Klasik anlamda kredi kartları úekil itibariyle belirli boyutlarda çıkartılan bir plastik karttan ibarettir90. Kredi kartının ilk úeklinde kart hamiline iliúkin bilgiler bu kartın arkasında bulunan manyetik bantlarda saklanırken, günümüzde smart kart/akıllı kart/chip kart olarak tanımlanan kredi kartlarının üzerine manyetik bantlar yerine - güvenlik özelliklerinin daha yüksek olması, off-line olarak çalıúabilmesi, standartlarının
87øùGÜZAR, s. 46, ÇEKER, Kredi Kartı s. 43-44.
88øùGÜZAR, s. 46, ÇEKER, Kredi Kartı s. 43-44.
89øùGÜZAR, s. 46-47, ÇEKER, Kredi Kartı s. 43-44.
90 ÇEKER, Kredi Kartı s. 34.
mevcut olması, taklit edilmesinin ve eriúilmesinin zor olması gibi özellikleri sebebiyle daha avantajlı olan - yarı iletken chipler yerleútirilmektedir. Smart kart/akıllı kart/chip kart olarak tanımlanan kredi kartları da kendi içerisinde Kontaklı ve Kontaksız smart kart/akıllı kart/chip kart olmak üzere ikiye ayrılır. Kontaklı smart kart/akıllı kart/chip kartlar okuyucuya yerleútirildi÷inde üzerinde bulunan 8 pinli kontaklar üzerinden seri olarak, güçlü güvenlik/gizlilik özellikleri kullanılarak iletiúim gerçekleútirirler.
Kontaksız smart kart/akıllı kart/chip kartlarda ise okuyucu/kodlayıcı devamlı olarak kart üzerindeki mikro iúlemci tarafından tanınan belirli bir radyo frekansında sinyaller yayar.
Kart okuyucudan belirli bir uzaklıkta tutuldu÷unda, kart üzerinde (MIFARE devresi) güç beslemesini ve iletiúimi sa÷lar. Bu iletiúim güçlü güvenlik ve gizlilik özellikleri kullanılarak gerçekleútirilir91. Son yıllarda elektronik ticaretin yayınlaúmasıyla kredi kartları fiziki bir varlı÷ı bulunmayan kart numarasına dönüúmüúlerdir. Fiziki varlı÷ı bulunmayan kredi kartlarında kart hamilinin bilgileri kartı çıkaran kuruluú tarafından saklanır.
&6 Kredi Kartlarının Çalıúma ùekli
Gerçek anlamda kredi kartı uygulamasında, kartı çıkaran kuruluú, üye iúyeri ve kart hamili olmak üzere üç taraf vardır. Kredi kartı sistemine katılan taraflar arasındaki iliúkilerde geçerli olan esaslar, taraflar arasında imzalanan sözleúmelere göre belirlenir. Kartı çıkaran kuruluú ile mal veya hizmet sunan ticari iúletme arasında imzalanan üye iúyeri sözleúmesinden kart hamili lehine nakit ödemeksizin alıúveriúe iliúkin bir talep hakkı do÷ar. Kart hamilinin bu talep hakkını kullanmak yönünde hareket etmesi, yani kredi kartını üye iúyerine ibraz etmesi üzerine kredi kartı sistemi iúlemeye baúlar92.
Kart hamilinin, kredi kartını üye iúyeri görevlisine sadece ibraz etmesi yeterli de÷ildir. Kartını gerekli kontrollerin yapılabilmesi için görevliye teslimi gerekir.
Çünkü kartı çıkaran kuruluú kontrol yükümlülü÷ünü, üye iúyerleri ile imzaladıkları sözleúmeyle üye iúyerine aktarmaktadır. Bu yükümlülü÷ün yerine getirilebilmesi için
91 ÇIRPAN, s. 105-109.
92 ÇEKER, Kredi Kartı s. 13.
üye iúyeri görevlisinin hamil tarafından kendisine teslim edilen kartı, kart hamilinin adı soyadı, geçerlili÷i yönünden incelemesi, yitik ve çalıntı kartlar listesinden kontrol etmesi, sahtecilik ve tahrifat olup olmadı÷ını kontrol etmesi gerekmektedir. Yine yapılan harcamanın belli bir sınırı aúması durumunda kartı çıkaran kuruluútan telefon, teleks yada POS aygıtı aracılı÷ıyla onay (otorizasyon) alması gerekir. Bu iúlemlerin ardından kart POS aygıtına yada imprinter aygıtına yerleútirilerek kart üzerindeki bilgiler harcama belgesine aktarılır ve alıúveriúe iliúkin bilgilerin de yazılmasıyla harcama belgesi düzenlenmiú olur93. Kredi kartı ile alıúveriúin internet üzerinden veya mail order/teleorder gibi cihazlarla yapılması durumunda ise harcama belgesi düzenlemeye gerek bulunmamaktadır94.
Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu 19 maddesi uyarınca, üye iúyeri harcama belgesini iki nüsha halinde düzenlemek, bir nüshasını kart hamiline vermek, aslını da sözleúmede belirtilen süre içerisinde saklamak zorundadır. Ayrıca üye iúyeri harcama belgesini kart hamilinin de imzalamasını sa÷lamakla ve harcama belgesine atılan imza ile kartın arka yüzünde bulunan imzanın kontrolünü yapmakla yükümlüdür95. Ancak ülkemizde 31/03/2006 tarihinden itibaren kredi kartlarında úifre kullanımına baúlanmıú ve 01/01/2007 tarihinden itibaren úifresiz kredi kartı kullanımı imkanı kalmamıútır. Buna göre kredi kartı POS aygıtından geçirilirken kart hamili tarafından úifre girilmekte, ayrıca harcama belgesi imzalanmamaktadır. Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu 3. maddesinde harcama belgesi “Banka kartı veya kredi kartı ile yapılan iúlemler ile ilgili olarak üye iúyeri tarafından düzenlenen, kart hamilinin iúlemden do÷an borcu ile di÷er bilgileri gösteren ve kart hamilinin kimli÷inin bir kod numarası, úifre veya kimli÷i belirleyici baúka bir yöntemle belirlendi÷i haller dıúında kart hamili tarafından imzalanan belge” olarak tanımlandı÷ından Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu 20. maddesindeki úartların gerçekleúip gerçekleúmedi÷ine bakılmaksızın kart hamili ile üye iúyerinin karúı karúıya oldu÷u durumlarda da kart hamilinin kimli÷ini bir kod numarası, úifre veya kimli÷i belirleyici baúka bir yöntemle belirlenmesi halinde kart hamilinin harcama belgesini imzalamasına gerek olmadı÷ı sonucuna varılmaktadır96.
93 BAYDEMøR, s. 31-32, ÇEKER, Kredi Kartı s. 15; YETøM, s 31; BUHUR, s. 42.
94 AÇIKGÜL/AÇIKGÜL, s. 78.
95 AÇIKGÜL/AÇIKGÜL, s. 78-79; BAYDEMøR, s. 31-32; YETøM, s. 31.
96 AÇIKGÜL/AÇIKGÜL, s. 80; ALPAY,Cem Gürkan, Banka Kartları ve Kredi Kartları De÷erlendirme Toplantısı, Bankacılar Dergisi, S. 56, Mart 2006, s. 109.
Kart hamili alıúveriú sırasında harcama belgesini imzalayarak veya úifresini girerek borcunu ödemiú olur. Bundan sonra üye iúyerinin harcama belgesini ibrazı üzerine, kart kuruluúu aralarındaki üye iúyeri sözleúmesinde belirtilen orandaki komisyonunu kestikten sonra kalan kısmı üye iúyerine ödemek zorundadır. Uygulamada POS aygıtı kullanımı nedeniyle kart hamilinin kartı kullanarak yaptı÷ı tüm harcamalar kart kuruluúuna on-line olarak iletildi÷inden kart kuruluúu harcama belgelerinin ibrazına gerek kalmaksızın üye iúyerlerine ödeme yapmaktadır97. Ö÷retide bazı yazarlar tarafından kart kuruluúunun sadece kendisi tarafından çıkarılan harcama belgelerinin mi, yoksa aynı sisteme ait de÷iúik kurumlar, hatta tamamen baúka bir sistemi oluúturan kurumun bastırdı÷ı harcama belgelerinin de mi karúılı÷ını ödemekle yükümlü olup olmadı÷ı hususu tartıúılmıúsa da98 bu gün için bu tartıúma artık önemini kaybetmiútir.
Çünkü Bankalararası Kart Merkezi (BKM) tarafından kurulan ve geliútirilen bir iúleyiúle, BKM’ye ortak yada üye olan kart kuruluúlarının hepsi, sisteme ait harcama belgesini kullanmaktadır99.
Bu aúamadan sonra üye iúyerine ödeme yapan kartı çıkaran kuruluú, kredi kartı hamiline baúvurarak harcama belgesi tutarlarının aralarındaki sözleúmede gösterilen süreler içerisinde ödenmesini ister. Harcama belgesi tutarlarının ödenmesini ancak kredi kartı hamiliyle kredi kartı üyelik sözleúmesi imzalayan kart kuruluúu isteyebilir. Üye iúyeri sözleúmeleri uyarınca aynı sisteme dahil Visa ve Mastercard gibi kartlarla yapılan harcama tutarlarını üye iúyerlerine ödeyen kart kuruluúları, BKM bünyesinde oluúturulan takas merkezi aracılı÷ıyla, T. C. Merkez Bankası nezdindeki BKM hesabından ödedi÷i miktarı takas edecektir. Bu ödemeden sonra, kart kuruluúu kart hamiline hesap özeti göndererek alıúveriú bedelinin tahsilini sa÷lar. Kart hamili de hesap özetinde yazılı tutarı ödemekle borcundan kurtulur100.
97 AÇIKGÜL/AÇIKGÜL,s. 62; REøSOöLU, Kredi Kartları s. 109.
98 TEOMAN, Kredi Kartı s. 124.
99 AÇIKGÜL/AÇIKGÜL, s. 62.
100 AÇIKGÜL/AÇIKGÜL, s. 125-126; ÇEKER, Kredi Kartı s. 28-31.