de Yabancı Sermaye Yatırımları ve Beklentiler, http://makdis.pamukkale.edu.tr/tr.htm

Bal,H. (2000), Yabancı Sermaye Yatrımlarına Yönelik Uluslararası Kuruluşların Faaliyetleri ve Türkiye Ekonomisinde Yabancı Sermaye Yatrımları, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.6, S.6, 239-263

Bal, H., Göz, D., (2010), Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Türkiye, Ç:Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 19, Sayı:2, 460-462

Bayraktar, F., (2003), Dünyada ve Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları, Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. Genel Araştırmalar,Ankara, Ocak,2003

Can,M.,Kösekahyaoğlu, L.,(2016), Doğrudan Yabancı Yatırımların ihracat Ürün Çeşitliliğine Etkisi:Gelişmekte Olan Ülkeler Üzerine Bir Uygulama, Akdeniz İ:İ:B:F Dergisi (33),122-152

Dumitrescu, E-I., ve Hurlin, C. (2012). “Testing for Granger Non-Causality in Heterogeneous panels”, Economic Modelling, 29(4), 1450–1460.

Granger, C. W. (1969). “Investigating Causal Relations by Econometric Models and Cross-Spectral Methods”, Econometrica, 37(3), 424–438.

Kalkınma Bakanlığı, (2000), Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara, Mayıs, 2010

Karluk, R.,(2007), Cumhuriyetin İlanından Günümüze Türkiye Ekonomisi’nde Yapısal Dönüşüm, (Gözden geçirilmiş 11. Baskı), Beta Yayıncılık ,İstanbul

Levin, A., Lin, C. ve Chu, C. (2002). “Unit Root Tests in Panel Data: Asymtotic and Finite-Sample Properties”, Journal of Econometrics, 108 (1), 1-24.

Oktayer, N., Susam, N.,Çak, M.,(2008), Yatırım Kararlarının Belirlenmesinde Vergisel Faktörlerin Önemi, İstanbul, Mart 2018

Pesaran, M. H. (2004). “General Diagnostic Tests for Croos Section Dependence in Panels”, Universty of Cambridge, Fakulty of Economics, Cambridge WP 0435 in Economics.

I. INTERNATIONAL POLITICS AND SOCIAL SCIENCE SYMPOSIUM (IPSSS) I. ULUSLARARASI SİYASET VE SOSYAL BİLİMLER SEMPOZYUMU (USSBS)

10-12 EKİM/OCTOBER 2018 ARDAHAN ÜNİVERSİTESİ

www.ardahan.edu.tr/ipsss

81

Pesaran, M. H. (2007). “A Sample Panal Unit Root Test in the Presence of Cross Section Dependence”, Journal of Applied Econometrics, 22 (2), 265-312.

Saray, M.,O., (2011), Doğrudan Yabancı Yatırımlar-İstihdam İlişkisi: Türkiye Örneği, Maliye Dergisi, Sayı 161

Schusselbaur, G., (1999),Privatisation and Restructuring in Economies ın Transition: Theory and Evidence Revisited, Europe-Asia Studies, Vol:51, ıssue:1, Jan 1999

Seyidoğlu, H.(2002),Ekonomik Terimler Ansiklopodik Sözlük, Güzem Yay., Geliştirilmiş 3. Baskı, İstanbul

Swamy, P.A. 1970. “Efficient Inference in A Random Coefficient Regression Model”, Econometrica, 38, 311-323.

Tandırcıoğlu H., Özen, A., (2003), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:5, Sayı:4

Tatoğlu, F. Y. (2012). İleri Panel Veri Analizi Stata Uygulamalı, Beta Yayıncılık, İstanbul.

Tatoğlu, F. Y. (2017). Panel Zaman Serileri Analizi Stata Uygulamalı, Beta Yayıncılık, İstanbul.

I. INTERNATIONAL POLITICS AND SOCIAL SCIENCE SYMPOSIUM (IPSSS) I. ULUSLARARASI SİYASET VE SOSYAL BİLİMLER SEMPOZYUMU (USSBS)

10-12 EKİM/OCTOBER 2018 ARDAHAN ÜNİVERSİTESİ

www.ardahan.edu.tr/ipsss

82

I. INTERNATIONAL POLITICS AND SOCIAL SCIENCE SYMPOSIUM (IPSSS) I. ULUSLARARASI SİYASET VE SOSYAL BİLİMLER SEMPOZYUMU (USSBS)

10-12 EKİM/OCTOBER 2018 ARDAHAN ÜNİVERSİTESİ

www.ardahan.edu.tr/ipsss

83

İKTİSAT POLİTİKALARI ÇERÇEVESİNDE TARIMSAL SULAMANIN