TÜRKİY E CUMHURİYET MERKEZ BANKASI MUHASEBE İLKELERİ VE POLİTİKALARI

I- Muhasebe Uygulamalarında Esas Alınan Temel İlkeler

Muhasebe uygulamalarında esas olan sosyal sorumluluk, kişilik, işletmenin sürekliliği, dönemsellik, parayla ölçülme, maliyet esası, tarafsızlık ve belgelendirme, tutarlılık, tam açıklama, ihtiyatlıhk, özün önceliği ve önemlilik ilkeleri, finansal olayların kaydedilmesi ve ölçülmesinde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (Banka) muhasebe uygulamalarının da temel dayanağım oluşturmakladır.

II- Muhasebe Politikaları a- Muhasebeleştirme Esasları

Banka mali tabloları, yürürlükteki Vergi Ustıl Kanunu ve Türk Ticaret Kanununun ilgili hükümleri île 1211 sayılı Banka Kanununa uygun olarak düzenlenmektedir, Banka Kanununun 57'nei ve 58'inci maddeleri gereğince, hesap dönemi takvim yılıdır.

Muhasebe kayıtlarında elde etme maliyetleri esas alınmaktadır. Menkul kıymetler, altın mevcudu ve yabancı para cinsinden tutulan varlık ve yükümlülükler rayiç değerleri ile gösterilmekledir. İşlemler valör tarihlerine göre hesaplara yansıtılmaktadır.

Bankanın mali tablolarında yer alan parasal olmayan kalemlere ilişkin olarak. 31 Aralık 2003 ve 31 Aralık 2004 tarihleri İtibarıyla enflasyon düzeltmesi şartlarının oluşması nedeniyle, düzeltme işlemleri gerçekleştirilmiş olup. 2005 yılında düzeltme şartlarının ortadan kalkması nedeniyle enflasyon düzeltmesi yapılmamıştır.

b-Altııı ve Yabancı Para İşlemler

Altın mevcudu üçer aylık dönemler itibarıyla ve dönemin son iş gününde Londra piyasasında saat 11:00 ve saat 14:00 de kote edilen altın fiyatlarının ortalaması esas alınarak ve bir ons altın = 31.1035 gram esas alınarak

değerlemeye tabi tutulmaktadır. Altının fiyat ve ABD dolar kuru

değişimlerinden doğan değerleme farklarının muhasebeleştirilmesinde farklılık bulunmamaktadır. Yabancı para cinsinden kayıtlara geçirilmiş olan aktif ve

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

pasif hesaplar ise dönem sonu alış kuru esas alınarak değerlemeye tabı tutulmaktadır. Değerleme işleminden doğan kur farkları, gerçekleşmemiş gelir ya da gider olarak Banka Kanununun 6 1 inci maddesi gereğince “Değerleme Hesabf’nda takip edilmektedir.

c- Menkul Kıymetler

"Menkul Değerler Cüzdanı”, Banka Kanununun Açık Piyasa İşlemleri ile ilgili 52'nci maddesine dayanılarak, para arzı ve ekonominin likiditesini düzenlemek amacıyla. Bankanın kendi nam ve hesabına satın aldığı menkul kıymetler ile bankalara geri satmak vaadi ile edindiği menkul kıymetlerden oluşmaktadır.

Banka, kendi nam ve hesabına aldığı Kürk parası menkul kıymetleri, ay

sonları itibarıyla rayiç değerleri ile değerlenmiş tutarları üzerinden

göstermektedir. Rayiç değer, menkul kıymetlerin borsada ya da teşkilâtlanmış diğer piyasalarda ay sonlarında oluşmuş fiyatları, bu fiyatların bulunmaması durumunda ise. ilgili menkul kıymetlerin Bankanın Resmî Gazetede günlük olarak açıkladığı fiyatları üzerinden hesaplanmakladır. Bide etme maliyeti ile rayiç değer arasındaki olumlu ya da olumsuz farklar gelir tablosuna yansıtılmaktadır.

Yabancı Para Menkul Kıymetler, ay sonlan itibarıyla, ilgili uluslararası piyasalarda oluşan kapanış fiyatları üzerinden hesaplanan rayiç değerleri ile gösterilmektedir. Söz konusu menkul kıymetlerin elde etme maliyeti ile rayiç

değeri arasındaki olumlu ya da olumsuz farklar, gelir tablosuna

yansıtılmaktadır.

d- Gelirlerin Muhasebeleştirilmesi

Tüm gelir ve gider kalemleri tahakkuk esasına göre

muhasebeleştirilmekledir. Diğer taraftan dönemsellik ilkesinin gereği olarak henüz vadesi gelmemiş alacaklar ve borçlara ait faizler için ay sonlarında gelir ve gider reeskontları yapılmaktadır.

Banka Kanununun 61'inci maddesi uyarınca, Türk parası değerinin değişmesi nedeniyle bilançonun aktif ve pasifindeki altın ve dövizler ile dövize endeksli kalemlerin yeniden değerlemesi sonucu oluşan gerçekleşmemiş gelir veya giderler, geçici bir hesap olan “Değerleme Hesabı” içerisinde takip

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

edilmektedir. Gerçekleşen kur farkları ise oluştukları tarih itibarıyla gelir tablosuna yansıtılmaktadır.

e- Menkul Kıymetlerin Geri Alım (Satım) Vaadiyle Satım ( Alım) İşlemleri

Geri alım vaadiyle satım işlemlerinde (ters repo) menkul kıymetler, işlem tarihinde yapılan sözleşme sonucu işlem vatörİİnde belirlenen fiyat üzerinden, ilerideki bir tarihte geri almak taahhüdüyle satılır. Bu işlem sonucu satılan menkul kıymetler, Banka portföyünden çıkarılarak aktifte "Açık Piyasa İşlemleri/ Menkul Değer” altında izlenir, vadedeki nakit borçlar ise pasifte "Açık Piyasa İşlemleri/ Nakit" altında takip edilir. Maliyet ve satış fiyatı arasındaki fark, valör tarihinde gelir tablosuna yansıtılır.

Geri salım vaadiyle alım (repo) işlemlerinde ise menkul kıymetler, işlem tarihinde yapılan sözleşme sonucu işlem valöründe belirlenen llyal üzerinden ilerideki bir tarihte geri satılmak taahhüdüyle satın alınır. Bu şekilde satın alman menkul kıymetler, baııka portföyüne alınır. Söz konusu işlemden doğan nakit alacaklar aktifte "Açık Piyasa İşlemleri/ Nakif’altında , menkul kıymet borçlan ise pasifte "Açık Piyasa İşlemleri/ Menkul" altında takip edilir. Vadede, dönüş fiyatı ile menkul kıymetin alış fiyatı arasındaki fark, gelir tablosuna yansıtılır.

Repo işlemleri kapsamındaki menkul kıymetlerin değerleme farklarına ilişkin olarak, bilanço tarihi itibarıyla söz konusu sözleşmelerde yer alan faiz oranı üzerinden tahakkuk esasına göre muhasebeleşl i ime yapılmaktadır.

t- Sabit Kıymetler

Banka bilançosunda arsalar, gayrimenkuller ve demirbaşlan içeren sabit kıymetler elde etme maliyeti ile muhasebeleştirilmekte ve gayrimenkuller ile demirbaşlar bilançoda amortismanları ile netleşmiş değerleri üzerinden gösterilmektedir. Diğer taraftan, gayrimenkul ve demirbaş amortismanları yıllık olarak normal, binek otolar ise kist amortisman yöntemine göre ayrılmaktadır. f.C. Maliye Bakanlığının tebliğleri doğrultusunda sabit kıymetler için farklı amortisman oranlan uygulanmaktadır.

g- Karşılıklar

Banka Kanununun 59'uneu maddesi, gayrı sari kârdan, gelecek yıllarda doğabilecek riskleri karşılamak üzere. Banka Meclisince uygun görülen

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

imarlarda karşılık ayrılmasını öngörmekte olup, bu kapsamda yıl somı İtibarıyla, ayrılan dahili sigorta tonlarını ve kıdem tazminatı karşılıklarım içermektedir.

h- Kıdem Tazminatı

Banka, ileri tarihlerde mensupları için ödemekle yükümlü olduğu Emekli Sandığı ikramiyeleri ile kıdem tazminatlarının 2001 vıl sonu itibarıyla toplamı için 5 yılda tamamlanmak üzere kârdan karşılık ayırmıştır. Ayrıca.

2002 yılı ve takip eden yıllara aît cari dönem yükümlülük tutarları için

personelin emekli ikramiyesine ve kıdem tazminatına esas hizmet süresi üzerinden karşılık ayrılmaktadır.

f.C. Emekli Sandığı Kanunu ile Sosyal Sigortalar Kanununa göre emekli ikramiyeleri ve kıdem tazminatları emeklilik veya işten çıkarılma durumunda ödenmektedir. Ödenecek tular, personelin unvanı ve hizmet yılına göre anılan Kanunlarda belirlilen esaslara göre hesaplanmaktadır.

ı- Vergilendirme

Banka, 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununun 1 inci maddesi gereğince “Anonim Şirket" olarak kurulmuş olup, kurumlar vergisi mükellefidir. Elde ettiği kurum kazancı üzerinden kurumlar vergisi ödemektedir. Ayrıca Banka, Gelir Vergisi Kanununun 94'üncü maddesi (ücretler, serbest meslek işleri dolayısıyla yapılan ödemeler, mevduat faizleri vs, üzerinden) ve Kurumlar Vergisi Kanununun 24’üncü maddesi (dar mükellefiyete tabî kuramlara yapılan ticarî, ziraî ve diğer kazanç ve iratlar dışında kalan ödemeler ile gayrimaddî hakların devri, satışı vs. nedeniyle yapılan ödemeler üzerinden) uyarınca tevkifat yapmakla sorumludur.

Diğer taraftan. Banka. Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi mükellefi olup, katma değer vergisi mükellefiyeti bulunmamaktadır. Ancak, Banka, Katma Değer Vergisi Kanunu gereğince, sorumlu sıfatıyla, mal ve hizmet ithalâtı ödemeleri üzerinden tevkifat yapmaktadır.

Bunların dışında. Banka Kanunun 64’üneü maddesinde yer alan muafiyet kapsamı dışındaki işlemlere ilişkin olarak düzenlenen kağıtlar için damga vergisi mükellefiyeti bulunmakladır.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

i- İştirakler

Bankanın. Banka Kanununun 3’üncii maddesi uyarınca. Uluslararası Ödemeler Bankası (IMS) ve Society For Worldwide Interbank Financial Telecommunication (SWIFT)'a iştirakleri bulunmaktadır, İştirak değerleri, yıl sonu itibarıyla geçerli olan döviz alış kurları üzerinden Yeni Tiirk lirasına çevrilerek mali tablolarda gösterilmekledir. İştiraklerden alınan temettüler ve hisselerde meydana gelen değer artış veya azalışları gelir tablosuna yansıtılırken, kur farklarından oluşan olumlu veya olumsuz farklar. Banka Kanununun 61 'inci maddesi gereğince gerçekleşmemiş gelir ya da gider olarak bilançoda gösterilmektedir.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

Türkiye Cumhuriyeti Devletinin para birimi 5083 sayılı Kanun ile 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren Yeni Türk lirası olarak değiştirildiğinden bu tarihten itibaren Bilanço’da gösterilen büyüklükler YTL cinsinden ifade edilmeye başlanmıştır. 2005 yılı ile karşılaştırma yapılabilmesi için, 2004 ve daha önceki yıllara ait değerler YTL cinsinden gösterilmiştir.

AKTİF HESAPLAR :