Tarhiyat Öncesi ve Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Arasındaki Farklar

Farklar

İki uzlaşma kurumu arasında; kapsam, uzlaşmadan yararlanabilme koşulları, uzlaşmanın sağlanabilme zamanları, uzlaşma talebinde bulunma süresi, komisyonların oluşumu ve yetkileri ile uzlaşılama durumunda dava açma süreleri bakımından birtakım farklılıklar bulunmaktadır. Söz konusu farklar aşağıda açıklanmaktadır.

1.2.3.3.1. Kapsamı Bakımından

Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Yönetmeliği'nin 2.maddesi uyarınca, tarhiyat öncesi uzlaşma kapsamına, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlarca yapılan vergi incelemelerine dayanılarak tarh edilecek ve Bakanlık Vergi Dairelerinin tarha yetkili olduğu bütün vergi, resim ve harçlar ile bunlara ilişkin olarak kesilecek vergi ziyaı cezası, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları (Kanunun 344 üncü maddesinin ikinci fıkrası uyarınca vergi ziyaı cezası kesilen tarhiyata ilişkin vergi ve ceza hariç) girer. Uzlaşma Yönetmeliği'nin 2. maddesi uyarınca, tarhiyat sonrası uzlaşmanın kapsamına ise, ikmalen, re'sen veya idarece salınan ve Bakanlık Vergi Dairelerinin tarha yetkili olduğu bütün vergi, resim ve harçlar ile bunlara ilişkin olarak kesilecek vergi ziyaı cezaları (usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları ile Kanunun 344 üncü maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca vergi ziyaı cezası kesilen tarhiyata ilişkin vergi ve ceza hariç) girer. Dolayısıyla usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları tarhiyat

64 _{Ceyhan İnaltong, "Gelişmiş Ülke Uygulamaları Işığında Türk Vergi Sisteminde Uzlaşma} Müessesesi", Vergi Dünyası Dergisi, Sayı:375, 2012, s.47.

sonrası uzlaşmanın kapsamına girmemekte iken, tarhiyat öncesi uzlaşmanın kapsamında yer almaktadır.

1.2.3.3.2. Uzlaşmadan Yararlanabilme Koşulları Bakımından

VUK’un ek 1. maddesi ile tarhiyat öncesi uzlaşmaya; , vergi ziyaına sebebiyet verilmesinin kanun hükümlerine yeterince nüfuz edememekten veya vergi ziyaının, VUK’un 369. maddesinde yazılı yanılmadan kaynaklandığının iddia edilmesi veya tarhiyatta, VUK’un 116 ve izleyen maddelerinde yazılı vergi hataları ile bunun dışında her türlü maddi hata bulunduğunun veya yargı kararları ile idarenin ihtilaf konusu olayda görüş farklılığının bulunduğunun ileri sürülmesi hallerinde başvurulabileceği belirtilmiş olmasına rağmen, tarhiyat öncesi uzlaşmada uzlaşmadan yararlanılabilmesi için; ihtilaf konusu işlemin ortaya çıkısında etkili olan mevzuata gereği kadar nüfuz edememe, yanılma, hata gibi birtakım gerekçelerin varlığı aranmamıştır. Bu bağlamda, tarhiyat öncesi uzlaşmadan yararlanabilmek için herhangi bir gerekçe gösterilmesine ihtiyaç bulunmamaktadır. Ancak yukarıda belirtildiği üzere, uygulamada, tarhiyat sonrası uzlaşmadan yararlanabilmek için mevzuata gereği kadar nüfuz edememe, yanılma, hata gibi başvuru şartlarından hiçbirisi aranmamaktadır. Dolayısıyla uygulamada, iki kurum arasında bu bakımdan bir fark olmadığı söylenebilir.

1.2.3.3.3. Uzlaşmanın Sağlanabilme Zamanları Bakımından

Tarhiyat sonrası uzlaşma; adından da anlaşılacağı gibi, bir vergi tarh edilip vergi cezası kesildikten ve mükellefe tebliğ edildikten sonra yapılan uzlaşmadır. Tarhiyat öncesi uzlaşma ise, henüz tarhiyat yapılmadan, yani vergi incelemesi ile ilgili raporlar vergi dairesine intikal etmeden, vergi incelemesi aşamasında, inceleme elemanı dışında oluşan uzlaşma komisyonu ile mükellef ya da vekili arasında yapılmaktadır65

.

65 _{Tayyip Yavuz, Türk Vergi Hukuku'nda Uzlaşma Kurumu, (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler} Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi ),1994, s.102.

1.2.3.3.4. Uzlaşma Talebinde Bulunma Süresi Bakımından

Tarhiyat sonrası uzlaşmada başvuru süresi, vergi ve ceza ihbarnamelerinin mükellefe tebliğinden itibaren 30 gündür. Mükellef, bu süre içerisinde yetkili uzlaşma komisyonuna başvurmak zorundadır. Tarhiyat öncesi uzlaşmada ise, süre, belirli bir gün sayısıyla sınırlandırılmayıp, incelemenin başladığı günden incelemeyle ilgili son tutanağın düzenlendiği tarihe kadar uzlaşma talebinde bulunulabileceği belirtilmiştir. İnceleme ne kadar uzun sürerse, mükellefin uzlaşmaya başvuru süresi de o kadar uzamaktadır66

. Ancak, bu süre uzlaşma talebinin mükelleften geldiği durumlarda söz konusudur. Eğer, uzlaşma talebi inceleme elemanı tarafından yapılıyorsa, bu durumda mükellef 15 gün içinde uzlaşma talebinde bulunmak zorundadır67

. Ayrıca, görüldüğü gibi, tarhiyat sonrası uzlaşmada uzlaşma için mükellefin başvuru şartı aranırken, tarhiyat öncesi uzlaşmada inceleme elemanı mükellefi uzlaşmaya davet edebilir. Tarhiyat sonrası uzlaşmada herhangi bir davet söz konusu değildir68

.

1.2.3.3.5. Komisyonların Oluşumu ve Yetkileri Bakımından

Bilindiği gibi, tarhiyat sonrası uzlaşma komisyonu illerde; vergi dairesi başkanı veya vekili göstereceği grup müdürünün başkanlığında vergi dairesi başkanı tarafından belirlenen grup müdürleri ve/veya müdürlerden veya vergi dairesi müdürlerinden oluşur69

. İlçelerde ise malmüdürü veya varsa bağımsız vergi dairesinin başkanlığında iki vergi memurundan oluşmaktadır. Tarhiyat öncesi uzlaşmada vergi inceleme raporları vergi dairesine henüz intikal etmediğinden, uzlaşma inceleme aşamasında yapılmaktadır. İşte bu aşamada tarhiyat öncesi uzlaşma komisyonu, incelemeyi yapan ekibin merkezi ya da mahalli inceleme elemanı olup olmamasına göre farklılık göstermektedir. Eğer inceleme elemanı

66 _{Hasan Hüseyin Bayraklı, a.g.e., s.144-145.}

67 _{Kazım Karaca, "Tarhiyat Öncesi Uzlaşma ile İlgili Özellik Arz Eden Durumlar",2011, s.163} 68 _{Ceyhan İnaltong, a.g.m., s.34.}

69 _{S. Ateş Oktar, Vergi Hukuku, Gözden Geçirilmiş ve Güncelleştirilmiş 8. Baskı, İstanbul: Türkmen} Kitabevi, 2012, s.155.

merkezi nitelik taşıyorsa, komisyon, incelemeyi yapan ekibin başkanının başkanlığında (incelemeyi ekip başkanının yapması halinde, en kıdemli inceleme elemanının başkanlığında) aynı ekipten iki inceleme elemanının katılmasıyla oluşur. Bu komisyonlara defterdar, gelir müdürü, ilgili vergi dairesi müdürü gibi idari elemanlar katılmazlar70

.

Ayrıca, tarhiyat öncesi uzlaşma komisyonlarının uzlaşabilecekleri vergi cezaların üst sınırı yokken, tarhiyat sonrası uzlaşmada, vergi ve ceza miktarı yönünden, mahallî uzlaşma komisyonlarına tanınan uzlaşabilecekleri en çok vergi ve cezanın miktarı belirli sınırlamalara tabi tutulmuştur.

1.2.3.3.6. Uzlaşamama Durumunda Dava Açma Süresi Bakımından

Yapılan görüşmeler sonucu tarhiyat öncesi uzlaşmanın gerçekleşmemesi durumunda, vergi ve ceza ihbarnamesinin tebliğ tarihi esas alınarak, ihbarnamenin tebliğ tarihini izleyen günden itibaren 30 gün içinde vergi mahkemesine dava açılabilir. Tarhiyat sonrası uzlaşmada ise, ihbarnamenin tebliğini izleyen günden itibaren 30 günlük dava açma süresi başlar ve uzlaşmanın gerçekleşmediğine dair tutanağın tebliğ tarihinden itibaren kalan süre içerisinde dava açılır, ancak kalan dava açma süresi bitmişse veya 15 günden az kalmışsa dava açma süresi 15 gün uzamış sayılır.