Kart kuruluúu ile kredi kartı hamili arasında yapılan kredi kartı üyelik sözleúmesi uyarınca kredi kartı, kart kuruluúu tarafından kart hamili adına düzenlenmekte ve kart hamiline teslim edilmektedir. Fiziki varlı÷ı bulunmayan kredi kartlarında ise kart numarası ve úifresi kart hamiline teslim edilmektedir. Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu 15 maddesi uyarınca kartın kullanımından do÷an sorumluluk, kartın zilyetli÷inin geçti÷i, fiziki varlı÷ı bulunmayan kartlarda ise kart numarasının ö÷renildi÷i andan itibaren kart hamiline aittir. Kart hamiline teslim edilen ve üye iúyerinde nakit yerine ödeme aracı olarak kullanılan kredi kartının niteli÷inin tespiti bu sebeple önemlidir.
27 ÇIRPAN, s. 19.
28 AÇIKGÜL/AÇIKGÜL, s. 24; ÇEKER, Kredi Kartı s. 3; øùGÜZAR, s. 35; YILMAZ, s. 7.
29 ÇIRPAN, s. 19.
30 ÇIRPAN, s. 23.
31 www.bkm.com.tr/yillara-gore-istatistiki-bilgiler.aspx (Eriúim: 09/04/2009).
Kredi kartını Banka Hukuku açısından de÷erlendirirken cevap aranacak soru, kart kuruluúunun kredi kartı vermekle kart hamiline kredi kullandırıp kullandırmadı÷ıdır32. Ö÷retide TEOMAN Kredi kartı sisteminde bir kredi açma olgusu bulunmadı÷ını, kredi kartı sisteminin yapısı itibariyle bir ödeme iúlevi gördü÷ünü savunmaktadır. Yazara göre kredi kartının amacı kart hamiline, onun sahip olmadı÷ı bir satın alma gücü sa÷lamak de÷il aksine malvarlı÷ı durumunun elverdi÷i bu gücü yanında para taúımaksızın kullanabilmesi için gerekli ortam ve koúulları yaratmaktır. Yazar kredi kartları için giriú ödentisi veya yıllık aidat adı altında verilen paranın harcama ile herhangi bir orantısının bulunmamasına ra÷men kredilerden alınan faiz, komisyon vb.nin fiilen kullanılan kredi ile orantılı olarak tahsil edilmesini görüúüne dayanak olarak göstermektedir. Yine yazara göre kredi sözleúmesinden söz edebilmek için tarafların amacının bu yönde olması gerekmektedir. Oysa kredi kartı çıkaran kuruluú yönünden hamile kredi kullandırmak amacı bulunmamaktadır33.
Kredi kartı hamilinin kart kuruluúuna faiz ödememesi, tek baúına bu iliúkinin kredi olmadı÷ı sonucunu do÷urmaz. Sözleúmede bu hususta bir hüküm oldu÷u için kart kuruluúuna faiz ödenmemektedir. Bu nedenle de burada Türk Ticaret Kanunun 22.
maddesinin kart kuruluúunun iradesinden kaynaklanan bir istisnası bulunmaktadır34. 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nda kredi kartlarının kredi niteli÷i konusunda açık bir hüküm bulunmamakla birlikte, Kanunun kredi kullandırma úartlarını belirleyen 50.
maddesinin 5. fıkrasında “... kredi kartı verilmesi suretiyle kullandırılacak krediler ...”
ibaresi, kanun koyucunun kredi kartı iúlemlerini kredi olarak de÷erlendirdi÷ini ortaya koymaktadır35. Sonuç olarak kredi kartı sisteminde kredi kartı ile nakit ödemeden alıúveriú yapma olgusu kart hamiline kredi olana÷ı sa÷lamaktadır36. Çünkü kredi kartı iliúkisinin kurulması ile kart hamilinin satın alma gücü arttı÷ı gibi, kredi kartı uygulaması kart kuruluúu açısından bir risk de oluúturmaktadır37.
32 AÇIKGÜL/AÇIKGÜL, s. 38.
33 TEOMAN, Kredi Kartı s. 227 vd.
34 EKECøK, ùükran, Kredi Kartlarında Bileúik Faiz ve øcra Takibi, Banka ve Ticaret Hukuku Enstitüsü, Ticaret Hukuk ve Yargıtay Kararları Sempozyumu XXI, Ekim 2005, s. 260.
35 YILMAZ, s. 135-144; AÇIKGÜL/AÇIKGÜL, s. 39.
36 KUNTALP, Erden/Güzin PEKGÜÇLÜ, Kredi Kartları ve Yeni Kanun Tasarısı, Bankacılar Dergisi, Yıl 1999, S. 31, s. 133; REøSOöLU, Seza, Banka Kredi Kartları ve Uygulama Sorunları, (Kredi Kartları), Bankacılar Dergisi, Yıl 2004, S. 49, s. 100-123; SAYIN, Serhat, Türk Hukukunda Kredi Kartı ve Kredi Kartının Hukuka Aykırı Kullanılmasından Do÷an Hukuki Sorumluluk, østanbul, 2005, s. 22-24 .
37 AÇIKGÜL/AÇIKGÜL, s. 39; øùGÜZAR, s. 154.
5411 sayılı Bankacılık Kanunu m. 48 kredileri nakdi krediler ve gayri nakdi krediler ayrımına tabi tutmaktadır. Bir iúin yapılmasını, bir malın teslimini veya bir borcun ödenmesini taahhüt eden kimselerin bu taahhütlerini kararlaútırılan koúullara uygun olarak yerine getireceklerini veya borçlandıkları paraları vadesinde ödeyeceklerini temin etmek üzere, banka tarafından karúı tarafa hitaben taahhütte bulunulması, garanti verilmesi úeklindeki kredilere gayri nakdi krediler denmektedir38. Kart kuruluúunun kart hamilinin kendisine ödeme yapmadan onun borcunu üye iúyerine ödeyece÷ini üstlenmesi Hazine Müsteúarlı÷ı’nın 11 no.lu tebli÷inde “… kredi kartlarına tahsis edilen limitler gayri nakdi kredi olarak, kredi kartlarının kullanımından do÷an ve buna iliúkin ödemenin bankalarca gerçekleútirilmesi sonucunda kredi kartı hamilinden talep edilen tutar tahsil edilene kadar nakdi kredi olarak de÷erlendirilecek ve bu halde tahsis edilen limit ile nakdi kredi haline dönüúen tutar arasındaki fark gayrı nakdi kredi olarak izlenmeye devam edilecektir.” úeklinde düzenlenmiútir39. Tebli÷den anlaúılaca÷ı üzere kart hamiline üyelik sözleúmesi ile tahsis edilen harcama limiti, kredi kartı kullanılmadı÷ı sürece gayrı nakdi kredi olarak kabul edilmektedir40.
Nakdi krediler faiz veya faiz ve komisyon karúılı÷ında belli bir vadeye ba÷lı olarak ödünç para verilmesi úeklinde nakit olarak kullandırılan kredilerdir41. Kredi kartı sisteminin esası, kredi kartının nakit yerine ödeme aracı olarak kullanılmasıdır. Kart hamilinin yapmıú oldu÷u harcama tutarları kart kuruluúu tarafından üye iúyerine ödenmekte, kart hamili de ödeme tutarlarını kart kuruluúuna borçlanmaktadır. Kart kuruluúunun üye iúyerine ödeme yaptı÷ı tarihten, kart hamilinin kart kuruluúuna borcunu ödedi÷i tarihe kadar kart kuruluúundan çıkan nakit, kart hamili yararına nakdi kredi niteli÷indedir.42 Hazine Müsteúarlı÷ı’nın 11 no.lu tebli÷inde de kredi kartlarının kullanımından do÷an ve buna iliúkin ödemenin bankalarca gerçekleútirilmesi sonucunda
38 AÇIKGÜL/AÇIKGÜL, s. 40; øùGÜZAR, s. 149; KUNTALP, Erden, Yargıtay Kararları Iúı÷ında Kredi Kartı, (Kredi Kartı), Banka ve Ticaret Hukuku Enstitüsü, Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu XIII, Yıl 1996 s. 278; YøöøT, U÷ur, Bankacılık Suçları, østanbul, 2006, s.192.
39 Tebli÷ için bkz. R.G., T. 09/02/1995, S. 22197.
40 AÇIKGÜL/AÇIKGÜL, s. 41; BUHUR, s. 31; øùGÜZAR, s. 105, 151; KUNTALP/PEKGÜÇLÜ, s.
133; SAYIN, s. 25-26.
41 AÇIKGÜL/AÇIKGÜL, s. 41; YøöøT, s. 192.
42 AÇIKGÜL/AÇIKGÜL, s. 41-42; øùGÜZAR, s. 152; SAYIN, s. 25; KUNTALP ise, burada bir nakdi kredi oluúmadı÷ını, kredi kartı iliúkisinin kurulmasında yalnızca gayrı nakdi kredinin söz konusu oldu÷unu, nakdi kredinin ise kredi kartıyla nakit çekilmesi veya harcama belgesi tutarının taksitle ödenmesi durumunda söz konusu olaca÷ını belirtmektedir. KUNTALP, Kredi Kartı s. 281.
kredi kartı hamilinden talep edilen tutarın kart hamilinden tahsil edilene kadar nakdi kredi olarak de÷erlendirilece÷i belirtilmiútir.43
Öte yandan günümüzde kullanılan bütün kredi kartları nakit avans kullanabilme olana÷ı vermektedir. Kredi kartı ile nakit avans çekilmesi veya harcama tutarlarının taksitle ödenmesi44 durumunda bir nakdi kredi kullanıldı÷ı hususu tartıúmasızdır45.
Ö÷retide bir yandan kart hamilinin kullandı÷ı kredinin tüketici kredisi olmadı÷ı46, hatta kredi kartı sisteminde bir kredi açma olgusunun dahi bulunmadı÷ı savunulurken47; di÷er yandan kredi kartı uygulamasının tüketici kredisi açısından ele alınması gerekti÷i48 ve hatta tüketici kredisinin bir çeúidi olan ba÷lı kredinin unsurlarının kredi kartı uygulamasında mevcut oldu÷u da savunulmuútur49. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 10/A maddesi, kredi kartı ile mal ve hizmet alımı sonucu nakdi krediye dönüúen veya kredi kartı ile nakit çekim suretiyle kullanılan kredilerin, tüketici kredisi sayılaca÷ını açıkça düzenlemiú oldu÷undan kredi kartlarına bu Kanun hükümleri uygulanacaktır. Kanunun lafzı yorumundan kredi kartı ile sa÷lanan gayrinakdi kredinin Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun kapsamında olmadı÷ı dolayısıyla da tüketici kredisi sayılamayaca÷ı ileri sürülmüú ise de50, “Kredi kartı ile mal veya hizmet alımı sonucu nakdi krediye dönüúen...” ibaresi ile Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 10/A maddesi, mal ve hizmet alımı için kredi kartı kullanılmasını nakdi kredi olarak kabul etmiú ve tüketici kredisi alma ile kredi kartı kullanımını aynı úekilde de÷erlendirmiútir51. Dolayısıyla kredi kartı ile sa÷lanan kredi bir tüketici kredisidir52.
43 Tebli÷ için bkz. R.G., T. 09/02/1995, S. 22197.
44 Buradaki taksitle ödemeden kasıt uygulamada sıkça rastlanan kredi kartıyla taksitli alıúveriú de÷il, hesap kesim cetvelinde bildirilen dönemsel borcun taksitle ödenmesidir.
45 AÇIKGÜL/AÇIKGÜL, s. 42; øùGÜZAR, s. 152; KUNTALP, Kredi Kartı s. 280.
46 KUNTALP, Kredi Kartı s. 283-284.
47 TEOMAN, Kredi Kartı s. 233-237.
48øùGÜZAR s. 159, BUHUR, s. 35.
49 BUHUR, s. 38-39.
50 BAYDEMøR, s. 75; REøSOöLU, Kredi Kartları s. 118.
51 AKøPEK, ùebnem, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Çerçevesinde Kredi Kartları, (Kredi Kartları), AÜHFD, Ankara, 2003, C. 52, S. 3, s. 113.
52 AÇIKGÜL/AÇIKGÜL, s. 47; øùGÜZAR, s. 159; BUHUR, s. 35, AKøPEK, Kredi Kartları s. 108;
SAYIN, s. 27, REøSOöLU, Kredi Kartları s. 118, DEMøR, Mehmet, 4822 Sayılı Kanun ile Tüketici Sözleúmeleri Alanında Getirilen Yenilikler, (Tüketici Sözleúmeleri), BATøDER, Yıl 2003, C. XXXII, S. 1, s. 226.