• Sonuç bulunamadı

II. KOBİ’LERİN TEMEL SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

2.4. Vergisel Sorunlar

2.6.2. Uluslararasılaşma ve İhracat Sorunu

II.BÖLÜM

Tablo 2. 10 - KOBİ'lerin Satış Artırma Yöntemleri

Yöntem % Ağırlığı

Kişisel Müşteri İlişkisi 50.8

Basılı Metaryal Dağıtımı 17.7

Mahalli Basın-Yay. Reklam 7.5

Ulusal Basın-Yay. Reklam 4.9

Satış Kampanyaları 1.7

Tic.Sergi – Fuara Katılma 17.4

Toplam 100

Kaynak:

- Sarıaslan, Halil., Türkiye Ekonomisinde Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler : İmalat Sanayi İşletmelerinin Sorunları ve Yeni Stratejiler, Ankara, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, 1996, s.48.

II.BÖLÜM

- Hızlı teknolojik değişim,

- İç piyasada elde edilmesi mümkün olmayan önemli kaynak ve bilgilerin elde edilmesi.

Bir başka çalışma110 özellikle KOBİ’ler açısından uluslararasılaşma girişimlerini hızlandıran faktörleri 4 temel faktör olarak daha basit ve oluşum sıralarına göre açıklamaktadır. Buna göre, büyüme fırsatları arayan KOBİ, (firma spesifik girişim faktörü) içinde bulunduğu iç pazarda buna ulaşamayacağını anlayınca (itici faktör) uluslararasılaşma yönünde potansiyel fırsatlar gördüğü diğer piyasalara yönelme stratejisi izlemeye başlar (çekici faktör) ve sonuçta uygun şartlar altında bu fırsatı yakalar (şans, fırsat faktörü).

Bu motivasyonlar sonucu işletmelerin uluslararası pazarlara girmesi sonucu elde edeceği kazançlardan bazıları ise şu şekilde sıralanabilir111:

- Kapasitesini tam olarak kullanamayan işletme uluslararası pazarlara açılmak sureti ile toplam satış ve kârının artmasını sağlayacaktır. Ayrıca, kapasite kullanımının artması birim maliyetleri düşürmek sureti ile birim kârının da artmasına neden olacaktır,

- İşletmenin girdiği uluslararası pazarlar iç piyasadan daha hızlı gelişiyorsa işletmenin büyüme hızı da artacaktır,

- İç piyasada satışlar mevsimlik oynamalar gösteriyorsa, durgun sezonlarda ihracat yoluyla üretim dengeli ve sürekli hale getirilebilecektir,

- Yüksek gümrük duvarları ile korunan iç piyasanın dışına çıkmak ve dinamik bir rekabet ortamı ile karşılaşmak işletmeyi ve ürünlerini daha çağdaş ve verimli hale getirecek, bu durum işletmenin iç piyasadaki başarısına da katkıda bulunacaktır. İşletmelerin verimliliklerini artırıp aynı kalite düzeyinde zamandan veya maliyetten tasarruf sağlamaması halinde dış pazarlarda rekabet şansı çok azdır. Örneğin, bugünkü hali ile Japon

110 Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD), Globalisation and Small and Medium Enterprises (SMEs) Volume I : Synthesis Report, Paris, Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD), 1997, s.9.

111 Özgen, Doğan, a.g.e., s.28.

II.BÖLÜM

ekonomisini oluşturan işletmeler topyekün olarak düşünüldüğünde, ABD ile aynı verimlilik düzeyine erişebilmesi için bugünkü istihdamından % 34 azaltma yapması gerekmektedir112,

- Uluslararası pazarlara açılmak işletmenin vizyonunu genişleterek işletmeyi geleceğe hazırlayacaktır.

Uluslararasılaşma olgusunda dikkat çekilmesi gereken bir nokta, uluslararasılaşmadan neyin kast edildiği, bunun derecesinin ne olduğu ve nasıl saptandığıdır113. “Uluslararasılaşma dünyanın herhangi bir yerindeki fırsatı tanımlayıp bunu değerlendirebilme midir, bir veya bir kaç ülkede mevcudiyet göstermek midir yoksa değişik ülkelerde başarılı bir ürün veya hizmet pazarlayabilme kabiliyeti midir?”. Bu aşamada, uluslararasılaşma ile bundan daha ileri bir aşama olduğunu inanılan globalleşmeyi ayırt etmek gerekir. Olayın derecesini tahayyül edebilmek için birden ona kadar olan bir skala düşünülecek olursa; skalanın başında (1 nolu adım) tamamı ile iç piyasada tek bir noktada yapılan faaliyetleri (yerel), biraz ileri aşamada (3 nolu adım) tek noktanın dışına çıkıp ulusal bazda birden fazla noktada yapılan faaliyetleri (ulusal), tam ortada (5 nolu adım) en az iki uluslararası bölgede (Avrupa, Kuzey Amerika, Asya gibi) kendi kuruluşu veya bağlı şirket olarak yapılan faaliyetleri (uluslararası), biraz ileri aşamada (7 nolu adım) en az bir ülkede ve en az üç uluslararası bölgede kendi kuruluşu veya bağlı şirket olarak yapılan faaliyetleri (geniş anlamda global) ve son aşamada (10 nolu adım) bir çok ülkede ve bütün önemli uluslararası bölgelerde çok sayıda kuruluşu ve bağlı şirketi olarak yapılan faaliyetleri (tam olarak global) düşünebiliriz.

Aslında daha ziyade büyük işletmeler için düşünülen uluslararası pazarlara girme nedenleri ve elde edilen kazançlar KOBİ’ler için de uluslararasılaşma nedenleri ve elde edilebilecek kazançlardır. Çok küçük ölçeklerde dahi kurulsalar bile globalleşen dünya pazarları karşısında büyüme eğilimindeki her şirket dış pazarlara açılmaya mahkum olacaktır. Bu saikler ile uluslararasılaşma girişimine başlayacak KOBİ’lerin önünde, lisans anlaşması yapma, yönetim ve işbirliği

112 Bozkurt, Rüştü., “KOBİ'lerin Dışa Açılmadaki Sorunları” Konulu Panel, Çorum, Çorum Ticaret ve Sanayi Odası Yayın No : 5, 1994, s.27.

113 Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD), a.g.e., s.21-24.

II.BÖLÜM

anlaşmaları yapma, direkt yatırım yapma ve ihracat yapma gibi seçenekler vardır.

Uluslararası pazarlama literatürüne göre uluslarasılaşma sürecinin ilk aşaması genellikle ihracat, son aşaması ise dolaysız yatırımlar olarak kabul edilmektedir. Bu mantığa uygun şekilde sınırlı imkanlara sahip KOBİ’lerin dışa açılmada kullandıkları en etkin yol ihracat yapmalarıdır.

İçsel faktörlerin yanı sıra KOBİ’lerin uluslararasılaşmasında engel teşkil eden ve hedef pazardan kaynaklanan bazı dışsal faktörler de mevcuttur. Bir çok KOBİ yurtdışına açılıp uluslararasılaşma hareketinde yetersiz bilgiden dolayı başarısız olmaktadır114. Hedef pazardaki rekabetçi şartları bozan piyasa noksanlıkları ve dengesizlikleri, hukuki sistemdeki farklılıklar, kültür ve değer farklılıkları, tarife ve tarife dışı engeller bunlardan bazıları olarak sayılabilir. Dışsal faktörler karşısında KOBİ’ler, genellikle çokuluslu şirketleri bir aracı olarak kullanıp işbirliğine giderek bu sorunları aşmaktadır115. Bu yolla uluslararasılaşma sürecine ihracat ile başlamış bir KOBİ’nin etkin bir uluslararası pazar stratejisini belirlerken dikkate alması gereken unusurlar, rekabetçi bir fiyatlandırma ve marka imajı, hedeflenen ürünlerdeki imalat kapasitesi, teknoloji seviyesi ve müşteri hizmetleridir116.

Araştırma konularından birisi de, KOBİ’lerin uluslararasılaşma sürecinin seyridir. “KOBİ’ler içe doğru bir uluslararasılaşma modeli ile mi (inward pattern) yoksa dışa doğru bir uluslararasılaşma modeli ile mi (outward pattern) bu sürece başlamaktadır?”. Korhonen, Luostarinen ve Welch’in araştırması117, genel kanı olan, uluslararasılaşma sürecinin dışa doğru başladığı ve dolayısı ile devletlerin KOBİ’leri daha ziyade ihracat açısından desteklemesi gerektiği fikrinin her zaman doğru olmayacağını göstermiştir. Bu araştırma sonucu göstermiştir ki, KOBİ’ler uluslararasılaşma sürecine daha ziyade içe doğru başlamakta (lisans anlaşması, direkt

114 Kaufmann, Friedrich., "Internationalisation Via Co-operation - Strategies of SME", International Small Business Journal, January - March 1995 Vol:13 No:2 Issue No:50, s.27.

115 Acs, Zoltan J., Morck, Randall., Shaver, J.Myles., Yeung, Bernard., "The Internationalization of Small Enterprises: A Policy Perspective", Small Business Economics, February 1997 Vol:9 No:1, s.8.

116 Baird, Inga S., Lyles, Marjorie A., Orris, J.B., "The Choice of International Strategies By Small Businesses", Journal Of Small Business Management, January 1994 Vol:32 No:1, s.49.

117 Korhonen, Heli., Luostarinen, Reijo., Welch, Lawrence., "Internationalization of SMEs : Inward - Outward Patterns and Government Policy", Management International Review, 1996/4 Vol :36, s.315-319.

II.BÖLÜM

yabancı yatırım ve işbiriliği anlaşmaları gibi yollar vasıtası ile yapılan mal, hizmet, finansman ve teknoloji ithalatı) ve bu aktiviteler zamanla ihracat yolu ile dışa doğru uluslararasılaşmayı beraberinde getirmektedir. Bu noktaya kadar irdelenen uluslararasılaşma konusunda eklenebilecek son bir husus, uluslararasılaşma girişimlerinin temelinde yatan faktörün uluslararası firmalardan gelen pazar payını yitirmeye yönelik tehditlerden daha ziyade uluslararası piyasalarda yeni fırsatlar yakalama arzusunun olduğudur118.

İhracat yapma yolundaki KOBİ’lerin karşılaştıkları sorunlar genel anlamdaki pazarlama sorunları ile benzer olmanın yanı sıra, uluslararası arena bu sorunları KOBİ’ler açısından daha komplike ve zor hale getirmektedir. Örneğin, ihracat alanında da benzer nitelikte en önemli sorun nitelikli eleman istihdam etmek olup, uluslarası piyasaları ve mevzuatlarını bilmek ve üstelik yabancı dile hakim olmak gibi unsurlar ihracatçı KOBİ’lerin bu alandaki sorununu daha komplike hale getirmektedir. Ayrıca, tutundurma ve reklam harcamalarına yeterince finansman ayıramayan KOBİ’ler ihracat yapma yolunda dış piyasalara açılmanın ve ilişki kurmanın gerektirdiği ön harcamaları tek başına finanse etme sıkıntısı çekecektir.

Tablo 2. 11 - KOBİ'lerin İhracat Sorunlarının Dağılımı

İhracat Sorunları Tercih Top. İçindeki %

Siyasal Yapıdan Kaynaklana Farklılıklar 16 9.6

Dış Piyasalar Hakkındaki Bilgi Eksikliği 44 26.3

Bürokratik Engeller ve Mevzuat Sorunları 40 24.0

Büyük Siparişleri Karşılayabilecek Kapasiteye 19 11.4

İyi Bir Yönetici ve Kalifiye Eleman 17 10.2

İhracat Kredilerinden Yararlanamama 24 14.3

Diğer 7 4.2

Toplam 167 100.0

Kaynak:

- Özgen, Hüseyin., Doğan, Selen., "Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Uluslararası Pazarlara Açılmada Karşılaştıkları Yönetim Sorunlarının Tespit ve Çözümüne İlişkin Bir Araştırma", Verimlilik, 1997/2, s.77.

118 Karagözoğlu, Lindell, a.g.e., s.55.

II.BÖLÜM

Yapılan araştırmalara119 göre, tablo 2.11’den görüleceği üzere, Türkiye’deki KOBİ’lerin ihracatta karşılaştıkları en önemli sorunlar en önemlisinden itibaren; dış piyasalar hakkında bilgi eksikliği, bürokratik engeller ve mevzuat sorunları, ihracat kredilerinden yararlanamama, büyük siparişleri karşılayabilecek kapasiteye sahip olamama, iyi bir yönetici ve kalifiye eleman kadrosundan yoksunluk, sosyal yapıdan kaynaklanan farklılıklar ve diğerleri şeklinde sıralanmıştır.

Karşılaşılan bu sorunlar karşısında ihracat yapmak isteyen KOBİ’ler için neler yapılabilir? Önemli bazı önerileri aşağıdaki başlıklar halinde toplayabiliriz:

- Önemli eksikliklerden birisini oluşturan nitelikli, uzman personel istihdam edememe sorunu karşısında KOBİ’lerin iyi eğitim görmüş nitelikli personeli ve hatta mümkünse profesyonel bir pazarlama yöneticisini istihdam etmesi çeşitli teşviklerle desteklenmelidir.

- KOBİ’lerin yurtdışı piyasalar hakkında bilgi sahibi olmasını kolaylaştırıcı mekanizmalar, diğer bir deyişle bilgi ağları geliştirilmelidir. Bu hem KOBİ’lerin muhtemel hedef pazarları hakkında bilgi temin eden kuruluşların tesisi şeklinde hem de işletmelerarası işbirliğini teşvik edici faaliyetlerin desteklenmesi şeklinde olabileceği gibi günümüzün vazgeçilmez unsurlarından olan internet gibi bilgiye erişim imkanlarının düşük maliyetle KOBİ’lere ulaştırılması şeklinde olabilir.

- Bir önceki nokta ile bağlantılı olarak, KOBİ’lerin yeni pazarlar keşfetmesinde pazar araştırması desteği sağlanmalıdır. Bu destek yurtdışında ofis-mağaza açma girişimlerinin desteklenmesi veya yurtdışı fuar ve sergilere katılmanın desteklenmesi formlarında gerçekleştirilebilir.

- KOBİ’lerin, yurtdışına açılmasına dışsal etki eden unsurların zorluk derecesini gidermek için yabancı firmalar ile işbirliğine gitmesini teşvik edecek yabancı firmalarla ortak yatırım ve işbirliğinin desteklenmesi projelerinin geliştirilmesi gerekmektedir.

- İhracatçı KOBİ’lerin önündeki hem yasal mevzuatın hem de ihracat sürecinin basitleştirilmesi KOBİ’leri daha fazla ihracat yapma yönünde

119 Özgen, Doğan, “Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Uluslararası Pazarlara Açılmada Karşılaştıkları Yönetim Sorunlarının Tespit ve Çözümüne İlişkin Bir Araştırma”, s.77.

II.BÖLÜM

cesaretlendirecektir120. Bu basitleştirmeye ek olarak ihracat yapanlar için ihracat finansmanında kaynak yaratma yönünde bazı teşviklerin verilmesi KOBİ’ler için hayati önem taşımaktadır. Bu finansman desteği sadece ihracat kredileri şeklinde algılanmamalı, aynı zamanda ihraç ürünlerinin hedef pazarlardaki standartlara uyumu için yapılacak harcamaları da kapsaması yerinde olacaktır.

- Ayrıca, son dönemlerde ülkelerin ihracata yönelik faaliyetlerinde ve özellikle KOBİ’lerin ihracat yönelmelerini teşvik etmek için çeşitli modeller benimseyerek, “örgütlenme” biçimlerine gitme trendinde olduğu dikkati çekmektedir121. Farklı ülkelerde değişik uygulama biçimlerine sahip olmasına rağmen esas amacı KOBİ’leri ihracata yöneltmek olan bu örgütlenme modeli, örgüte katılan firmaların sermayelerini, bilgilerini, üretimlerini ve tecrübelerini biraraya getirerek pazarlama alanında ölçek ekonomileri mantığını çalıştırmaktır. Esasında, bu tür organizasyonlarda pazarlama dışında oluşturulacak tedarik, üretim, finansman gibi birimler kanalıyla KOBİ’ler daha verimli ve rasyonel çalışma düzenine kavuşmuş olacaklardır.

Kısacası, ihracatta örgütlenme ile, birbirleriyle rekabet etmeyen, aynı üretim dalında faaliyet gösteren KOBİ’lerin ancak böyle bir kuruluş çatısı altında işbirliğine giderek ihracat yapmaları mümkün hale gelecektir122. KOBİ’lerin bizzat katılımları ile gerçekleşen bu tip örgütlenmelere, “bağımsızlıklarını”

kaybedebilecekleri kuşkusu ile bazı KOBİ’lerin katılım tereddütü göstermesi de olağan bir durumdur. Bu durum karşısında alternatif olarak başka mekanizmalar ortaya çıkarılabilir. Bir çok gelişmekte olan ülkede KOBİ’lerin ihracat piyasalarına ulaşmasına gerekli destekleri vererek aracı olan “ihracat evleri (export houses)” uygulaması geliştirilmiş olup, başarı ile

120 Türkiye Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler, Serbest Meslek Mensupları ve Yöneticiler Vakfı (TOSYÖV), Yuvarlak Masa Toplantıları 7 : KOBİ'lere Yönelik İhracat Rejimi ve Uygulamaları, Ankara, Türkiye Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler, Serbest Meslek Mensupları ve Yöneticiler Vakfı (TOSYÖV), 1995, s.21-23, 33.

121 Gündüz, Meral., Ergün, Özden., Küçük ve Orta Boy İşletmelerin İhracata

Yönlendirilmelerinde Bir Model : Sektörel Dış Ticaret Şirketleri, Ankara, T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi (İGEME), 1997, s.1.

122 Baykal, Cevdet., Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin (KOBİ) İhracatta

Örgütlenmelerine Bir Model : Sektörel Dış Ticaret Şirketleri, Ankara, T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracat Genel Müdürlüğü, 1996, s.2.

II.BÖLÜM

işlemektedir123. KOBİ’lerin sosyal ve piskolojik durumlarını yakından bilen, bunların içinden gelen, ama belirli aşamaları geçmiş, nitelikli, ihtiyaç duyan KOBİ’lere bu bilgileri aktarabilecek, onları bilgilendirebilecek, kısaca onları ihracata yönlendirebilecek ihracat danışmanlık firmalarının, KOBİ’lerin ihracat yönlendirilmesinde şüphesiz katkıları çok büyük olacaktır124. Bu yolla, bağımsızlığını kaybetmek istemeyen veya kendine ait ticari ve teknik bilgileri başkalarına kaptırma korkusu yaşayan KOBİ’ler de ihracatçı olma sürecine katılmış olacaktır.

Yapılabilecekler bunlar olmakla birlikte her bir KOBİ için aynı yardım türlerinin aynı derecelerde uygulanması söz konusu değildir. Hiç ihracatı olmayan bir KOBİ’den profesyonel anlamda ihracat yapan bir KOBİ’ye kadar uzanan bir spektrum içinde KOBİ’lerin önünü açmak için yapılacak yardımlar, türleri ve dereceleri açısından farklılıklar gösterecektir125. Hiç ihracat tecrübesi olmayan KOBİ’lerin, ihracatın getireceği fırsatlar ve faydalar hususunda bilinçlendirilmesi gerekirken, ihracat için girişimlerini başlatmış olan KOBİ’lere, seçilmiş hedef ihraç pazarları için kılavuzluk hizmeti vermek, onların motivasyonunu sağlamak daha önemlidir. Diğer taraftan, aktif ihracat yapmaya başlamış KOBİ’ler için, bilgi ile operasyonel yardım ve ek finansman kaynakları temin edilmesi önemli iken;

profesyonel anlamda ihracat yapan KOBİ’ler için, yeni piyasalara girme gayretleri çerçevesinde önlerindeki giriş engellerinin aşılması ve ihracat ağlarının genişletilmesi için verilecek yardımlar daha fazla önem arz etmektedir.

Türkiye’de KOBİ’lere ihracat imkanları yaratılması yönünde yapılan yardımlar genel olarak 4 ana başlık altında toplanabilir:

- KOBİ’lerin nitelikli personel isithdam etmesini, pazar araştırmaları yapmalarını olanaklı kılacak yurtdışı ofis açmasını ve yurtdışı fuar ve

123 Badrinath, R., "Helping Small and Medium-Size Firms to Enter Export Markets", International Trade Forum, 2/1994, s.7.

124 Türkiye Vakıflar Bankası, KOBİ'lerde İhracat Pazarlaması ve İhracatın Finansmanı, Ankara, Vakıfbank Araştırma Dizisi 5, 1995.

125 International Trade Centre UNCTAD/GATT, Exports from Small and Medium Enterprises in Developing Countries : Issues and Perspectives, Geneva, International Trade Centre

UNCTAD/GATT, 1989, s.44.

II.BÖLÜM

gezilere katılmasını, hedef pazarlardaki standartlara ulaşılmasına yönelik harcamalara destek verilmesini sağlayacak yardımlar,

- İhracatın finansmanı problemini çözmeye yönelik ihracat kredi destekleri,

- İhracatın pazarlamasında ölçek ekonomilerinden yararlanma fikrine dayalı örgütlenme modeli yardımları,

- KOBİ’lerin yurtdışı firmalar ile ortaklık ve işbirliği kurmalarına yardımcı olacak bilgi hizmetlerinin verilmesi.

Birinci grup ihracat teşvikleri, T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından ar-ge geliştirme yardımı, çevre maliyetleri desteği, pazar araştırması desteği, yurtdışı ofis-mağaza desteği, yurtdışı fuar ve sergi desteği, uluslararası nitelikteki yurtiçi fuarların desteklenmesi ve istihdam desteği gibi başlıklar altında sunulmaktadır126. İstihdama yol açma ve eğitim desteklerinin diğer bir adresi ise KOSGEB’dir. Bu aşamada, KOBİ’lere çeşitli pazarlar hakkında detay çalışmalar sonucu hazırlanan bilgileri temin eden ve KOBİ ürünleri ile sektörlerin yurtdışında tanıtılmasına yardımcı olma amacı ile Dış Ticaret Müsteşarlığı’na bağlı olarak hizmet veren İhracatı Geliştirme Merkezi (İGEME)’ni de unutmamak gerekir.

İhracatın finansmanını desteklemeye yönelik en önemli organ, hemen hemen tüm ülkelerde olduğu gibi ihracat bankası Türk Eximbank tarafından sağlanmaktadır.

İhracat döviz kredileri, ihracat sigortaları, sevk öncesi ihracat kredileri (TL ve Döviz olarak), performans kredileri Türk Eximbank tarafından verilen önemli kredilerden bazılarıdır. Önemli bir ihracat desteği olan ihracatta örgütlenmeyi destek amacı ile, 29.04.1994 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan ve daha sonra muhtelif değişikliklerin yapıldığı “İhracat 94/5 sayılı Sektörel Dış Ticaret Şirketleri Statüsüne İlişkin Tebliğ”, Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından sunulmuş ve ilk defa bu Tebliğ’de Sektörel Dış Ticaret Şirketi (SDTŞ) tanımı yapılmıştır. İçsel avantajlarının yanısıra, SDTŞ’lerin bazı teşvik mekanizmaları ile de kurulmaları özel olarak desteklenmektedir. Eximbank’ın SDTŞ’lere özgü dizayn ettiği ihracat kredileri, Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın özellikle SDTŞ’leri hedeflediği ihracata yönelik yardımlar,

126 Demir, Hüseyin., Karakayalı, Ayça., “Dış Ticaretimizde Kobi’lerin Yeri ve Önemi”, Dış Ticaret Dergisi KOBİ Özel Sayısı, T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı Ekonomik Araştırmalar ve Değerlendirme Genel Müdürlüğü, Aralık 1996, s.69-74.

II.BÖLÜM

dahilde işleme izin belgesi kapsamında SDTŞ’lere sağlanan özel istisnalar ve KOBİ’lere yönelik yatırımlarda devlet yardımlarında SDTŞ’lere yer verilmesi bunlardan bazılarıdır127. Avrupa Bilgi Merkezleri (EICs), İşletmelerarası İşbirliği Ağı (Business Cooperation Network, BC–NET) ve İşletmelerarası İşbirliği Merkezi (Bureau de Rapproachement des Enterprises, BRE) programlarına ulaşmada KOSGEB, TOBB, İKV ve Vakıfbank KOBİ Araştırma ve Danışma Birimi Müdürlüğü aracılığı ile verilen hizmetler ise, KOBİ’lerin yurtdışı işletmeler ile yatırım ve işbirliği yapmalarına aracı olabilecek niteliktedir.

KOBİ’lerin ihracat yolunda desteklenmesi amacı ile dizayn edilmiş yukarıda açıklanan program ve desteklerin Türkiye’deki işleyiş tarzı ve karşılaşılan problemler ile eksiklikler, bunlara çözüm olarak neler yapılabileceği hususları ayrı bir değerlendirme konusu olup, çalışmanın Türkiye’ye ilişkin IV. ve V. bölümlerinde tartışılacak olan “Türkiye’de KOBİ’lerin Teşviki Mekanizmaları” kısmında detaylı olarak incelenecektir.