2. MEVCUT DURUM 1. Coğrafi Yapı
2.3. İktisadi Yapı 1. Tarım
2.3.2.4. İmalat Sanayi
2.3.2.4.6. Bayburt’ta İmalat Sanayiinde Kümelenme
Bu bölümde Bayburt ilinde imalat sanayi sektörleri için “üç yıldız tekniği” kullanılarak kümelenme analizi yapılmıştır. Üç yıldız analizi, Avrupa Komisyonu’nca finanse edilen European Cluster Observatory2 platformu tarafından geliştirilen bir tekniktir.
Üç yıldız tekniğinde hemen tüm uygulamalarda sektörel istihdamlar (kısıtlı sayıdaki bazı çalışmalarda işyeri sayısı) temel olarak alınmaktadır. İl için yapılacak bu analizde ise istihdamın yanı sıra işyeri sayısı ve net satışlar verileri de kullanılmış ve bu verilerin her birisine göre ayrı ayrı üç yıldız tekniği uygulanmıştır. Üç yıldız analizinde üç temel kriter seçilmekte ve her sektör (bölge) için bu kriterlerin değerleri hesaplanmaktadır. Bu kriterleri ifade etmek gerekirse;
Büyüklük (Size) (ei/Ei): Bölgedeki sektör verisinin, sektörün toplam (Türkiye) verisine oranı, Baskınlık (Dominance) (ei/en): Bölgedeki sektör verisinin, bölge toplam verisine oranı, Uzmanlaşma (Specialization) [(ei/en) / (Ei/En)]3: Sektörün bölgedeki payının, sektörün ülkedeki payına oranını göstermektedir. Burada;
ei: Bayburt ilindeki i sektörü değerini, Ei: i sektörünün Türkiye toplam değerini, en: Bayburt ilinin toplam değerini,
En: Türkiye toplam değerini, ifade etmektedir.
Üç yıldız analizinde, her bir kriter (büyüklük, baskınlık ve uzmanlaşma) için bir eşik değer belirlenmekte ve kriterin hesaplanan değeri bu eşik değerini aşarsa, ilgili sektör bu kriterden bir yıldız almaktadır. Bölgeler bazında analiz edilen sektörler eşik değeri aştığı her kriter
2 www.clusterobservatory.eu
3Buradaki katsayı, Location Quotitent (LQ) katsayısı olarak farklı alanlarda (coğrafi uzmanlaşma, ihracat uzmanlaşması vb.) da kullanılmaktadır.
bazında bir yıldız aldığından, herhangi bir kriterin eşik değerini aşan sektör bir yıldız, herhangi iki kriterin eşik değerini aşan sektör iki yıldız, üç kriterde de eşik değerini aşan sektör üç yıldız almaktadır. Üç yıldız alan sektörün o bölgede “kümelenme” gösterdiği kabul edilmektedir.
Üç yıldız analizinde temel sorun, eşik değerin belirlenmesidir. Eşik değerin uygulanmasında;
genelde ilk iki kriter için (büyüklük ve baskınlık) farklı eşik değerler baz alınırken, uzmanlaşma katsayısı genellikle 1 olarak alınmaktadır. Burada bilhassa, ilk iki kriter için seçilecek değerin teorik ya da tematik bir değeri bulunmadığından, farklı çalışmalarda farklı eşik değerler kullanıldığı görülmektedir. Bayburt için yapılacak bu değerlendirmede ise, imalat sanayinin mekânsal dağılımında ve eşik değerin belirlenmesinde daha objektif ve daha rasyonel bir değer tespit edilmesi için şu yöntem izlenmiştir:
- Analiz imalat sanayi için yapılacağından net satışlar, istihdam ve işyeri sayısı rakamları için imalat sanayi toplamı dikkate alınmıştır.
- İmalat sanayiinde, NACE Revize 2 ikili düzeyde, 24 alt sektör, üçlü düzeyde ise 95 alt sektör bulunmaktadır.
- Sonuç olarak, eşik değerin belirlenmesinde;
Büyüklük kriteri için bölgedeki ilgili sektörün sektör Türkiye toplamı içindeki payı (ei/Ei) kriteri için toplam 81 il olduğundan ve her bir bölgede bu sektörün ülke geneli içindeki payının beklenen değeri (1/81=0,0123) olacağından, bu değer büyüklük kriteri için eşik değer olarak alınmıştır.
Baskınlık kriteri için (ei/en), her bir alt sektörün bölgedeki imalat sanayi içindeki payının beklenen değeri ikili düzeyde (1/24=0.0417), üçlü düzeyde (1/95=0.0105) olacağından baskınlık eşik değerleri olarak kabul edilmiştir.
Uzmanlık katsayısı için de [(ei/en) / (Ei/En)] beklenen değer 1 olacağından (sektörün bölgedeki payının sektörün ülkedeki payına oranının eşit olması bekleneceğinden), eşik değer olarak 1 alınmıştır.
Dolayısıyla üç yıldız analizinde sektörlerin yıldızlarının belirlenmesinde;
Büyüklük (Size) (eij/Ei) >0.0123 (=1/81) ise sektör bir yıldız (daha)4,
4Buradaki “daha” ifadesi sektörlerin yıldız almasında bunları ha ngi kriterden aldığının önemli olmadığını göstermek için kullanılmaktadır. Örneğin bir sektör büyüklük ve uzmanlaşma kriterinden, büyüklük ve baskınlık kriterinden ya da baskınlık ve uzmanlaşma kriterinden iki yıldız alabilmektedir.
Bayburt’ta sigortalı işçi çalıştıran 116 imalat sanayi işletmesinin (istihdamı 723 kişi), 81 adedi düşük (istihdamı 412 kişi), 34 adedi orta-düşük (istihdamı 310 kişi) , 1 adedi (istihdamı 1 kişi) ise orta-yüksek teknoloji sınıfına girmektedir. Oransal ifade ile işletmelerin işyeri sayısına göre %70’i düşük, %29’u orta-düşük, %1’i orta-yüksek teknoloji sınıfına, istihdam ile ağırlıklandırıldığında ise %57’si düşük, %43’ü orta-düşük teknoloji sınıfında yer almaktadır.
2.3.2.4.6. Bayburt’ta İmalat Sanayiinde Kümelenme
Bu bölümde Bayburt ilinde imalat sanayi sektörleri için “üç yıldız tekniği” kullanılarak kümelenme analizi yapılmıştır. Üç yıldız analizi, Avrupa Komisyonu’nca finanse edilen European Cluster Observatory2 platformu tarafından geliştirilen bir tekniktir.
Üç yıldız tekniğinde hemen tüm uygulamalarda sektörel istihdamlar (kısıtlı sayıdaki bazı çalışmalarda işyeri sayısı) temel olarak alınmaktadır. İl için yapılacak bu analizde ise istihdamın yanı sıra işyeri sayısı ve net satışlar verileri de kullanılmış ve bu verilerin her birisine göre ayrı ayrı üç yıldız tekniği uygulanmıştır. Üç yıldız analizinde üç temel kriter seçilmekte ve her sektör (bölge) için bu kriterlerin değerleri hesaplanmaktadır. Bu kriterleri ifade etmek gerekirse;
Büyüklük (Size) (ei/Ei): Bölgedeki sektör verisinin, sektörün toplam (Türkiye) verisine oranı, Baskınlık (Dominance) (ei/en): Bölgedeki sektör verisinin, bölge toplam verisine oranı, Uzmanlaşma (Specialization) [(ei/en) / (Ei/En)]3: Sektörün bölgedeki payının, sektörün ülkedeki payına oranını göstermektedir. Burada;
ei: Bayburt ilindeki i sektörü değerini, Ei: i sektörünün Türkiye toplam değerini, en: Bayburt ilinin toplam değerini,
En: Türkiye toplam değerini, ifade etmektedir.
Üç yıldız analizinde, her bir kriter (büyüklük, baskınlık ve uzmanlaşma) için bir eşik değer belirlenmekte ve kriterin hesaplanan değeri bu eşik değerini aşarsa, ilgili sektör bu kriterden bir yıldız almaktadır. Bölgeler bazında analiz edilen sektörler eşik değeri aştığı her kriter
2 www.clusterobservatory.eu
3Buradaki katsayı, Location Quotitent (LQ) katsayısı olarak farklı alanlarda (coğrafi uzmanlaşma, ihracat uzmanlaşması vb.) da kullanılmaktadır.
bazında bir yıldız aldığından, herhangi bir kriterin eşik değerini aşan sektör bir yıldız, herhangi iki kriterin eşik değerini aşan sektör iki yıldız, üç kriterde de eşik değerini aşan sektör üç yıldız almaktadır. Üç yıldız alan sektörün o bölgede “kümelenme” gösterdiği kabul edilmektedir.
Üç yıldız analizinde temel sorun, eşik değerin belirlenmesidir. Eşik değerin uygulanmasında;
genelde ilk iki kriter için (büyüklük ve baskınlık) farklı eşik değerler baz alınırken, uzmanlaşma katsayısı genellikle 1 olarak alınmaktadır. Burada bilhassa, ilk iki kriter için seçilecek değerin teorik ya da tematik bir değeri bulunmadığından, farklı çalışmalarda farklı eşik değerler kullanıldığı görülmektedir. Bayburt için yapılacak bu değerlendirmede ise, imalat sanayinin mekânsal dağılımında ve eşik değerin belirlenmesinde daha objektif ve daha rasyonel bir değer tespit edilmesi için şu yöntem izlenmiştir:
- Analiz imalat sanayi için yapılacağından net satışlar, istihdam ve işyeri sayısı rakamları için imalat sanayi toplamı dikkate alınmıştır.
- İmalat sanayiinde, NACE Revize 2 ikili düzeyde, 24 alt sektör, üçlü düzeyde ise 95 alt sektör bulunmaktadır.
- Sonuç olarak, eşik değerin belirlenmesinde;
Büyüklük kriteri için bölgedeki ilgili sektörün sektör Türkiye toplamı içindeki payı (ei/Ei) kriteri için toplam 81 il olduğundan ve her bir bölgede bu sektörün ülke geneli içindeki payının beklenen değeri (1/81=0,0123) olacağından, bu değer büyüklük kriteri için eşik değer olarak alınmıştır.
Baskınlık kriteri için (ei/en), her bir alt sektörün bölgedeki imalat sanayi içindeki payının beklenen değeri ikili düzeyde (1/24=0.0417), üçlü düzeyde (1/95=0.0105) olacağından baskınlık eşik değerleri olarak kabul edilmiştir.
Uzmanlık katsayısı için de [(ei/en) / (Ei/En)] beklenen değer 1 olacağından (sektörün bölgedeki payının sektörün ülkedeki payına oranının eşit olması bekleneceğinden), eşik değer olarak 1 alınmıştır.
Dolayısıyla üç yıldız analizinde sektörlerin yıldızlarının belirlenmesinde;
Büyüklük (Size) (eij/Ei) >0.0123 (=1/81) ise sektör bir yıldız (daha)4,
4Buradaki “daha” ifadesi sektörlerin yıldız almasında bunları ha ngi kriterden aldığının önemli olmadığını göstermek için kullanılmaktadır. Örneğin bir sektör büyüklük ve uzmanlaşma kriterinden, büyüklük ve baskınlık kriterinden ya da baskınlık ve uzmanlaşma kriterinden iki yıldız alabilmektedir.
Baskınlık (Dominance) (eij/enj) > ikili düzeyde 0.0417 (=1/24), üçlü düzeyde 0.0105 (=1/95) ise sektör bir yıldız (daha)
Uzmanlaşma (Specialization) [(eij/enj) / (Ei/En)] > 1 ise sektör bir yıldız (daha) almaktadır.
Çalışmamızda kullanılan ve imalat sanayinin mekânsal dağılımını yoğunlaşmayı da içerecek şekilde verecek olan üç yıldız analizinde, yalnızca eşik değerlerini aşan sektörlerin dikkate alındığı bir kez daha vurgulanmalıdır. Sektörlerin aldıkları yıldızlara göre kümelenme karakteristiklerinin isimlendirilmesinde; üç yıldız alan sektörler için “olgun kümeler”, iki yıldız alan sektörler için “potansiyel kümeler” ve tek yıldız alan sektörler için de “aday kümeler”
ifadeleri kullanılmıştır.
İkili Düzeyde İmalat sanayi Kümelenmesi (Net Satışlar, İstihdam ve İşyeri Sayısına Göre) Bayburt ili için net satışlar, istihdam, işyeri sayısına göre yapılan kümelenme analizi sonuçları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Büyüklük özelliği hiçbir sektörde sağlanamadığından tabloda yer almamaktadır.
Tablo 79: Bayburt İli –NACE 2 İkili Düzeyde- İmalat Sanayi Kümelenmesi, 2015
Sektörler Net Satışlar (2014) İstihdam (2015) İşyeri Sayısı (2015)
Baskınlık Uzmanlık Baskınlık Uzmanlık Baskınlık Uzmanlık
10-Gıda Ürünleri 0.2390 1.7395 0.2697 2.2474 0.4052 2.5686
23-Mineral Ürünleri 0.5428 9.8813 0.3513 5.6317 0.1379 2.6632
25-Metal Ürünleri (B.y.s) 0.0261 0.2983 0.0346 0.2871 0.0690 0.5163
31-Mobilya İmalatı 0.0000 0.0000 0.1715 3.7769 0.0259 0.3197
33- Kurulum ve Onarım 0.0811 1.6002 0.0152 0.3190 0.0345 0.4432
Yukarıdaki tablodan hareketle özet bir değerlendirme yapabilmek amacıyla, Bayburt’ta herhangi bir şekilde (aday, potansiyel ya da olgun) kümelenme özelliği gösteren sektörler, kümelenme özelliği gösterdiği katsayılara göre (büyüklük, baskınlık, uzmanlaşma) aşağıda verilmiştir.
Tablo 80: Bayburt İlinde –NACE 2 İkili Düzeyde- İmalat Sanayi Sektörlerinin Kümelenme Sonuçları, 2015 Hangi Katsayılara Göre Hangi Kritere Göre Sektörler
Olgun Küme
Net Satışlar Gıda Ürünleri, Kauçuk ve Plastik ürünleri, Mineral Ürünleri, Kurulum ve Onarım
İstihdam Gıda Ürünleri, Mineral Ürünleri, Mobilya İmalatı İşyeri Sayısı Gıda Ürünleri, Ağaç ve Ağaç Ürünleri, Kauçuk ve Plastik
Ürünleri, Mineral Ürünleri
İşyeri Sayısı Giyim Eşyaları, Metal Ürünleri
Uzmanlık
Net Satışlar -
İstihdam Deri ve İlgili Ürünler, Ağaç ve Ağaç Ürünleri, Basım-Yayın İşyeri Sayısı Deri ve İlgili Ürünler, Basım-Yayın
Kaynak: Tablo 75 verileri
Yukarıdaki tablonun yorumlanmasının kolaylığı ve tablonun sistematiğinin açıklanması açısından şu noktanın belirtilmesi faydalı olacaktır: Herhangi bir kriterde (net satışlar, istihdam, işyeri sayısı) örneğin üç yıldız alarak o kriter bazında olgun küme özelliği gösteren bir sektör, aynı kriter bazında potansiyel küme ya da aday küme kategorisinde yer almamalıdır Herhangi bir sektör aynı anda ancak ve ancak bir kriterin yer aldığı satırda yer alabilir, buna karşın farklı kriterlerde farklı katsayılar bazında olgun küme, potansiyel küme ya da aday küme içinde yer alabilir.
Bayburt ilinde hiçbir sektörün üç yıldız alarak olgun küme özelliği taşımadığı görülmektedir.
İl’de potansiyel küme özelliği taşıyan (iki yıldız alan) sektörler şöyle sıralanabilir: gıda ürünleri, kauçuk ve plastik ürünleri, mineral ürünleri, kurulum ve onarım net satışlar
Baskınlık (Dominance) (eij/enj) > ikili düzeyde 0.0417 (=1/24), üçlü düzeyde 0.0105 (=1/95) ise sektör bir yıldız (daha)
Uzmanlaşma (Specialization) [(eij/enj) / (Ei/En)] > 1 ise sektör bir yıldız (daha) almaktadır.
Çalışmamızda kullanılan ve imalat sanayinin mekânsal dağılımını yoğunlaşmayı da içerecek şekilde verecek olan üç yıldız analizinde, yalnızca eşik değerlerini aşan sektörlerin dikkate alındığı bir kez daha vurgulanmalıdır. Sektörlerin aldıkları yıldızlara göre kümelenme karakteristiklerinin isimlendirilmesinde; üç yıldız alan sektörler için “olgun kümeler”, iki yıldız alan sektörler için “potansiyel kümeler” ve tek yıldız alan sektörler için de “aday kümeler”
ifadeleri kullanılmıştır.
İkili Düzeyde İmalat sanayi Kümelenmesi (Net Satışlar, İstihdam ve İşyeri Sayısına Göre) Bayburt ili için net satışlar, istihdam, işyeri sayısına göre yapılan kümelenme analizi sonuçları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Büyüklük özelliği hiçbir sektörde sağlanamadığından tabloda yer almamaktadır.
Tablo 79: Bayburt İli –NACE 2 İkili Düzeyde- İmalat Sanayi Kümelenmesi, 2015
Sektörler Net Satışlar (2014) İstihdam (2015) İşyeri Sayısı (2015)
Baskınlık Uzmanlık Baskınlık Uzmanlık Baskınlık Uzmanlık
10-Gıda Ürünleri 0.2390 1.7395 0.2697 2.2474 0.4052 2.5686
23-Mineral Ürünleri 0.5428 9.8813 0.3513 5.6317 0.1379 2.6632
25-Metal Ürünleri (B.y.s) 0.0261 0.2983 0.0346 0.2871 0.0690 0.5163
31-Mobilya İmalatı 0.0000 0.0000 0.1715 3.7769 0.0259 0.3197
33- Kurulum ve Onarım 0.0811 1.6002 0.0152 0.3190 0.0345 0.4432
Yukarıdaki tablodan hareketle özet bir değerlendirme yapabilmek amacıyla, Bayburt’ta herhangi bir şekilde (aday, potansiyel ya da olgun) kümelenme özelliği gösteren sektörler, kümelenme özelliği gösterdiği katsayılara göre (büyüklük, baskınlık, uzmanlaşma) aşağıda verilmiştir.
Tablo 80: Bayburt İlinde –NACE 2 İkili Düzeyde- İmalat Sanayi Sektörlerinin Kümelenme Sonuçları, 2015 Hangi Katsayılara Göre Hangi Kritere Göre Sektörler
Olgun Küme
Net Satışlar Gıda Ürünleri, Kauçuk ve Plastik ürünleri, Mineral Ürünleri, Kurulum ve Onarım
İstihdam Gıda Ürünleri, Mineral Ürünleri, Mobilya İmalatı İşyeri Sayısı Gıda Ürünleri, Ağaç ve Ağaç Ürünleri, Kauçuk ve Plastik
Ürünleri, Mineral Ürünleri
İşyeri Sayısı Giyim Eşyaları, Metal Ürünleri
Uzmanlık
Net Satışlar -
İstihdam Deri ve İlgili Ürünler, Ağaç ve Ağaç Ürünleri, Basım-Yayın İşyeri Sayısı Deri ve İlgili Ürünler, Basım-Yayın
Kaynak: Tablo 75 verileri
Yukarıdaki tablonun yorumlanmasının kolaylığı ve tablonun sistematiğinin açıklanması açısından şu noktanın belirtilmesi faydalı olacaktır: Herhangi bir kriterde (net satışlar, istihdam, işyeri sayısı) örneğin üç yıldız alarak o kriter bazında olgun küme özelliği gösteren bir sektör, aynı kriter bazında potansiyel küme ya da aday küme kategorisinde yer almamalıdır Herhangi bir sektör aynı anda ancak ve ancak bir kriterin yer aldığı satırda yer alabilir, buna karşın farklı kriterlerde farklı katsayılar bazında olgun küme, potansiyel küme ya da aday küme içinde yer alabilir.
Bayburt ilinde hiçbir sektörün üç yıldız alarak olgun küme özelliği taşımadığı görülmektedir.
İl’de potansiyel küme özelliği taşıyan (iki yıldız alan) sektörler şöyle sıralanabilir: gıda ürünleri, kauçuk ve plastik ürünleri, mineral ürünleri, kurulum ve onarım net satışlar
kriterine, gıda ürünleri, mineral ürünleri, mobilya imalatı istihdam kriterine; gıda ürünleri, ağaç ve ağaç ürünleri, kauçuk ve plastik ürünleri, mineral ürünleri işyeri sayısı kriterine göre potansiyel küme özelliği göstermektedir.
Aday küme özeliği gösteren (tek yıldız alan) imalat sanayi sektörlerine bakıldığında, işyeri sayısı kriterine göre baskınlık özelliği taşıyan sektörler; giyim eşyaları ve metal ürünleri sektörüdür. Uzmanlık özelliği olan ve tek yıldız alan sektörler Deri ve İlgili Ürünler, Ağaç ve Ağaç Ürünleri, Basım-Yayın sektörleri istihdam kriterine göre, deri ve ilgili ürünler, basım-yayın sektörleri işyeri sayısı kriterine göre aday küme olmuşlardır.
Bayburt’ta Üçlü Düzeyde İmalat Sanayi Kümelenmesi (İstihdam ve İşyeri Sayısına Göre) NACE 2’de üçlü düzeyde imalat sanayiinde 95 adet alt sektör bulunmaktadır. Aşağıda tabloda Bayburt ilinde 2015 yılı SGK verilerine göre faal olan alt sektörlerde (22 alt sektör) istihdam (sigortalı sayısı olarak kabul edilmiştir) ve işyeri sayıları verilmektedir.
Tablo 81: Bayburt İlinde -NACE 2 Üçlü Düzeyde- İmalat Sanayi Sektörleri İstihdam ve İşyeri Sayıları, 2015
Kod Sektörler Bayburt Türkiye
İstihdam İşyeri Sayısı İstihdam İşyeri Sayısı 101 Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı 2 1 37,891 1,935
105 Süt ürünleri imalatı 32 3 33,585 2,041 237 Taş ve mermerin kesilmesi, şekil verilmesi ve bitirilmesi 45 11 55,269 6,709 242 Çelikten tüpler, borular, içi boş profiller v.b. bağlantı parçaları 2 1 26,866 920
251 Metal yapı malzemeleri imalatı 17 3 79,198 9,569
254 Silah ve mühimmat (cephane) imalatı 1 1 7,667 179
256 Metallerin işlenmesi ve kaplanması; makinede işleme 2 2 195,035 14,909
259 Diğer fabrikasyon metal ürünlerin imalatı 5 2 101,215 6,595
310 Mobilya imalatı 124 3 171,702 21,548
331 Fabrikasyon metal ürünlerin, makinelerin ve ekipmanların onarımı 11 4 143,790 16,179
Diğer 0 0 1,595,725 73,007
İmalat Sanayi Toplamı 723 116 3,781,186 266,359
Aşağıda tabloda ise Bayburt ve Türkiye imalat sanayiinde üçlü düzeye göre sektörlerin istihdam ve işyeri sayısına göre aldığı paylar Türkiye ile karşılaştırmalı olarak verilmektedir.
Tablo 82: Bayburt imalat Sanayiinde Sektörlerin -NACE 2 Üçlü Düzey- Payları, 2015 (%)
Kod Sektörler 237 Taş ve mermerin kesilmesi, şekil verilmesi ve bitirilmesi 6.2 9.5 1.5 2.5 242 Çelikten tüpler, borular, içi boş profiller v.b. bağlantı parçalarının imalatı 0.3 0.9 0.7 0.3
251 Metal yapı malzemeleri imalatı 2.4 2.6 2.1 3.6
254 Silah ve mühimmat (cephane) imalatı 0.1 0.9 0.2 0.1
256 Metallerin işlenmesi ve kaplanması; makinede işleme 0.3 1.7 5.2 5.6
259 Diğer fabrikasyon metal ürünlerin imalatı 0.7 1.7 2.7 2.5
310 Mobilya imalatı 17.2 2.6 4.5 8.1
331 Fabrikasyon metal ürünlerin, makinelerin ve ekipmanların onarımı 1.5 3.4 3.8 6.1
Diğer 0.0 0.0 42.2 27.4 karşılık gelmektedir. İşyeri sayısı açısından ise, 107-Fırın ve unlu mamuller imalatı, 237-Taş ve mermerin kesilmesi, şekil verilmesi ve bitirilmesi ve 162-Ağaç, mantar, kamış ve örgü malzeme ürünü imalatı alt sektörleri ilk üç sırada yer almakta ve imalat sanayi alt sektörlerinin %50.8’ini temsil etmektedir.
kriterine, gıda ürünleri, mineral ürünleri, mobilya imalatı istihdam kriterine; gıda ürünleri, ağaç ve ağaç ürünleri, kauçuk ve plastik ürünleri, mineral ürünleri işyeri sayısı kriterine göre potansiyel küme özelliği göstermektedir.
Aday küme özeliği gösteren (tek yıldız alan) imalat sanayi sektörlerine bakıldığında, işyeri sayısı kriterine göre baskınlık özelliği taşıyan sektörler; giyim eşyaları ve metal ürünleri sektörüdür. Uzmanlık özelliği olan ve tek yıldız alan sektörler Deri ve İlgili Ürünler, Ağaç ve Ağaç Ürünleri, Basım-Yayın sektörleri istihdam kriterine göre, deri ve ilgili ürünler, basım-yayın sektörleri işyeri sayısı kriterine göre aday küme olmuşlardır.
Bayburt’ta Üçlü Düzeyde İmalat Sanayi Kümelenmesi (İstihdam ve İşyeri Sayısına Göre) NACE 2’de üçlü düzeyde imalat sanayiinde 95 adet alt sektör bulunmaktadır. Aşağıda tabloda Bayburt ilinde 2015 yılı SGK verilerine göre faal olan alt sektörlerde (22 alt sektör) istihdam (sigortalı sayısı olarak kabul edilmiştir) ve işyeri sayıları verilmektedir.
Tablo 81: Bayburt İlinde -NACE 2 Üçlü Düzeyde- İmalat Sanayi Sektörleri İstihdam ve İşyeri Sayıları, 2015
Kod Sektörler Bayburt Türkiye
İstihdam İşyeri Sayısı İstihdam İşyeri Sayısı 101 Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı 2 1 37,891 1,935
105 Süt ürünleri imalatı 32 3 33,585 2,041 237 Taş ve mermerin kesilmesi, şekil verilmesi ve bitirilmesi 45 11 55,269 6,709 242 Çelikten tüpler, borular, içi boş profiller v.b. bağlantı parçaları 2 1 26,866 920
251 Metal yapı malzemeleri imalatı 17 3 79,198 9,569
254 Silah ve mühimmat (cephane) imalatı 1 1 7,667 179
256 Metallerin işlenmesi ve kaplanması; makinede işleme 2 2 195,035 14,909
259 Diğer fabrikasyon metal ürünlerin imalatı 5 2 101,215 6,595
310 Mobilya imalatı 124 3 171,702 21,548
331 Fabrikasyon metal ürünlerin, makinelerin ve ekipmanların onarımı 11 4 143,790 16,179
Diğer 0 0 1,595,725 73,007
İmalat Sanayi Toplamı 723 116 3,781,186 266,359
Aşağıda tabloda ise Bayburt ve Türkiye imalat sanayiinde üçlü düzeye göre sektörlerin istihdam ve işyeri sayısına göre aldığı paylar Türkiye ile karşılaştırmalı olarak verilmektedir.
Tablo 82: Bayburt imalat Sanayiinde Sektörlerin -NACE 2 Üçlü Düzey- Payları, 2015 (%)
Kod Sektörler 237 Taş ve mermerin kesilmesi, şekil verilmesi ve bitirilmesi 6.2 9.5 1.5 2.5 242 Çelikten tüpler, borular, içi boş profiller v.b. bağlantı parçalarının imalatı 0.3 0.9 0.7 0.3
251 Metal yapı malzemeleri imalatı 2.4 2.6 2.1 3.6
254 Silah ve mühimmat (cephane) imalatı 0.1 0.9 0.2 0.1
256 Metallerin işlenmesi ve kaplanması; makinede işleme 0.3 1.7 5.2 5.6
259 Diğer fabrikasyon metal ürünlerin imalatı 0.7 1.7 2.7 2.5
310 Mobilya imalatı 17.2 2.6 4.5 8.1
331 Fabrikasyon metal ürünlerin, makinelerin ve ekipmanların onarımı 1.5 3.4 3.8 6.1
Diğer 0.0 0.0 42.2 27.4 karşılık gelmektedir. İşyeri sayısı açısından ise, 107-Fırın ve unlu mamuller imalatı, 237-Taş ve mermerin kesilmesi, şekil verilmesi ve bitirilmesi ve 162-Ağaç, mantar, kamış ve örgü malzeme ürünü imalatı alt sektörleri ilk üç sırada yer almakta ve imalat sanayi alt sektörlerinin %50.8’ini temsil etmektedir.
İzleyen tabloda üçlü düzeyde istihdam ve işyeri sayısı kriterine göre büyüklük, baskınlık ve uzmanlık özelliği taşıyan sektörler tespit edilmeye çalışılmıştır. Büyüklük özelliği olan sektörler saptanırken Türkiye il sayısı 81 olduğundan il alt sektörü değerinin Türkiye alt sektörü değerine oranı (1/81)’den büyükse ortalama il değerini aştığı için büyüklük özelliği taşıyor kabul edilmiştir. Baskınlık özelliği olan sektörler saptanırken imalat sanayiinde üçlü düzeyde 95 sektör bulunduğundan, alt sektörün İl’deki payı (1/95)’den büyükse ortalama alt sektör değerini aştığı için baskın kabul edilmiştir. Uzmanlık özelliği taşıyan sektörler tespit edilirken ise ilgili alt sektörün İl’deki payının Türkiye’deki payına oranı olarak hesaplanmış, oran 1’den büyükse il ilgili alt sektörde uzman (karşılaştırmalı üstünlüğe sahip) kabul edilmiştir. Bayburt ilinde hem istihdam hem de işyeri sayısı kriterine göre büyüklük özelliği (ilgili sektörün Türkiye payının ortalama il payından “1/81” büyük olması) gösteren alt sektör bulunmadığından tabloda yer verilmemiştir. Dolayısıyla İl’de üç yıldız alan (olgun kümede yer alan) alt sektör bulunmamaktadır.
Tablo 83: Bayburt İlinde İmalat Sanayi -NACE 2 Üçlü Düzeyde- Kümelenmesi, 2015
Kod Sektörler İstihdam İşyeri Sayısı
Baskınlık Uzmanlık Baskınlık Uzmanlık 101 Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı 0.0028 0.2760 0.0086 1.1867
105 Süt ürünleri imalatı 0.0443 4.9830 0.0259 3.3751
107 Fırın ve unlu mamuller imalatı 0.1715 3.5416 0.3534 3.2548
108 Diğer gıda maddelerinin imalatı 0.0360 1.3823 0.0086 0.5997
109 Hazır hayvan yemleri imalatı 0.0152 4.9521 0.0086 3.9184
139 Diğer tekstil ürünlerinin imalatı 0.0083 0.2642 0.0259 0.9134
141 Kürk hariç, giyim eşyası imalatı 0.0235 0.1971 0.0517 0.4507
152 Ayakkabı, bot, terlik vb. imalatı 0.0401 3.5565 0.0345 2.1445
161 Ağaçların biçilmesi ve planyalanması 0.0124 2.3474 0.0517 4.1224
162 Ağaç, mantar, kamış ve örgü malzeme ürünü imalatı 0.0152 1.1234 0.0603 2.1683 181 Basım ve basım ile ilgili hizmet faaliyetleri 0.0235 1.4893 0.0345 1.1414
222 Plastik ürünlerin imalatı 0.0263 0.6132 0.0517 1.2190
233 Kilden inşaat malzemeleri imalatı 0.1701 28.0098 0.0172 6.8136
236 Beton, çimento ve alçıdan yapılmış eşyaların imalatı 0.1189 6.8827 0.0259 1.9231 237 Taş ve mermerin kesilmesi, şekil verilmesi ve bitirilmesi 0.0622 4.2581 0.0948 3.7648 242 Çelikten tüpler, borular, içi boş profiller vb. bağlantı parçalarının imalatı 0.0028 0.3893 0.0086 2.4959
251 Metal yapı malzemeleri imalatı 0.0235 1.1226 0.0259 0.7199
254 Silah ve mühimmat (cephane) imalatı 0.0014 0.6821 0.0086 12.8279
256 Metallerin işlenmesi ve kaplanması; makinede işleme 0.0028 0.0536 0.0172 0.3080 259 Diğer fabrikasyon metal ürünlerin imalatı 0.0069 0.2584 0.0172 0.6963
310 Mobilya imalatı 0.1715 3.7769 0.0259 0.3197
331 Fabrikasyon metal ürünlerin, makinelerin ve ekipmanların onarımı 0.0152 0.4001 0.0345 0.5677
331 Fabrikasyon metal ürünlerin, makinelerin ve ekipmanların onarımı 0.0152 0.4001 0.0345 0.5677