Tanım

Küreselleşmenin giderek artan baskısı altında olan sosyal sorumluluk dinamik bir kavramdır.380 Üzerinde fikir birliğine varılmamış ve sürekli gelişen sosyal sorumluluk kavramı üzerinde birçok tanım yapmak mümkündür.381 Bir tanıma göre, işletmelerin yönetiminin toplumun değer ve ihtiyaçları doğrultusunda karar vermesidir.382 Başka bir deyişle, işletmelerin (sahip, ortak ve/veya yöneticilerinin) ekonomik faaliyetlerini yerine getirirken paydaşlar ve toplum üzerindeki sosyal etkisini dikkate alarak hareket etmesidir.383 Bir anlamda paydaşlarla bir arada gerçekleştirilen iyi yönetişim anlamına gelir.384 _{Çalışanına, tüketiciye, çevreye ve}

topluma zarar vermeden yüksek yarar sağlamasıdır.385 _{Çünkü çevreyi, toplumu}

olumsuz etkileyen faaliyetlerden dolayı işletmeler hesap verme yükümlülüğü altındadırlar.386 Toplumsal tepkilerle karşılaşmak istemeyen işletmeler sorumluluklarının gereğini yerine getirmek zorundadırlar. Bu açıdan işletmeler hem ekonomik hem de sosyal açıdan toplumun refahı üzerinde önemli rol oynarlar.387 İşletmeler amaçlarını gerçekleştirirken ahlaki değerlere sadık kalmalı ve kaynaklarını içinde bulunduğu toplumu geliştirmede kullanmalıdır.388 _{Çünkü, karar vericiler}

kendi menfaatleri ile birlikte tüm toplumun refahını da korumakla yükümlüdürler.389 Sosyal sorumluluk kısaca, işletmelerin sosyal gereksinimlerin farkında

olarak yönetilmesi’ olarak tanımlanabilir. Yani, işletmelerin bir yandan faaliyetlerini

380

GALGOCZI, a.g.m., s.207. 381

Bkz. GALGOCZI, a.g.m .s. 216.

382 _{Şule ÇERİK, Emel ÖZARSLAN, “Çalışanların Sosyal Sorumluluk Boyutlarına İlişkin Algılamaları:İlaç} Sektöründe Karşılaştırmalı Uygulama”, Ege Akademik Bakış, 8 (2) 2008, s.589-590.

383

George A. STEINER, John F. STEINER, Business, Government and Society, Tenth Edition, McGraw Hill, New York, 2003, s.148.

384

GALGOCZI, a.g.m., s.207.

385 _{Ömer DİNÇER, Stratejik Yönetim ve İşletme Politikası”, Timaş Yayınları, İstanbul, 1991, s.73.} 386 _{DEMİR, SONGÜR, a.g.m., s.153.}

387

CERTO, HUSTED, DOUGLAS, HARTL, a.g.e., s.69-70., TOP, ÖNER, a.g.m., s.98.

388 _{BAYRAK, a.g.e., s.83-84.; Sosyal sorumluluğun koruma ve yükseltme olarak iki aktif yönü} bulunmaktadır. Koruma, kurumun faaliyetleri sırasında paydaşlar üzerindeki olumsuz etkinin ortadan kaldırılmasıdır. Yükseltme ise, toplum için olumlu değerler oluşturmaktır. Örneğin, Belediyelerin çevreye zarar verecek atıkları zarar hale getirecek bir sistem kurması koruma faaliyetidir. Çevreyi güzelleştirme amacıyla yeşil alanların artırılması ise yükseltme eylemidir. Bkz. Aydın YILMAZER, “Belediye Yöneticilerinin İş Ahlakı ve Sosyal Sorumluluğa Yönelik Tutumlarının İncelenmesi: Adapazarı Büyükşehir ve Merkez Belediyesi’nde Bir Araştırma”, 2.Siyasette ve Yönetimde Etik Sempozyumu, 18-19 Kasım, Sakarya, 2005,Cilt:1, s. 312.

389

Stefan FRITSCH, “The UN Global Compact and the Golbal Governance of Corporate Social Responsibility: Complex Multilateralism for a more Human Globalisation?”, Global Society, Vol: 22, No:1 January 2008, s. 7.

sürdürürken bir yandan da sosyal düzenin korunması ve geliştirilmesi için önemli olan faaliyetleri araştırması ve bunları elinden geldiği kadar uygulaması ve uygulatması gerekmektedir. İşletmeler üzerlerine alacakları sorumluluklar ile ülkenin ekonomik ve sosyal gelişimine katkıda bulunmalıdırlar390 _{Daha ileri bir yaklaşımla}

Avrupa Komisyonu sosyal sorumluluğu yeni bin yılın hedefleri içinde yoksulluğu azaltarak sürdürülebilir gelişmeyi sağlayan bir araç olarak tanımlamıştır.391

Kavramın içeriğini tanımlayan daha başka tanımlar da yapılmaktadır. Sosyal sorumluluk iyi vatandaşlık anlamına gelir. Bu nedenle çevreyi tehdit etmeyen toplumun sosyal, politik ve ekonomik gelişmesine olumlu katkıda bulunan ürünler üretmek ve hizmetler sunmaktır. Bu faaliyetler sırasında çalışanlar arasında ayırım yapmamak, onlara adil ve eşit davranmaktır. Dolayısıyla sosyal sorumluluk ekonomik, hukuki, etik ve yardımseverlik sorumluluklarının eylemsel ifadesidir.392

Sosyal sorumluluk, toplumdan aldığını topluma kazandırma anlayışıdır. Kurumlar sadece ürün, hizmet kaliteleri ile değil sosyal görünümleriyle de toplumu etkilemektedirler. Bu etki çok yönlü olup şirketlerin mali durumu, marka değeri üzerinde olumlu sonuçlar vermektedir. Ayrıca, oluşturulan yeni sosyal görünüm müşteri bağlılığı yaratmakta, işletme çalışanlarının da kurumsal bağlılıkları ve bu yolla iş verimleri artmaktadır.393 _{Topluma kazandırma anlayışının işletmeye olumlu}

yansıması sadece müşteriler ve çalışanlar değil, işletmenin rekabet gücü üzerinde de olabilmektedir.394 İşletmelerin sosyal sorumluluk çabaları tüm paydaşlarla barışık olması, onların gönüllerine hitap etmesi yani gönülleri fethetmesi zorunluluğu olarak ifade edilmektedir.395

Kavram, bir işletmenin faaliyette bulunduğu ortamı koruma ve geliştirme yükümlülüklerini içermektedir. Müşterilerin menfaatlerini dikkate alarak güvenli ve

390 _{Mete ŞAHİN, “İş Ahlakı Bağlamında Çevre Kirliliği”,}

http://www.1bilen. com/blogtr /post/fildisikule/ 144/Ahlak-Baglamnda-Cevre-Kirliligi, Erişim:03.10.2007

391

Avrupa Komisyonunun Haziran 2004 tarihli “Corporate Social Responsibility and Trade Policy” isimli belgesi, http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2004/june/tradoc_117763.pdf. Erişim:12.05.2009. URAL, YILMAZ, a.g.m., s.248.

392

URAL, YILMAZ, a.g.m., s.248. 393

ÖZGEN, a.g.m., s.2-3.

394 _{Muzaffer AYDEMİR, “Sosyal Sorumluluk 8000 (Social Accountabilitiy 8000) Standardı”, Dokuz}

Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 1, Sayı:3, 1999, s.1.

395

ÖZGEN., a.g.e., s.31-32. Söz konusu çabalar toplamı, toplum içinde ticari faaliyette bulunan firmalar için bir sistem yaklaşımı anlamına gelmektedir şeklinde bir yorum yapılmaktadır. Bkz. Michael HOPKINS, “Criticism of the Corporate Social Responsibility Movement”, Corporate Social Responsility The Corporate Governance of the 21.st Century, Edited by. Ramon Mullerat, Netherland, 2005, içinde, s. 473.

kaliteli ürünler ve hizmetler sunmak, bu ürünlerin özelikle engelli müşteriler başta olmak üzere herkesin en etkin olarak yararlanabileceği şekilde tasarımlanması önem taşımaktadır. Ayrıca, çalışanların temel hak ve özgürlülerini koruma, işletme ortaklarının haklarını korumak, doğal çevreyi korumak, toplumun refah seviyesini artırmak için eğitim, sağlık ve sanat etkinliklerini desteklemek sosyal sorumluluğun içeriğini oluşturmaktadır.396

Sosyal sorumluluk kavramı işletmenin kamu veya özel sektöre ait olmasına göre değişiklik göstermektedir. Girişimci devlet, belediye vb kamu kişisi olduğunda kar ikinci planda kalıp, hizmet öne çıkar. Üzerlerindeki siyasi etki göz ardı edilecek olursa özel işletmelere göre daha fazla sosyal sorumluluk sahibi oldukları söylenebilir. Çünkü, özel işletmelerde kar ilk planda olup, yöneticiler bencil çıkarlarına hizmet etmeye daha yatkındırlar.397 Geçmişte Devlet sosyal sorumluğun en önemli yükümlüsüydü. Devletin ekonomi üzerindeki hâkimiyeti toplumsal refah önlemlerinin onun tarafından alınmasını gerektirmekteydi. Liberal ekonomi uygulamaları yoluyla işletme sayısı arttığında ekonomik hayatta yeri ve rolü azalan devlet, sosyal bazı sorumluluklarını özel işletmelere devretmeye başlamıştır.398 _Bu

devir çalışanları, tüketicileri ve çevreyi koruyan mevzuat hükümleri ile gerçekleştirilmiştir.399 _{Ulusal alanda olduğu gibi, uluslararası alanda da zorunlu}

sosyal politika arayışı yerine gönüllü olarak çok uluslu şirketlerin sosyal sorumluluk üstlenmesi benimsenmektedir.400