2. MEVCUT DURUM 1. Coğrafi Yapı
2.3. İktisadi Yapı 1. Tarım
2.3.1.5. Tarımsal Üretimin Değeri
Tarımsal üretimi ile öne çıkan Bayburt’un tarımsal üretim değerinin en önemli kısmını canlı hayvanlar üretim değeri oluşturmaktadır. TÜİK verilerine göre 2015 yılında il genelinde 538 milyon TL tarımsal üretim değerinin, %53’ünü canlı hayvanlar üretim değeri, %22.4’ünü bitkisel üretim değeri, %24.7’sini ise hayvansal üretim değeri oluşturmaktadır.
Tablo 33: Bayburt Tarımsal Üretim Değerinin Gelişimi, 2005-2015 (1000 TL)
Yıllar
Bayburt
Türkiye Tarımsal Üretim Değeri
Tarımsal Üretim Değeri Bayburt/Türkiye (%) Bitkisel
Üretim Canlı Hayvanlar Hayvansal Üretim Toplam Tarımsal Üretim Değeri
2005 33,330 88,049 45,646 167,025 88,364,969 0.19
2006 33,111 93,042 58,856 185,009 96,356,615 0.19
2007 47,433 103,583 59,538 210,554 104,375,170 0.2
2008 49,242 111,403 42,922 203,567 115,348,167 0.18
2009 29,220 118,054 67,417 214,691 123,023,786 0.17
2010 70,638 181,465 143,508 395,611 165,039,291 0.24
2011 68,830 341,899 82,546 493,275 191,627,972 0.26
2012 69,624 334,751 140,616 544,991 200,815,472 0.27
2013 97,696 174,368 89,130 361,194 190,567,943 0.19
2014 84,776 199,954 43,315 328,045 204,967,742 0.16
2015 120,798 284,711 132,980 538,489 248,497,142 0.22
Kaynak: TÜİK
Grafik 13: Türkiye ve Bayburt’ta İşletme Büyüklüğü Gruplarına Göre İşletme Sayısı ve Tarım Alanı, 2001 (%)
Kaynak: TÜİK, 2001 Genel Tarım Sayımı sonuçlarından hazırlanmıştır.
Grafik incelendiğinde özellikle 50-199 dekar işletme büyüklüğü aralığında Bayburt’un Türkiye ortalamasına göre öne çıktığı gözlenmektedir. Bu dekar aralığında bulunan işletme sayısı oranı Türkiye’de %29 iken, Bayburt’ta %50 seviyesindedir. Bu aralıktaki işletmelerin toplam arazileri oranı ise Türkiye’de %44 iken Bayburt’ta %62’dir. 200-499 dekar arası işletme büyüklüğünde işletmelerin sayısı oranı Türkiye’de %5 iken arazileri oranı %23 (işletmelerin
%5’i arazilerin %23’ünü işletiyor), Bayburt’ta işletme sayısı oranı %5.5 iken arazileri oranı
%18’dir. 20-49 dekar grubu ise Türkiye ile benzerlik taşımaktadır. İşletme sayıları açısında hem Türkiye hem de Bayburt’ta %31’e tekabül eden grubun arazileri oranı Türkiye’de %16, Bayburt’ta %12’dir. Aynı benzerlik 500-599 grubunda da görülmekte hem Türkiye’de hem de Bayburt’ta işletmelerin %0.6’sı arazilerin %6’sında faaliyet göstermektedir. Bayburt’ta 1000 dekar ve üzerinde faaliyette bulunan işletme bulunmamaktadır.
Aşağıdaki tabloda Çiftçi Kayıt Sistemi’ne (ÇKS) göre Bayburt ve Türkiye’deki tarımsal işletme sayısı ve işledikleri arazi miktarı verilmektedir. Buna göre 2014 yılı itibarıyla ÇKS’ye kayıtlı 3,337 çiftçi bulunan Bayburt’ta, yaklaşık 30 bin hektar alan kayıt altına alınmıştır. Sisteme
kayıtlı alan il toplam tarım alanlarının %28’ini oluşturmaktadır. 2.2 milyon çiftçi ve 15 milyon hektar alan kayıt altına alınan Türkiye’de ise, kayıtlı alanın toplam tarım alanına oranı
%62’dir.
Tablo 32: Çiftçi Kayıt Sistemine Kayıtlı Çiftçi Sayısı ve Alanları, 2014
Çiftçi Sayısı ÇKS’ye Kayıtlı Alan (ha) Toplam Tarım
Alanı Çiftçi Başına Alan (ha)
Bayburt 3,337 29,299 103,326 8.8
Türkiye 2,206,874 14,927,689 23,943,053 6.8
Bayburt/Türkiye (%) 0.002 0.002 0.004
Kaynak: GTHB, Tarım Genel Müdürlüğü verileri
ÇKS’ye göre Bayburt, çiftçi başına düşen alan bakımından Türkiye genelinden daha iyi durumdadır. Bayburt genelinde çiftçi başına 8.8 hektar alan düşerken, bu oran Türkiye’de 6.8 hektardır.
2.3.1.5. Tarımsal Üretimin Değeri
Tarımsal üretimi ile öne çıkan Bayburt’un tarımsal üretim değerinin en önemli kısmını canlı hayvanlar üretim değeri oluşturmaktadır. TÜİK verilerine göre 2015 yılında il genelinde 538 milyon TL tarımsal üretim değerinin, %53’ünü canlı hayvanlar üretim değeri, %22.4’ünü bitkisel üretim değeri, %24.7’sini ise hayvansal üretim değeri oluşturmaktadır.
Tablo 33: Bayburt Tarımsal Üretim Değerinin Gelişimi, 2005-2015 (1000 TL)
Yıllar
Bayburt
Türkiye Tarımsal Üretim Değeri
Tarımsal Üretim Değeri Bayburt/Türkiye (%) Bitkisel
Üretim Canlı Hayvanlar Hayvansal Üretim Toplam Tarımsal Üretim Değeri
2005 33,330 88,049 45,646 167,025 88,364,969 0.19
2006 33,111 93,042 58,856 185,009 96,356,615 0.19
2007 47,433 103,583 59,538 210,554 104,375,170 0.2
2008 49,242 111,403 42,922 203,567 115,348,167 0.18
2009 29,220 118,054 67,417 214,691 123,023,786 0.17
2010 70,638 181,465 143,508 395,611 165,039,291 0.24
2011 68,830 341,899 82,546 493,275 191,627,972 0.26
2012 69,624 334,751 140,616 544,991 200,815,472 0.27
2013 97,696 174,368 89,130 361,194 190,567,943 0.19
2014 84,776 199,954 43,315 328,045 204,967,742 0.16
2015 120,798 284,711 132,980 538,489 248,497,142 0.22
Kaynak: TÜİK
Grafik 14: Bayburt Bitkisel, Canlı Hayvan ve Hayvansal Üretim Değeri (Bin TL) ve Payları (%) (2005-2015)
Kaynak: TÜİK
2.3.1.5.1. Bitkisel Ürünler Üretim Değeri
Bayburt ili 2015 yılı itibarıyla 121 milyon TL’lik bitkisel üretim değeriyle Türkiye bitkisel üretim değerinin %0.1’ini oluşturmaktadır. Bitkisel ürünler üretiminin gelişimi incelendiğinde Bayburt’ta 2007-2015 döneminde bitkisel üretim yaklaşık olarak %157 oranında artarken, Türkiye’de %110, TRA1 Bölgesi’nde %99 artış sağlanmıştır. Bayburt’ta toplam tarımsal üretim değeri içinde bitkisel üretimin değeri 2005 yılında %20 iken büyük dalgalanmalar göstermiş ve 2015 yılında %22.4 seviyesine ulaşmıştır.
Türkiye, TRA1 Bölgesi ve Bayburt’un bitkisel üretim değeri ve kişi başına bitkisel üretim değerinin gelişimi 2005-2015 döneminde aşağıdaki gibi olmuştur.
Tablo 34: Bitkisel Üretim Değerinin Gelişimi, 2007-2015 (Milyon TL)
Yıllar
Türkiye TRA1 Bölgesi Bayburt
Değer Kişi Başı
Değer (TL) Değer Kişi Başı
Değer (TL) Değer Kişi Başı
Değer (TL) Bayburt/TR Pay (%)
2007 56,787 805 527 491 47 619 0.08
2008 66,010 923 582 548 49 651 0.07
2009 68,267 941 585 551 29 391 0.04
2010 80,038 1,086 745 697 71 949 0.09
2011 88,979 1,191 823 767 69 897 0.08
2012 87,947 1,163 796 743 70 919 0.08
2013 92,453 1,206 955 899 98 1,292 0.11
2014 98,123 1,263 995 932 85 1,052 0.09
2015 119,724 1,520 1,049 986 121 1,538 0.10
Kaynak: TÜİK
2015 yılında bitkisel ürünler üretiminde kişi başına düşen değerler incelendiğinde, Bayburt’ta kişi başına düşen bitkisel üretim değerinin Türkiye ortalamasına yakın, TRA1 Bölgesi’nin oldukça üzerinde olduğu görülmektedir. 2015 yılı itibarıyla Bayburt’ta kişi başına düşen bitkisel üretim değeri 1,538 TL iken, bu değer TRA1 Bölgesi’nde 986 TL’dir.
Grafik 15: Kişi Başına Bitkisel Ürünler Üretim Değerinin Gelişimi, 2007-2015 (TL)
Kaynak: TÜİK
2.3.1.5.2. Hayvansal Ürünler Üretim Değeri
Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre Bayburt’ta 2015 yılı itibarıyla 538 milyon TL olarak gerçekleşen tarımsal üretim değerinin %25’ini hayvansal ürünler üretim değeri oluşturmaktadır. 2011 yılından itibaren il ve bölge bazında hayvansal ürünlerden kırmızı et, beyaz et, yumurta ve deri üretim miktarları yayınlanmadığı için bu ürünlerin il ve bölge üretim değeri hesaplanamamıştır. Bu nedenle 2011 yılı ve sonrası il ve Bölge üretim değerleri, önceki yıllarla karşılaştırılmamalıdır. Bayburt’ta hayvansal üretimin gelişimi incelendiğinde 2007-2015 döneminde hayvansal ürünler üretim değerinin %122 oranında arttığı görülmektedir. Aynı dönemde Türkiye genelinde hayvansal ürünler üretimi %143 oranında artış göstermiştir. 2015 yılı itibarıyla Bayburt’ta gerçekleşen 133 milyon TL’lik hayvansal ürünler üretim değeri, Türkiye genelinin %0.24’ünü oluşturmaktadır.
Hayvansal ürünler üretiminde kişi başına düşen değerler incelendiğinde, Bayburt’ta kişi başına düşen hayvansal ürünler üretim değerinin Türkiye ortalamasının üzerinde olduğu görülmektedir.
Grafik 14: Bayburt Bitkisel, Canlı Hayvan ve Hayvansal Üretim Değeri (Bin TL) ve Payları (%) (2005-2015)
Kaynak: TÜİK
2.3.1.5.1. Bitkisel Ürünler Üretim Değeri
Bayburt ili 2015 yılı itibarıyla 121 milyon TL’lik bitkisel üretim değeriyle Türkiye bitkisel üretim değerinin %0.1’ini oluşturmaktadır. Bitkisel ürünler üretiminin gelişimi incelendiğinde Bayburt’ta 2007-2015 döneminde bitkisel üretim yaklaşık olarak %157 oranında artarken, Türkiye’de %110, TRA1 Bölgesi’nde %99 artış sağlanmıştır. Bayburt’ta toplam tarımsal üretim değeri içinde bitkisel üretimin değeri 2005 yılında %20 iken büyük dalgalanmalar göstermiş ve 2015 yılında %22.4 seviyesine ulaşmıştır.
Türkiye, TRA1 Bölgesi ve Bayburt’un bitkisel üretim değeri ve kişi başına bitkisel üretim değerinin gelişimi 2005-2015 döneminde aşağıdaki gibi olmuştur.
Tablo 34: Bitkisel Üretim Değerinin Gelişimi, 2007-2015 (Milyon TL)
Yıllar
Türkiye TRA1 Bölgesi Bayburt
Değer Kişi Başı
Değer (TL) Değer Kişi Başı
Değer (TL) Değer Kişi Başı
Değer (TL) Bayburt/TR Pay (%)
2007 56,787 805 527 491 47 619 0.08
2008 66,010 923 582 548 49 651 0.07
2009 68,267 941 585 551 29 391 0.04
2010 80,038 1,086 745 697 71 949 0.09
2011 88,979 1,191 823 767 69 897 0.08
2012 87,947 1,163 796 743 70 919 0.08
2013 92,453 1,206 955 899 98 1,292 0.11
2014 98,123 1,263 995 932 85 1,052 0.09
2015 119,724 1,520 1,049 986 121 1,538 0.10
Kaynak: TÜİK
2015 yılında bitkisel ürünler üretiminde kişi başına düşen değerler incelendiğinde, Bayburt’ta kişi başına düşen bitkisel üretim değerinin Türkiye ortalamasına yakın, TRA1 Bölgesi’nin oldukça üzerinde olduğu görülmektedir. 2015 yılı itibarıyla Bayburt’ta kişi başına düşen bitkisel üretim değeri 1,538 TL iken, bu değer TRA1 Bölgesi’nde 986 TL’dir.
Grafik 15: Kişi Başına Bitkisel Ürünler Üretim Değerinin Gelişimi, 2007-2015 (TL)
Kaynak: TÜİK
2.3.1.5.2. Hayvansal Ürünler Üretim Değeri
Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre Bayburt’ta 2015 yılı itibarıyla 538 milyon TL olarak gerçekleşen tarımsal üretim değerinin %25’ini hayvansal ürünler üretim değeri oluşturmaktadır. 2011 yılından itibaren il ve bölge bazında hayvansal ürünlerden kırmızı et, beyaz et, yumurta ve deri üretim miktarları yayınlanmadığı için bu ürünlerin il ve bölge üretim değeri hesaplanamamıştır. Bu nedenle 2011 yılı ve sonrası il ve Bölge üretim değerleri, önceki yıllarla karşılaştırılmamalıdır. Bayburt’ta hayvansal üretimin gelişimi incelendiğinde 2007-2015 döneminde hayvansal ürünler üretim değerinin %122 oranında arttığı görülmektedir. Aynı dönemde Türkiye genelinde hayvansal ürünler üretimi %143 oranında artış göstermiştir. 2015 yılı itibarıyla Bayburt’ta gerçekleşen 133 milyon TL’lik hayvansal ürünler üretim değeri, Türkiye genelinin %0.24’ünü oluşturmaktadır.
Hayvansal ürünler üretiminde kişi başına düşen değerler incelendiğinde, Bayburt’ta kişi başına düşen hayvansal ürünler üretim değerinin Türkiye ortalamasının üzerinde olduğu görülmektedir.
Tablo 35: Hayvansal Ürünler Üretim Değeri, 2007-2015 (Milyon TL)
Yıllar
Türkiye TRA1 Bölgesi Bayburt Pay (%)
Değer Kişi Başı
Değer (TL) Değer Kişi Başı
Değer (TL) Değer Kişi Başı
Değer (TL) Bayburt/TR Bayburt/TRA1
2007 22,922 325 517 481 60 777 0.26 11.52
2008 23,817 333 589 555 43 567 0.18 7.29
2009 26,611 367 648 611 67 902 0.25 10.40
2010 38,128 517 1,348 1,262 144 1,929 0.38 10.65
2011 42,572 570 701 654 83 1,076 0.19 11.77
2012 49,322 652 833 777 141 1,855 0.29 16.89
2013 40,459 528 917 863 89 1,179 0.22 9.72
2014 44,333 571 968 906 43 537 0.10 4.48
2015 55,671 707 1,250 1,175 133 1,693 0.24 10.64
Kaynak: TÜİK
Hayvansal ürünler üretiminde kişi başına düşen değerler incelendiğinde, Bayburt’ta kişi başına düşen hayvansal ürünler üretim değerinin Türkiye ortalamasının üzerinde olduğu görülmektedir.
Grafik 16: Kişi Başına Hayvansal Ürünler Üretim Değerinin Gelişimi, 2007-2015 (TL)
Kaynak: TÜİK
2.3.1.5.3. Canlı Hayvanlar Üretim Değeri
2015 yılı itibarıyla Bayburt’ta 285 milyon TL olan canlı hayvan değeri, Türkiye canlı hayvan değerinin (73.1 milyar TL) %0.4’lük bölümünü oluşturmaktadır.
2015 yılı itibarıyla Türkiye’de kişi başına düşen canlı hayvan değeri 928 TL iken, bu değer Bayburt’ta 3,625 TL olarak gerçekleşmiştir.
2007-2015 döneminde canlı hayvan değerleri Bayburt’ta %174 artış gösterirken, artış oranı Türkiye genelinde %196 olarak gerçekleşmiştir.
Tablo 36: Canlı Hayvan Değeri, 2007-2015 (Milyon TL)
Türkiye TRA1 Bölgesi Bayburt
Bayburt/TR Pay (%)
Bayburt/TRA1 Pay (%) Değer Kişi Başı
Değer (TL) Değer Kişi Başı
Değer (TL) Değer Kişi Başı Değer (TL)
2007 24,666 349 1,053 980 104 1,352 0.42 9.84
2008 25,521 357 1,127 1,062 111 1,472 0.44 9.89
2009 28,146 388 1,219 1,148 118 1,580 0.42 9.68
2010 46,873 636 1,848 1,730 181 2,439 0.39 9.82
2011 60,077 804 2,414 2,250 342 4,456 0.57 14.16
2012 63,547 840 2,397 2,236 335 4,416 0.53 13.97
2013 57,656 752 2,109 1,985 174 2,306 0.30 8.27
2014 62,512 805 2,416 2,263 200 2,481 0.32 8.28
2015 73,102 928 3,087 2,902 285 3,625 0.39 9.22
Kaynak: TÜİK
Grafik 17: Kişi Başına Canlı Hayvan Değerinin Gelişimi, 2007-2015 (TL)
Kaynak: TÜİK
Kişi başına canlı hayvan değerleri ise 2007-2015 döneminde Türkiye’de %166, TRA1 Bölgesi’nde %196, Bayburt’ta ise %168 oranında artış göstermiştir.
Tablo 35: Hayvansal Ürünler Üretim Değeri, 2007-2015 (Milyon TL)
Yıllar
Türkiye TRA1 Bölgesi Bayburt Pay (%)
Değer Kişi Başı
Değer (TL) Değer Kişi Başı
Değer (TL) Değer Kişi Başı
Değer (TL) Bayburt/TR Bayburt/TRA1
2007 22,922 325 517 481 60 777 0.26 11.52
2008 23,817 333 589 555 43 567 0.18 7.29
2009 26,611 367 648 611 67 902 0.25 10.40
2010 38,128 517 1,348 1,262 144 1,929 0.38 10.65
2011 42,572 570 701 654 83 1,076 0.19 11.77
2012 49,322 652 833 777 141 1,855 0.29 16.89
2013 40,459 528 917 863 89 1,179 0.22 9.72
2014 44,333 571 968 906 43 537 0.10 4.48
2015 55,671 707 1,250 1,175 133 1,693 0.24 10.64
Kaynak: TÜİK
Hayvansal ürünler üretiminde kişi başına düşen değerler incelendiğinde, Bayburt’ta kişi başına düşen hayvansal ürünler üretim değerinin Türkiye ortalamasının üzerinde olduğu görülmektedir.
Grafik 16: Kişi Başına Hayvansal Ürünler Üretim Değerinin Gelişimi, 2007-2015 (TL)
Kaynak: TÜİK
2.3.1.5.3. Canlı Hayvanlar Üretim Değeri
2015 yılı itibarıyla Bayburt’ta 285 milyon TL olan canlı hayvan değeri, Türkiye canlı hayvan değerinin (73.1 milyar TL) %0.4’lük bölümünü oluşturmaktadır.
2015 yılı itibarıyla Türkiye’de kişi başına düşen canlı hayvan değeri 928 TL iken, bu değer Bayburt’ta 3,625 TL olarak gerçekleşmiştir.
2007-2015 döneminde canlı hayvan değerleri Bayburt’ta %174 artış gösterirken, artış oranı Türkiye genelinde %196 olarak gerçekleşmiştir.
Tablo 36: Canlı Hayvan Değeri, 2007-2015 (Milyon TL)
Türkiye TRA1 Bölgesi Bayburt
Bayburt/TR Pay (%)
Bayburt/TRA1 Pay (%) Değer Kişi Başı
Değer (TL) Değer Kişi Başı
Değer (TL) Değer Kişi Başı Değer (TL)
2007 24,666 349 1,053 980 104 1,352 0.42 9.84
2008 25,521 357 1,127 1,062 111 1,472 0.44 9.89
2009 28,146 388 1,219 1,148 118 1,580 0.42 9.68
2010 46,873 636 1,848 1,730 181 2,439 0.39 9.82
2011 60,077 804 2,414 2,250 342 4,456 0.57 14.16
2012 63,547 840 2,397 2,236 335 4,416 0.53 13.97
2013 57,656 752 2,109 1,985 174 2,306 0.30 8.27
2014 62,512 805 2,416 2,263 200 2,481 0.32 8.28
2015 73,102 928 3,087 2,902 285 3,625 0.39 9.22
Kaynak: TÜİK
Grafik 17: Kişi Başına Canlı Hayvan Değerinin Gelişimi, 2007-2015 (TL)
Kaynak: TÜİK
Kişi başına canlı hayvan değerleri ise 2007-2015 döneminde Türkiye’de %166, TRA1 Bölgesi’nde %196, Bayburt’ta ise %168 oranında artış göstermiştir.