İşletmecilik Fonksiyonlarına İlişkin Özellikler

I.BÖLÜM

sayıda yapılabilir projesi olmakla beraber işletmecilik bilgisinden yoksunluğu sebebi ile başarılı olamayan işletme sahibi girişimci sayısı oldukça yüksek seviyededir.

- KOBİ’lerde merkezi bir karar alma mekanizması vardır. İşletme sahibi girişimci genellikle işletmeyi etkileyecek kararları tek başına alma konumundadır. İşletme sahibinin tek karar verici merci olmasının getirdiği avantaj nedeni ile zamanın çok önemli olduğu durumlarda çok çabuk karar alabilme esnekliği vardır⁴¹. Ancak çoğunlukla detaylı incelemeye dayanmayan bu esnekliğin yanlış kararlar alma gibi beraberinde getirebileceği bazı sakıncalar da olabilmektedir.

- KOBİ’lerde işletme sahipleri kendi işlerinde kendilerinin patronu olabilmelerinin sonucu her zaman için bağımsız olarak ayakta kalma arzusundadır. Bu nedenledir ki, bu işletmelerin sahipleri ortaklık veya birleşme gibi konulara çok sıcak bakmamaktadırlar. Bu olumsuzluğa rağmen, bağımsız olarak ayakta kalmak ve başarılı olmak motifi ile yönlendirilen ve yönetilen küçük işletmelerin dinamik olması ve içinde bulundukları ekonomiye canlılık kazandırması⁴² artı noktalardan birisidir.

I.BÖLÜM

- Üretim Fonksiyonu: Genellikle emek yoğun bir üretim yapısına sahip KOBİ’lerde standart ve ölçek ekonomisine dayalı kitle üretim modeli yerine değişik tercihlere cevap verebilecek atelye tipi üretim tarzı geçerlidir. Üretim sürecinde uzmanlaşma ve iş bölümü çok gelişmiş olmadığından herkes üretim sürecinin hemen hemen tüm safhasını bilmektedir. Oysa büyük işletmelerde çalışanlar üretim sürecinin bütününden uzak sadece yaptıkları kısmı bilip geri kalan işlemleri bilmediklerinden yaptıkları işe zamanla yabancılaşmaktadır.

Üretim süreci açısından KOBİ’lerin en önemli özelliklerinden birisi de esnek bir üretim yapısına sahip olmalarıdır. Değişik piyasa koşullarına ve taleplere en kısa zamanda uyum sağlayabilme esnekliğine sahiptirler.

- Finansman Fonksiyonu: KOBİ’lerin çok önemli yapısal özelliklerini ortaya koyan ve çalışmanın ilerki aşamalarında daha ağırlıklı olarak incelenecek olan finansman fonksiyonuna ilişkin hususların başında, KOBİ’lerin çoğunun bu alanda istihdam edecek uzman personelden yoksun olması gelmektedir.

Sermaye piyasalarına fazla ulaşma şansı olmayan ve leasing, factoring ve fortaiting gibi modern finansal araçların çoğu zaman farkında bile olmayan KOBİ’lerin bir çok ülkede para piyasası kaynaklarından da fazlaca yararlanamadığı görülmektedir. Diğer bir ifade ile, sermaye piyasalarına girme şansları fazla olmayan KOBİ’lerin para piyasasında kredi imkanlarından faydalanma oranlarının da çok yüksek olmadığı, kredi görüşmelerinde çok yüksek bir pazarlık gücü olmadığı ve bu oranın Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde çoğunlukla % 3 - % 5 oranları arasında olduğu gözlemlenmektedir. Üstelik bu düşük seviyelerdeki kredi kullanım oranlarında bile KOBİ’lerin teminat gösterme gibi sorunlarla karşılaştıkları ve teminat olarak yapılabilir kârlı projelerden daha ziyade gayrimenkul gibi atıl değerlerin ipoteğe esas alındığı bilinmektedir. Bu sorunları çözmek amacı ile ortaya konan kredi garanti fonları ve risk sermayesi gibi modellerin, gelişmekte olan ülkelerde fazlaca uygulanma şansı bulamadıkları tespit edilmektedir.

- Pazarlama Fonksiyonu: Finansman fonksiyonuna benzer şekilde pazarlama işlevinde de KOBİ’ler genelde konunun uzmanı insanları isitihdam etmekten yoksundur. Dolayısı ile pazar koşullarını takip etmekte ve buna göre pozisyon

I.BÖLÜM

almakta zayıf kalmaktadırlar. Reklam, kredili satış, satış sonrası hizmetler gibi pazarlama tekniklerini uygulamakta yetersiz kaldıklarından daha ziyade çevrelerindeki yerel piyasalara hitap etmekte olup, ihracat için uluslararası arenaya çıkmaktan hem bilgi yetersizliği hem de dış ticaret işlemlerini bilen eleman eksikliğinden dolayı çekinmektedirler. Ayrıca, yan sanayici olarak çalışan KOBİ, pazarlama işlevi açısından ana sanayi karşısında oldukça dezavantajlı konumdadır. Talep tekeline sahip büyük ana sanayici işletmeler KOBİ’lere istedikleri şartları empoze etmekte olup⁴³, ekonomik durgunluk dönemlerinde amortisör görevini ifa etmekte olan KOBİ’lere ya maliyetlerin bile altında bir fiyatı kabul ettirmekte ya da siparişlerini tamamı ile kesmektedirler.

- Yönetim ve Personel Fonksiyonları: Büyük işletmelerde ast-üst ilişkileri kurumsallaştırılmış, yetki ve sorumluluklar belirlenmiş olup, yönetim ile çalışanlar arasındaki ilişkiler doğrudan ve kişisel olmayıp hiyerarşik bir yapının mevcudiyeti söz konusudur⁴⁴. Buna karşın KOBİ’lerde hiyerarşik yapı yerine işletme sahibi ile çalışanlar arasında direkt ve yakın bir ilişki olup bu ilişki esnek bir yapıya sahiptir. Bu nedenlerden dolayıdır ki, büyük işletmelerde karar alma mekanizması uzun ve yavaş iken KOBİ’lerde kısa ve hızlıdır. Çünkü KOBİ’lerde işletme sahipleri genellikle tek karar alma merciidir ve karar alma sürecinin merkezindedir. Ayrıca, büyük işletmelerde örgüt yapısının büyük olmasından dolayı zaman zaman koordinasyon problemi baş göstermekte olup, hiyerarşik yapıda hantallaşma ortaya çıkabilmektedir.

Esas itibarı ile emek yoğun teknolojilerin hakim olduğu KOBİ’ler personele ilişkin nitel özellikler açısından incelendiğinde, çalışan personelin büyük işletmelerdekine nazaran daha nitelikli olduğu görülmektedir. Büyük işletmelerde çalışan işçiler genelde yapılan işin sadece bir safhasında uzmanlaşarak işin bütününe yabancı kalırken, KOBİ’lerde çalışan işçiler yapılan işin bütün safhalarına hakimdir ve dolayısı ile daha niteliklidir.

Bunun tersine muhasebe, finansman, pazarlama gibi idari alanlarda çalışanlar büyük işletmelerde çalışan benzerlerine göre daha niteliksizdir. Ayrıca,

43 Müftüoğlu, Tamer., Türkiye'de Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler : Sorunlar - Öneriler, s.67.

44 Müftüoğlu, a.g.e., s.52.

I.BÖLÜM

KOBİ’lerde sendikalaşma gayretleri ya hemen hemen hiç yok gibidir ya da çok düşük seviyelerdedir.

Sonuç itibarı ile, KOBİ’lere özelliğini veren nitel unsurların gerek işletme sahibi açısından gerekse işletmecilik fonksiyonları açısından incelenmesi ve bu sonuçların büyük işletmeler ile karşılaştırılması sonucunda KOBİ’ler ve büyük işletmelerin birbirlerine karşı bazı avantajlarının ve dezavantajlarının olduğu görülmektedir. Büyük işletmelerin;

- Büyük finansman ve insan gücü kaynaklarına sahip olma,

- Dış bilimsel ve teknolojik gelişmeleri takip açısından gelişmiş bir bilgi ağına sahip olma,

- Büyük pazarlama kaynaklarına sahip olma ve - Gelişmiş yönetim becerilerine sahip olma

gibi avantajları daha “somut” nitelikli iken, küçük işletmelerin;

- Hiyerarşik olarak yalın bir yapıya sahip yönetimin dinamikliği, - Yönetim yapısında hızlı değişimi sağlayan organizasyon esnekliği,

- Bilgi ve gelişmelerin, sorunların hızla üst kademeye iletilebilidiği hızlı bir iç iletişim ve

- Teknoloji ve piyasadaki değişmelere karşı yüksek derecede adaptasyon sağlama

gibi avantajları daha “soyut-davranışsal” niteliktedir⁴⁵.