Tarafların Hak ve Yükümlülükleri

Üye iúyeri sözleúmesi her iki tarafa da borç yükleyen bir sözleúme özelli÷i gösterdi÷inden sözleúmenin taraflarının ayrı ayrı hakları ve yükümlülükleri do÷maktadır. Bu sözleúmede bir tarafın hakkı olarak nitelendirilen husus di÷er tarafın yükümlülü÷ü oldu÷undan aúa÷ıda sadece tarafların yükümlülükleri maddeler halinde kısaca anlatılacaktır.

a- Kartı Çıkaran Kuruluúun Yükümlülükleri

1- Kartı çıkaran kuruluú, gerek kartın ilk kez düzenlenmesi ve yenilenmesi gerekse de sözleúme süresince kart hamillerinin kredi de÷erlili÷ini, ödeme gücünü ve güvenilirli÷ini araútırmak-incelemek zorundadır. Kartı çıkaran kuruluú kredi de÷erlili÷ini yitiren kart hamili ile arasındaki sözleúme iliúkisine son vermeli ve kredi kartını geri almasa dahi bu hamilin kartını yasak kartlar listesine alarak üye iúyerlerine bildirmelidir¹¹². Bu yükümlülük Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanununu 9 maddesinden do÷maktadır. Çünkü Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanununun 9/1 maddesi “Kart çıkaran kuruluúlar, kredi kartı almak isteyen kiúilerin yasaklılık ve engel durumu, ekonomik ve sosyal durumu, aylık ve yıllık ortalama geliri, di÷er kart çıkaran kuruluúlarca bu kiúilere tahsis edilen kredi kartı limiti, bir model ve skorlama sistemi sonuçları, müúteri tanı ilkeleri ile 29 uncu madde çerçevesinde temin edilecek bilgileri dikkate alarak yapacakları de÷erlendirmeye istinaden kullanım limiti tespit etmek zorundadırlar.” Ve 9/2 maddesi “Kart çıkaran kuruluú tarafından bir gerçek kiúinin sahip oldu÷u tüm kredi kartları için tanınacak toplam kredi kartları limiti, ilk yıl için, ilgilinin aylık ortalama net gelirinin iki katını, ikinci yıl için ise, dört katını aúamaz. bu fıkra uygulamasında bin Yeni Türk Lirasına kadar limitler hariç olmak üzere, aylık veya

111 Bu görüúlerin ayrıntılı açıklaması ve eleútirileri için bkz. TEOMAN, Kredi Kartı s. 65-122;

AÇIKGÜL/AÇIKGÜL, s. 84-95.

112 AÇIKGÜL/AÇIKGÜL, s. 68-69; BAYDEMøR, s. 95-96; TEOMAN, Kredi Kartı s. 133-134.

yıllık ortalama gelir düzeyi kart hamili tarafından beyan edilen ve ilgili kuruluúlarca teyit edilen gelirler üzerinden tespit edilir” hükümlerini amirdir.

2- Kartı çıkaran kuruluú, kart hamili tarafından kartın çalındı÷ı/kayboldu÷u veya rızası dıúında elinden çıktı÷ının bildirilmesi halinde kartın kullanılmasını engelleyecek tedbirleri yeterli süre içerisinde almak zorundadır. Kredi kartı hizmetlerinin yüksek düzeyde bir güvence ortamı içerisinde yürütülmesi gerekti÷inden böyle bir durumda kredi kartının kullanılmasını engelleyecek önlemlerin alınmaması kartı çıkartan kuruluú için a÷ır kusur oluúturur¹¹³. Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu 12/1 maddesi uyarınca, kart hamilinin 16 madde uyarınca bildirimde bulunması halinde, kart hamili yapaca÷ı bildirimden önceki yirmi dört saat içinde gerçekleúen hukuka aykırı kullanımdan do÷an zararlardan yüzelli Yeni Türk Lirası ile sınırlı olmak üzere sorumludur. Hamilin a÷ır ihmali veya kastı bulunmuyor ise bildirimden önceki yirmi dört saat içindeki bu limitin üzerindeki harcamalardan ve bildirimden sonra kartı çıkaran kuruluúun alması gereken tedbirleri almaması sebebiyle meydana gelen hukuka aykırı kullanımlardan bir sorumlulu÷u bulunmamaktadır.

3- Kartı çıkaran kuruluúun en önemli yükümlülü÷ü Banka ve Kredi Kartları Kanunu 21/2 maddesi uyarınca çıkarttı÷ı kart ile kart hamilinin gerçekleútirdi÷i iúlem bedellerini sözleúme hükümlerine uygun olarak üye iúyerine ödeme yükümlülü÷üdür.

Çünkü üye iúyeri kredi kartı ile yapılan harcamaların kendisine kartı çıkartan kuruluú tarafından ödenece÷i taahhüdüne güvenerek, kredi kartını ödeme aracı olarak kabul etmektedir. Ancak kartı çıkaran kuruluú sadece harcama belgelerinin ibrazı halinde ödeme yapma yükümlülü÷ünde olup üye iúyeri kredi kartıyla alıúveriú yapıldı÷ında, elinde harcama belgesi bulunmadı÷ını ileri sürerek kart hamiline imzalattı÷ı baúka bir belge ile ödeme talep etti÷inde kartı çıkaran kuruluúun ödeme yükümlülü÷ü bulunmamaktadır. Uygulamada POS cihazı ve úifre kullanımı nedeniyle kredi kartı hamilinin kredi kartı kullanarak yaptı÷ı tüm harcamalar kartı çıkaran kuruluúa online olarak iletildi÷inden, kartı çıkaran kuruluúlar harcama belgelerinin ibrazına gerek olmaksızın üye iúyerlerine ödeme yapmaktadırlar. Yine kartı çıkaran kuruluúlar çıkardıkları kredi kartlarına limit koyduklarından kart hamillerinin bu limitler üzerinde alıúveriú yapmak istemesi halinde üye iúyerlerinin kartı çıkaran kuruluútan otorizasyon

113 BAYDEMøR, s. 96; KUNTALP, Kredi Kartı s. 291.

(provizyon) almaları gerekir. Otorizasyon imprinter ile yapılan iúlemlerde telefonla, POS cihazı kullanılarak yapılan iúlemlerde online olarak yapılır. Otorizasyon alınmadan limit aúılması durumunda kart kuruluúunun limiti aúan kısım için ödeme yapma yükümlülü÷ü bulunmamaktadır¹¹⁴.

4- Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu 21/1 maddesindeki “Üye iúyeri anlaúması yapan kuruluúlar, kartın kabulü hususunda kart çıkaran kuruluútan onay alınmasını sa÷layacak alt yapıyı oluúturmakla yükümlüdür.” hükmü uyarınca kartı çıkaran kuruluú kayboldu÷u veya çalındı÷ı iddiası kendisine kart hamili tarafından bildirilen kredi kartları ile kart hamillerinin ödemelerini yerine getirmemesi veya buna iliúkin göstergelerin olmasıyla kendisi tarafından kullanılmasının yasaklandı÷ı kredi kartlarına iliúkin listeyi aralarındaki sözleúmeye uygun olarak üye iúyerine bildirme yükümlülü÷ü altındadır. Bu bildirim yapılana kadar kartı çıkaran kuruluú üye iúyerinden bu kart ile yapılan harcamalardan sorumludur. Bildirim yapılmasına ra÷men kartı ödeme aracı olarak kabul eden üye iúyeri ise kartı çıkaran kuruluútan yapılan alıúveriú için ödeme yapılmasını isteyemez¹¹⁵.

5- Kartı çıkaran kuruluú, çıkarttı÷ı kredi kartını ödeme aracı olarak kabul edece÷ini yaptıkları sözleúme ile taahhüt eden üye iúyerine, bu yükümlülü÷ünü yerine getirmesi için her türlü araç ve gereçleri sa÷lamakla yükümlüdür. Bu araç ve gereçler imprinter ve POS cihazları, harcama belgeleri ve sistemin tanıtımına olanak veren reklam araçlarıdır¹¹⁶. Kredi Kartı kuruluúu bu araç ve gereçlerin mülkiyeti kendisinde kalmak üzere sadece zilyetli÷ini aktarır. Uygulamada kredi kartı kuruluúlarının bu araç ve gereçler için üye iúyerlerinden bir miktar kira bedeli aldıkları da görülmektedir¹¹⁷. Kartı çıkaran kuruluúun yükümlülü÷ü bu araç ve gereçleri üye iúyerine teslimle son bulmaz. Kartı çıkaran kuruluúun araç ve gereçleri fonksiyon gösterir úekilde teslim etmesi, sözleúme süresince bu araç ve gereçlerin kullanılmasını engelleyen veya zorlaútıran sorunlar - üye iúyerinin kusurundan kaynaklanmayan - ortaya çıktı÷ında

114 AÇIKGÜL/AÇIKGÜL, s. 61-64; BAYDEMøR, s. 96-98; TEOMAN, Kredi Kartı s. 132-132; ÇEKER, Kredi Kartı s. 57-58; øùGÜZAR, s. 86-87.

115 AÇIKGÜL/AÇIKGÜL, s. 66-68; BAYDEMøR, s. 98-99;TEOMAN, Kredi Kartı s. 134-140;

øùGÜZAR, s. 88-90.

116 BAYDEMøR, s. 99; øùGÜZAR; s. 87; AÇIKGÜL/AÇIKGÜL, s. 64-65; TEOMAN, Kredi Kartı s.

133; ÇEKER, Kredi Kartı s. 58-60.

117 BAYDEMøR, s. 99.

bunları da gidermesi gerekir. Uygulamada kartı çıkaran kuruluúlar POS cihazları için düzenli servis hizmeti de sa÷lamaktadırlar¹¹⁸.

b- Üye øúyerinin Yükümlülükleri

1- Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu 17/1 maddesi uyarınca “Üye iúyerleri, kart hamillerinin yapmıú oldukları mal ve hizmet alımlarının bedelini banka kartı ya da kredi kartı ile ödeme taleplerini kabul etmek zorundadır. Bu zorunluluk indirim dönemlerinde de geçerlidir. Üye iúyerleri, kart hamilinden kartın kullanılması dolayısıyla komisyon veya benzeri bir isim altında ilave bir ödemede bulunmasını isteyemez.” Bu madde uyarınca üye iúyerinin sözleúmeden do÷an en temel yükümlülü÷ü kredi kartını ödeme aracı olarak kabul etmektir. Üye iúyerinin kredi kartını kabul yükümlülü÷ü, sadece sözleúme imzaladı÷ı kart kuruluúunun çıkardı÷ı kartlar için de÷il, aynı sistem çerçevesinde çıkarılan bütün kredi kartları için geçerlidir.

Baúka bir deyiúle üye iúyeri Visa ve Mastercard-Eurocard amblemi taúıyan kredi kartlarını hangi kurum tarafından çıkarılmıú oldu÷una bakmaksızın ödeme aracı olarak kabul etmek zorundadır. Üye iúyerinin bu yükümlülü÷ü kurum ile arasındaki sözleúme iliúkisi devam etti÷i sürece devam eder.¹¹⁹. Uygulamada kredi kartını ödeme aracı olarak kabul etmek istemeyen üye iúyerleri “okuma cihazı úu anda çalıúmıyor, “onay merkezi ile úu anda ba÷lantı kurulamıyor”, kredi kartı için kullanılan formlar elimizde bitmiú durumda”, “özel indirimlerde kredi kartı kabul etmiyoruz”, “kredi kartını ancak belli bir limitin üzerinde alıúveriúlerde kabul ediyoruz” gibi bahaneler ileri sürmektedirler. Kart hamilleri bu ve benzeri bahaneleri kabul etmek zorunda de÷ildirler.

Üye iúyerine usulüne uygun bir kredi kartı ibraz eden her kart hamili, nakit ödeme yapan müúterilerle aynı muameleyi görme hakkına sahiptir¹²⁰. Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanununa göre, 17/1 maddesinde belirtilen yükümlülü÷e aykırı davranılması halinde üye iúyeri anlaúması yapan kuruluúlar tarafından aynı madde uyarınca üye iúyeri sözleúmesi feshedilir ve bir yıl süreyle yeni bir sözleúme yapılmaz. Ayrıca üye iúyerinin kredi kartı ile yapılan alıúveriú karúılı÷ında komisyon veya benzeri bir isim altında ilave bir ücret alması halinde, sözleúmenin feshedilmesi dıúında, üye iúyerinin hem

118 AÇIKGÜL/AÇIKGÜL, s. 65.

119 ÇEKER, Kredi Kartı s. 60-61; AÇIKGÜL/AÇIKGÜL, s. 70-73; øùGÜZAR, s. 93-98; BAYDEMøR, s.

101.

120øùGÜZAR, s. 94.

sözleúmeye hem de kanuna aykırı davranmıú olması sebebiyle tazminat sorumlulu÷u da do÷ar¹²¹.

2- Banka ve Kredi kartları Kanunu 17/2 maddesi uyarınca “Üye iúyerleri, mal ve hizmet bedeli karúılı÷ını banka kartı veya kredi kartı ile ödemek isteyen kiúilerin imza gerektiren iúlemlerde imza kontrolü yapmak, kartın tahrifata u÷rayıp u÷ramadı÷ını kontrol etmek ve üye iúyeri anlaúması yapan kuruluúlarca kendilerine ulaútırılan bilgiler çerçevesinde kartın geçerlili÷ini tespit etmekle yükümlü olup, gerekli durumlarda kart üzerinde yer alan bilgilerle kimlik belgesi üzerinde yer alan bilgileri karúılaútırmak üzere geçerli bir kimlik belgesi ibrazını talep etmek ve harcama belgesi üzerindeki bilgilerle kredi kartı üzerindeki bilgileri karúılaútırarak kontrol etmekle yükümlüdür. Bu kontrollerin yapılmamasından do÷an zararlardan üye iúyeri sorumludur.” Yargıtay 19.

Hukuk Dairesi de kanun yürürlü÷e girmeden önce verdi÷i 02/06/1994 tarih ve 1993/5800 E. – 19945618 K. Sayılı kararı ile otorizasyon limiti altındaki iúlemlerde kimlik denetimi ve imza incelemesi yaptıktan sonra üye iúyerlerinin sorumlulu÷u bulunmadı÷ını kabul etmiútir¹²².

3- Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu 22 maddesi uyarınca “Üye iúyerleri, tek bir kredi kartı ile yapılacak harcama tutarının belirlenen iúlem limitini aúması halinde kart çıkaran kuruluútan kartın kabulü için yetki almakla yükümlü tutulmuú ise harcamanın tamamı için yetki almak zorundadır. Aynı kart ile aynı ödeme iúlemi için birden fazla harcama belgesi düzenlenemez. Bu hükme aykırı davranılması halinde üye iúyerleri satılan hizmet veya mal bedelini üye iúyeri anlaúması yapan kuruluútan talep edemez.”

4- Banka ve Kredi Kartları Kanunu 19 maddesi uyarınca kart hamili tarafından ibraz edilen kredi kartını ödeme aracı olarak kabul eden, 17/2 maddesinde belirtilen kontrolleri yapan ve e÷er harcama belirtilen iúlem limitini aúıyor ise 22.

madde uyarınca kartı çıkaran kuruluútan harcamanın tamamı için yetki alan “Üye iúyerleri, mal ve hizmet bedellerinin banka kartı ya da kredi kartı ile ödenmesi veya nakit talep edilmesi halinde, 20 nci madde hükümleri saklı kalmak kaydıyla, elektronik

121 AÇIKGÜL/AÇIKGÜL, s. 71; BUHUR; s. 64.

122 Karar için bkz. KUNTALP, Kredi Kartı s. 278.

veya mekanik cihazları kullanarak harcama belgesi veya nakit ödeme belgesi düzenlemek ve aslını sözleúmede belirtilen süre içerisinde muhafaza etmek ve bir nüshayı da kart hamiline vermek zorundadır. Bu hükme aykırılık halinde satılan hizmet veya mal bedeli üye iúyeri anlaúması yapan kuruluútan talep edilemez. Üye iúyerleri kart kullanılarak satın alınmıú bir malın iadesi veya hizmetin alımından vazgeçilmesi veya yapılan iúlemin iptali halinde, alacak belgesi düzenleyerek bir nüshasını kart hamiline verdikten sonra di÷er bir nüshayı da muhafaza etmekle yükümlüdür.” Muhafaza yükümlülü÷ü sözleúmede daha uzun bir süre belirtilmedi÷i takdirde Türk Ticaret Kanunu 68 maddesi uyarınca 10 yıldan az olamaz¹²³. Kanunun 20. maddesi ile iúlemin niteli÷i nedeniyle harcama ve alacak belgesi düzenleme imkanı olmayan hallerde kartların, hamil tarafından çeúitli iletiúim araçları ile kart numarası bildirilmek veya imza yerine geçen kod numarası, úifre ya da kimli÷i belirleyici benzeri bir baúka yöntemle iúlem yapılmak suretiyle de kullanılabilece÷i kabul edilmiútir.

Ülkemizde 31/03/2006 tarihinden itibaren kredi kartlarında úifre uygulamasına geçilmiú olup 01/07/2007 tarihinden itibaren de kredi kartları úifresiz kullanılmamaktadır. Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu 20. maddesinde ise

“iúlemin niteli÷i” gere÷i imza gerekmeden kredi kartı kullanılabilece÷i belirtilmektedir.

Burada sırf “iúlemin niteli÷i” kavramı esas alındı÷ı takdirde harcama ve alacak belgesi düzenleme imkanı olmayan hallerde úifre kullanılabilece÷i, harcama belgesi veya alacak belgesi düzenleme imkanı bulunan hallerde bu belgelere imza atılmasının zorunlu oldu÷u gibi bir anlam do÷maktadır. Ancak gerek Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanununun tanımlar baúlıklı 3. maddesinde harcama belgesinin “Banka kartı veya kredi kartı ile yapılan iúlemler ile ilgili olarak üye iúyeri tarafından düzenlenen, kart hamilinin iúlemden do÷an borcu ile di÷er bilgileri gösteren ve kart hamilinin kimli÷inin bir kod numarası, úifre veya kimli÷i belirleyici baúka bir yöntemle belirlendi÷i haller dıúında kart hamili tarafından imzalanan belge”, nakit ödeme belgesinin ise “Bankalarca veya yetkili üye iúyerlerince banka kartı veya kredi kartı hamiline yapılan nakit ödemelerde düzenlenerek, kart hamilinin kimli÷inin bir kod numarası, úifre veya kimli÷i belirleyici baúka bir yöntemle belirlendi÷i haller dıúında kart hamili tarafından imzalanan belge”

olarak tanımlanması, gerekse Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu 32/4 maddesinin

“Mikrofilmlerden veya mikrofiúlerden alınan kopyalar ya da elektronik veya manyetik

123 AÇIKGÜL/AÇIKGÜL, s. 78; ALPAY, s. 108.

ortamlardan çıkarılan bilgileri içeren belgeler, bu kopya ve belgelerin birbirlerini teyit etmeleri kaydıyla asıllarına gerek kalmaksızın 2004 sayılı øcra ve øflas Kanunun 68’nci maddesinin birinci fıkrasındaki belgelerden sayılır” hükmü ile söz konusu mikrofilm veya mikro fiúlerden alınan kopyaları ve manyetik ortamlardan çıkartılan belgeleri, imzası ikrar ve noterlikçe tasdik edilen bir borç ikrarını içine alan bir senet yahut resmi dairelerin veya yetkili makamların yetkileri dahilinde ve usulüne göre verdikleri bir makbuz veya belge hükmünde saymıú olması hususları bir arada de÷erlendirildi÷inde kredi kartları ile yapılan iúlemlerde harcama belgesi üzerine imza alınmadan sadece úifre ile iúlem yapılmasında Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu 20. maddesine aykırı bir uygulama söz konusu de÷ildir¹²⁴.

5- Üye iúyerinin bir di÷er yükümlülü÷ü de kartı çıkaran kuruluútan harcama belgelerinin tutarını tahsil ederken, sözleúmede belirtilen oranda bir komisyonu kartı çıkaran kuruluúa ödemektir. Komisyon, kart hamilinin ödememe rizikosunun ve kredi kartı çıkaran kuruluúun gördü÷ü hizmetin karúılı÷ı olarak ödenmektedir¹²⁵.

6- Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu 18/1 maddesi uyarınca “Üye iúyerleri, banka kartı ve kredi kartı ile iúlem yapıldı÷ını gösteren iúaretleri, iúyerinin giriúinde ve kart hamilleri tarafından kolayca görülebilecek bir yere koymak, üye iúyeri sözleúmeleri herhangi bir nedenle sona erdi÷i takdirde de, bu iúaretleri kaldırmakla yükümlüdür. Üye iúyerleri, teknik bir nedenle geçici bir süreyle iúlem yapılamadı÷ı hallerde kart hamillerini uyarmakla yükümlüdür.”

7- Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu 23/1 maddesi uyarınca “Üye iúyerleri, kartın kullanımı sonucunda kart ve kart hamili ile ilgili edindikleri bilgileri, kanunla yetkili kılınan kiúi, kurum ve kuruluúlar hariç olmak üzere kart hamilinin yazılı rızasını almadan baúkasına açıklayamaz, saklayamaz ve kopyalayamaz. Üye iúyerleri, kart bilgilerini üye iúyeri anlaúması yaptı÷ı kuruluú dıúındaki úahıs ve kuruluúlarla paylaúamaz, satamaz, satın alamaz ve takas edemez.”

124 AÇIKGÜL/AÇIKGÜL, s. 80-81; ALPAY, s. 110.

125 REøSOöLU, Kredi Kartları s. 109; AÇIKGÜL/AÇIKGÜL, s. 76-78.

8- Üye iúyerlerine bu yükümlülükler dıúında, üye iúyeri sözleúmesi ile ayrıca, kira parası ödemek, hamilin limitini açıklamamak, iúletme konusunun yada iúletmenin sahibinin de÷iúmesinden kart kuruluúunu haberdar etmek, ödemenin kısmen nakden kısmen kredi kartıyla yapılmamasına izin vermemek, teslim edilen POS cihazını özenle korumak, arızalandı÷ında ihbar etmek ve arızanın giderilmesine izin vermek, sözleúme sona erdi÷inde POS cihazı ve eklentilerini iade etmek, POS cihazını sigorta ettirmek ve primlerini ödemek gibi yükümlülükler de yüklenebilmektedir. Yine sözleúmede iúyerine di÷er sistemlere üye olunamayaca÷ı yönünde bir koúul var ise üye iúyeri aynı anda birden çok kart kuruluúu ile üye iúyeri sözleúmesi imzalamama yükümlülü÷ü altındadır¹²⁶.