Afiş Tasarımı

2.2.1. Afişin Tanımı

İngilizce’de “poster”, Almanca’da “plakat”, İtalyanca’da “affissione” olarak kullanılan afiş kelimesi bize Fransızcadan gelmiştir (Ertep, 2007). Fransızların hem bildiğimiz duvar ilanı, hem de sanat değeri taşıyan grafik çalışması anlamına gelen “affiche” kelimesinden aktarılmıştır (Yeraltı, 1995). Grafik tasarım kapsamında ele alınan afiş, bu alanın en önemli öğesidir. Afiş, kitlelere plastik sanatlar yoluyla mesaj veren ve tanıtım sektörünün en güçlü iletişim aracıdır. Bir bilgi ve mesajın, basılı ve çoğaltılmış bir görüntü ile iletilmesidir. Afiş birçok hedefe, geniş alan ve zaman içinde ulaşır (Boztaş, 2004).

Basit bir bilgilendirme aracı olmanın ötesinde afiş, insanlara farklı ve yeni bir şeyler söyleyebilen, zaman zaman uyaran, rahatsız ve hatta tehdit eden bir iletişim aracıdır. Afişin

asıl gücü insanları aydınlatmak, yönlendirmek ve ikna etmekten geçer. Grafik ürünler içinde belki de en kısa ömre sahip olan afiş, genelde özel bir olay veya amaç için üretilir ve bu görevi tamamladığında afişin ömrü de sona erer. Afiş, günümüzde de son derece yaygın olan, hemen her yerde görülen ve sıkça kullanılan bir görsel iletişim aracıdır. Tarihe baktığımızda afiş, propaganda, politika, işgücü, emek, çevre, günlük yaşam koşulları gibi sosyal içerikli konuların yanı sıra moda, çevre, eğlence, reklamcılık ve tanıtım gibi daha ticari ve ekonomik kaygılar içeren konuları da işleyen geniş bir yelpazeye sahiptir (Ertep, 2007).

Afiş, monolog bir iletişim sağlıyor gibi görünse de bireylerin düşünmesini ve aktif bir rol almasını hedeflediği için diyalog aracıdır (Ertep, 2007). Tasarlandığı ülkenin kültürel, ticari ve politik özelliklerini yansıtan, canlı ve estetik bir gösterge biçimidir (Becer, 1999: 204). Afiş sokaktaki sanattır. Başka bir deyişle, çağdaş kent ürünü ve bir uygarlık göstergesidir. Bilgi verme, propaganda veya tanıtım amacıyla kullanılan afiş, resimli veya resimsiz bir metin içerebilir ve kâğıt, kumaş vb. çeşitli yüzeyler üzerine uygulanabilmektedir.

Afiş, hem kitle hem de bireyler üzerinde ideolojik ve estetik bir baskı da yaratabilmektedir. Beğenileri, alışkanlık ve düşünce biçimini yönlendirmesi açısından belirleyici bir etkendir. Afişin toplumsal rolü de önemlidir (Boztaş, 2004). Afişler hangi araçla sunulursa sunulsun, bugün yaşamlarımızı şekillendiren önemli kültürel olgular haline gelmiştir. Modern kentsel ortamlarda egemen olan afiş imgelerinden uzak kalmak olanaksızdır (Deveci, 2010). Modern yaşamın içinde insan hayatını kuşatan imgeler, devamlı mutlu, başarılı insanlarla dolu, sorunlardan uzak hayali bir dünya yaratır. Tüketicilerde aktif olarak bu dünyanın içinde konumlandırılırlar. Tüketiciler ancak ürünleri kullandıkları müddetçe bu dünyanın kapısını aralayabileceklerdir (Batı, 2013, s.25).

2.2.2. Afişin Özellikleri

Afiş kısa ömürlü bir tanıtım aracıdır. Önemli bir konu hakkında halkı haberdar eder. Çeşitli yerlere asılarak olayları ya da vermek istediği mesajı insanlara sürekli olarak hatırlatması açısından çok kullanılan bir kitle iletişim aracıdır (Tepecik, 2002, s.74). Afişin başarısı: vuruculuğuna, inandırma gücüne ve okuma kolaylığına bağlıdır. Düzenlenme biçimi, görüntünün yalınlığı ve az sayıda sözcüğün en iyi şekilde kullanılması da etkili olmasını sağlar. Afişlerde çarpıcı görüntüler ve renk anlayışının yanı sıra sloganın da bulunması gerekmektedir. Afişler toplumun bir parçası olarak toplumun gereksinimlerini yansıtır.

Bulundukları ülkedeki kültürel olayların, konserlerin, gösterilerin, filmlerin tanıtımlarını yaparlar.

Bu sebeple afiş, tasarlandığı ülkenin kültürel, ticari ve politik özelliklerini yansıtan canlı bir göstergedir. Kısacası afiş, toplumların kültürel aynasıdır. Tanıtım araçları arasında önemli bir yere sahip olan afiş, özlü tanıtım mesajı, tipografisi, resim ve logoyla birleştiğinde hedef kitle üzerinde son derece etkilidir (Boztaş, 2004). Afişin bu etkililiği görsel kültürün bir aracı olarak kullanılmasını sağlamaktadır. Afiş, insanları etkilemek için kullanılan görsel öğelerden sadece bir tanesidir. Çağdaş dünyada bu üretimlerin tümü aslında görsel kültürün bir sonucudur.

Afiş, ikna etmek, inandırmak, satın almaya zorlamak, kısacası bir malı, bir hizmeti ya da düşünceyi benimsetmek amacındadır. Bunların yanı sıra bir tasarımın afiş olup olmadığına karar vermek için bir mesaj iletmesi, topluma sunulmuş olması ve birden fazla üretilmiş olması gerekmektedir. Bu nedenle de duvara yapıştırılan her nesne afiş değildir (Boztaş, 2004).

Afiş tasarımı yaparken de tasarımcıların dikkat etmesi gereken bazı hususlar vardır. Bunlar afiş yapılırken olmazsa olmaz özelliklerdir:

1. Afiş dikkat çekmelidir.

2. İzleyiciyi bilgilendirmeli ya da istek uyandırmalıdır. 3. Harekete geçirici ve eyleme itici olmalıdır.

4. Hedef kitleye göre düzenlenmeli, anlaşılır bir dil bütünlüğüne sahip olmalıdır (Becer, 2002, s.204).

5. Afiş, vereceği mesajı, doğrudan kısa ve öz olarak vermelidir. 6. Afişin görsel düzenlemesi, basit ve sade olmalıdır.

7. Afiş kendine özgü olmalı ve benzer kuruluşların afişlerinden ayırt edilebilmelidir (Teker, 2002, s.171, 172).

8. Birden çok imge kullanılmamalıdır.

9. Günün her saatinde ve her mevsim koşulunda (kar, yağmur, sis gibi) algılanmalıdır (Teker, 2009, s.141).

Afişte olmaması gereken unsurlarsa:

1. Afiş, izleyicinin dünya görüşünü değiştirmek zorunda değildir. 2. Dekoratif olmak zorunda değildir.

2.2.3. Afiş Çeşitleri

Afişin etkinliği onun çok kullanışlı olmasından kaynaklanmaktadır. Afiş özellikle kamusal alanda kendine görev edinir. Her ne kadar gazetelerdeki basın ilanları ile afişler evlere girse de afişler televizyonlar kadar etkileme gücüne sahip değildir. Ancak insanlar ‘özel’ alanlarından sokaklara çıktıkları anda televizyonun doğrudan etki alanından çıkmakta ve medyanın diğer aracı olan afişler ile etkileşime girmektedirler. Afiş işlenen konuları bakımından üç kategoride incelenebilir (Çitci, 2009).

2.2.3.1. Kültürel Afiş

Kültürel afişler; festival, sinema, tiyatro, sergi, konser gibi sanatsal etkinliklerle birlikte, sempozyum, konferans, balo, yarışma, spor vb. gibi etkinliklerin tanıtıldığı ya da duyurulduğu afiş türleridir (Becer, 1999, s.202).

Kültürel afişlerde ağırlıklı olarak tiyatro afişlerinin üretildiği görülmektedir. Tiyatro afişleri, oynanacak oyunun tanıtılması için kullanılmasına rağmen, ticari amaç ağır basmaz sanatsal yön her zaman ön plandadır.

Tiyatro afişlerinin yanı sıra film afişleri de kültürel afişler içinde önemli bir yere sahiptir. Film afişleri, işlevsel yönü ağır basan bir iletişim aracıdır. Sinema afişlerinin görevi, tiyatro afişlerininki gibi gösterimi yapılacak filmi tanıtmak, verilen mesajı iletmektir (Boztaş, 2004).

2.2.3.2. Sosyal Afiş

Sosyal afişler toplumu uyarma, politik olarak yönlendirme ya da toplumsal bir olayda eyleme geçmeye ikna edici afiş tasarımlarıdır. Sosyal içerikli afişler AİDS, Hepatit gibi hastalıklara karşı, çevre bilinci oluşturmak için ya da trafik kurallarının önemi gibi konularda topluma ulaşabilmenin en etkili yollarından biridir. Afişlerin düşük maliyetli olmaları ve aynı zamanda geniş kitlelere ulaşabilme özelliği onları sosyal konuları aktarmada vazgeçilmez kılmaktadır (Çitci, 2009).

Sosyal içerikli afişler diğer afiş çeşitlerinin aksine ticari kaygı gütmeyen afişlerdir. Genel olarak sosyal afişlerin konuları arasına, insan, kadın, çocuk ve tüketici hakları, hayvan hakları, sağlık (toplum sağlığı ve kişisel sağlık), çevre sorunları, dilin yozlaşması gibi kültürel konular, savaşın toplum üzerindeki psikolojik, sosyolojik ve fiziksel etkileri girmektedir. Buradan hareketle bahsedilen sorunlar karşısında halkta belirli bir bilinç

oluşturmak, bireylerin tutum ve davranışlarını değiştirmek, sosyal içerikli afişlerin amaçlarını oluşturmaktadır (Tanrıkulu, 2009).

Bireyler üzerinde yönlendirici özelliğe sahip olan ve 20. Yüzyıl propaganda sanatının en belirgin ürünleri arasında yer alan politik afişler, sosyal afişlerin bir türüdür. 20. yüzyılın ilk yılları ve İkinci Dünya Savaşına kadar olan dönemde, politik afişlerin ticari ve artistik tanıtım yönü olduğu düşünülmüştür. En önemli özellikleri arasında ikna etme özelliği bulunan propaganda afişlerinin, hangi meslek ve yaş grubuna, toplumun hangi sınıfına sesleneceğinin bilinmesi gerekmektedir.

Sosyal afişler içerisinde yer alan bir başka afiş çeşidi de savaş afişleridir. I. ve II. Dünya Savaşlarının açmış olduğu ekonomik bunalım ve yokluk insanların değişik şartlarda yaşamasına neden olmuştur. Bu şartlar afiş sanatına da yansımış, tasarımcılar da ülkelerin niteliklerini belirleyici görüntüleri kullanmak zorunda kalmışlardır. Bu nedenle afişlerde anlam karmaşası yaşanmıştır. Afişlerin sanat akımlarıyla bağları zayıflamış, tarihsel belge niteliği taşımıştır.

Afişler I. Dünya Savaşından sonra iki gruba ayrılmıştır. Asker kaydını konu alanlar ve savaş kredisi olarak, para toplamak amacıyla yapılmış olanlardır. Bu dönemde yapılan afişlerde yurtseverlik, idealist bir şekilde gösterilmiştir (Boztaş, 2004)

2.2.3.3. Reklam Afişi

Günümüzde toplumsal süreçleri etkileyen en önemli etken kuşkusuz yaşanan ekonomik sistemdir. Reklamcılık da bu sistemin en önemli aracıdır. Buna kültür endüstrisi penceresinden bakıldığında da bunun toplumu tükettirerek esirleştiren ve zenginleri de daha zengin ve statülerini daha da sağlamlaştıran bir olay olduğu görülecektir. Bu durumda da reklâm afişleri, öncelikle Adorno’nun tüketim kültürüne yönelik eleştirisi üzerinden ele alınabilirler (Çitci, 2009).

Ancak afişler her zaman egemen güçlerin hizmetinde yer almazlar. Tüketimin toplumsal düzenle doğrudan ilişkisi nedeniyle toplumsal yapıda yaşanan değişmeler reklâm afişlerine de yansımaktadır (Çitci, 2009).

Reklam afişleri, bir ürün ya da hizmetin tanıtımının yapılması için hazırlanan afiş türüdür. Reklâm afişlerinin en temel amacı ürün ya da hizmeti pazarlamaktır (Becer, 1999, s.201). Reklam afişleri ürün veya hizmeti tanıttıkları gibi, tanınmış bir ürünün tüketiciler tarafından benimsenip, onları satın alma eylemi için harekete geçiren afiş çeşitleridir(Tanrıkulu, 2009).

Beş sektörde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunlar, Kurumsal reklamcılık, Moda, Endüstri, Basın-yayın, Gıda, Turizmdir (Becer, 1999, s.201).

Reklam afişleri, ürün veya hizmet hakkında yalnızca doğrudan bilgilendirme yapmaktansa, daha çok ürünleri birtakım duygularla eşleştirip, popüler kültür ürünlerinden aldıkları simgeleri kullanarak tanıtma yoluna gitmektedirler. Reklâm afişleri, reklamını yaptıkları ürünleri bizim için bir şey ifade eder hale getirmeye çalışırlar. Bunu gerçekleştirirken de gündelik yaşam içinde var olan nesneleri, şeyleri şekillendirme yoluna giderler. Bu şekillendirme biçimi elbette anlamlar arasında bağ kurmakla ilişkilidir. Günlük yaşam içerisinde imgeler, nesneler, görüntüler, şeyler aslında hep durağan ve aynıdır. Ancak medya günlük yaşama yeni anlamlar eklemektedir. Medya farklı bir algılama sürecini oluşturma çabası içerisindedir.

Doğal algılamada anlam, birey tarafından üretilir. Sembolik mesajlarla birlikte anlam üretimi toplumda zaten var olan kodlardan hareketle işlem görmektedir. Medya gerçekliğin dil ve görüntü unsurlarına dayalı soyutlamaları kullanarak, hedef kitlelerini belirleyip, bu kitlelerin ihtiyaçlarını dikkate alarak bağımlılık yaratmaya çalışır (Batı, 2005).

Günümüz reklam afişlerinde ürünün işlevinden çok sunduğu yeni yaşam tarzı dikkat çekmektedir. Modern insanın yönelimlerine ve tatminsizliklerine yönelik sloganlar bu afişlerde üründen daha çok dikkat çekmektedir (Özsoylu, 2004).