Döviz ve Efektif İşlemleri

rem. 2005

vıhruhı kurlanht gözlenen aşırı oynaklık sonucu toplam altı defa iilııu yönünde müdahale etmiştir.

Şubat 2001'de başlayan dalgalı kur rejimine 2005 yılında da devam edilmiştir. 2005 yılında Türk iye-AB tam üyelik müzakereleri. FED’in faiz kararları. IMF ile gözden geçirmeler ve arlan petrol fiyatları ABD doları/YTL kurunun gelişimini etkileyen başlıca faktörler olmuştur.

T A B L O I I 1.2.6

2 0 0 5 Y I L I N D A D Ö l İ Z l E E F E K T İ F P İ Y A S A L A R I İ Ş L E M H A C İ M L E R İ ( M i l y o n A B D d o l a r ı . M i l y o n YTL)

İhale______________ ______ İhale Dışı ______ ________Net

Alım Alım Satım Ahm-Saıım

ABD Dolan YTL Karşılığı ABD Doları YTL Karşılığı ABD Doları YTL Karşılığı ABD Dolan YTL Karşılığı Ocak 526 714 1.347 ¡.814 - - 1.873 2.528 Şubat 569 748 - - - - 569 748 Mart 690 904 2.361 3.013 - 3.051 3.917 Nisan 605 821 - - - - 605 821 Mayıs 468 639 - - - - 468 639 Haziran 764 _1.040 2.056 2.803 - - 2.820 3.843 Temmuz 777 1.040 2.366 3.178 - - 3.143 4.218 Ağustos 626 840 - - - - 626 840 Eylül 774 1.037 - - * - 774 1.037 Ekim 513 696 3,27 i 4.422 - 3.784 5.118 Kasım 539 734 3,164 4.339 - - 3.703 5.073 Aralık 593 802 - - - - 593 802 Toplam 7.442 10.016 14.565 19.569 _{- - 22.007 29.585} Kaynak: TCMB.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

Global likidite koşullarının olumlu olması ve devam eden ters para ikamesi nedeniyle gözlenen döviz arzındaki artış ile ortaya çıkan aşırı oynaklık sonucu TCMR. 2005 yılında döv iz piyasasına alım yönünde müdahale ederek 2005 yılında 7.442 milyon ABD doları günlük döviz alım ihalelerinden. 14.565 milyon ABD doları doğrudan alım müdahalelerinden olmak üzere toplam 22.007 milyon ABD doları almıştır (Tablo 111.2.6).

Yıl içindeki Döviz ve Efektif Piyasaları toplam işlem hacmi paylarına bakıldığında. YTL Döviz işlemleri yüzde 69.92 gibi bir payla ilk sırada ver alırken döviz depo işlemlerinin payı yüzde 29,30 olarak gerçekleşmiştir (Tablo 111.2.7).

T A B L O i ! 1 .2 .7

2 0 0 5 Y IL IM D A D Öl İ Z \ E E F E K T İ F P İ Y A S A L A R I İ Ş L E M H A C İ M L E R İ ( Ç i f t T a raflı, M i l y o n A B I ) d o l u n )

ABD doları cinsinden işlemler

Diğer yabancı para

cinsinden işlemler ^Toplam

Toplam işlemlerdeki payı (yüzde) YTL Döviz 44.399,6 16.6 44.416,2 69.92 YTL E teklif - - - -Döviz Efektif 247,7 243,2 490.9 0,77 Döviz Döviz 1,0 - 1,0 0,00 Efektif Efektif - 0,3 0.3 0,00 Döviz Depo 14.140,0 4.474,7 18.614,7 29,30 Toplam 58.788,3 4.734,8 63.523.2 100,00 K a y n a k : 1 C M B .

2005 yılı Ocak ayına IMF ile 3 yıllık sland-by anlaşmasının yapılacağına ilişkin açıklamalar nedeniyle gerileyerek başlayan ABD doları YTL kuru, ay içinde açıklanan Amerikan Merkez Bankası Açık Piyasa Komitesi toplantı tutanaklarının takıp eden aylarda faiz artırımlarının olabileceği şeklinde yorumlanması sonucunda, ABD dolarının diğer para birimlerine karşı değer kazanması ile birlikte yükseliş göstermiştir. Bununla birlikte, piyasaların olumlu beklentileri sonucu artan döviz arzına bağlı olarak 27 Ocak tarihinde ABD doları YTL kurunda gözlenen aşırı oynaklığı önlemek amacıyla Merkez Bankası 1,3230 seviyesinden başlayarak döviz piyasasına doğrudan müdahale ederek 1.3 milyar ABD doları almıştır.

Şubat ayı başında 1.3300 seviyesinde olan ABD dolan YTL kuru ay içinde 1.2675-1.3480 aralığında dalgalanmışım Enflasyon rakamlarının beklenenden düşük gerçekleşmesi, uluslararası derecelendirme kuruluşu olan Möody's tarafından Türkiye'nin görünümünün durağandan pozitife çevrilmesi, YTL yatırım araçlarının uluslararası piyasalarda daha fazla talep edilmesi ve Hum ABD doları parkesinin etkisiyle ABD doları Y TL kuru Şubat ayım gerileyerek 1.2847 sev iyesinden kapatmıştır.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

Mart ayı başında özellikle yabancı yatırımcıların Türkiye'ye olan ilgileri devam ettiğinden yabancı kaynaklı döviz satışları devam etmiştir. Bunun sonucunda oluşan aşırı oynaklık nedeniyle 9 Markta Merkez Bankası 1,2530 seviyesinden başlayarak döviz piyasasına doğrudan alım yönünde müdahale ederek toplam 2.4 milyar ABD doları almıştır. Takip eden günlerde FED'İn faiz artırımlarına gidebileceği yönünde beklentilerin oluşması, bütün gelişmekte olan ülkeleri olduğu gibi Türkiye'yi de etkilemiş ve Özellikle yabancı yatırımcıların

döviz alanlarıyla ABD doian/YTL kuru yükseliş göstererek ayı 1,3500

seviyeIerinde kapatmıştır.

Nisan ayına 1,3527 seviyesinden başlayan ABD doları/YTL kuru, gelişmekte olan ülkelerden sermaye çıkışlarının devam etmesi ve Fransa'da AB Anayasasının onaylanmasına dair yapılacak halk oylamasından ‘hayır' sonucunun çıkması yönünde beklentilerin artmasının etkisiyle 1,3911 seviyesine yükselmiştir.

Fransa ve Hollanda’nın AB Anayasasını referandum ile reddetmesine rağmen, IMF ile yeni sland-by anlaşmasının onaylanması. AB ile müzakere sürecinde uzun vadede bir değişiklik olmayacağı beklentileri ve uluslararası likiditenin gelişmekte olan ülke piyasalarına tekrar yönelmesi. Mayıs ayma 1,39! 1 seviyesinden başlayan ABD doları/YTL kurutum 1.3615 seviyesine gerilemesine ııeden olmuştur.

Haziran ayı başında 1,3615 olan ABD doları/YTL kuru, ay içinde 1.3345- i .3538 aralığında dalgalanmıştır. Ülkemiz ekonomisine ilişkin olumlu beklentilerin artarak devam etmesi. YTL'nin özellikle ABD doları karşısındaki oynaklığının ABD dolarının aynı dönemde uluslararası piyasalarda kazandığı değer dikkate alındığında daha da belirgin hale gelmesi sonucu yaşanan aşırı oynaklık nedeniyle, 3 Haziran tarihînde Merkez Bankası 1.3395 seviyesinden haşladığı doğrudan alım müdahalesinde yaklaşık olarak 2.1 milyar ABD doları alınıştır. AB Müzakere Çerçeve Belgesinde Türkiye ile tam üyelik müzakerelerine 3 Ekim tarihinde başlanacağının açıklanması, IMF kriterlerinden birisi olan Bankacılık Yasasının TBMM tarafından kabul edilmesi ve TELEKOM'un başarıyla özelleştirilmesi sonucunda ABD doları/YTL kuru Haziran sonunda 1.3401 seviyesinden kapanmıştır.

FED'İn faiz oranlarında aşırı artırımlara gitmeyeceği yönünde beklentilerin artması nedeniyle, ABD dolarının uluslararası piyasalarda değer kaybetmesi ve yabancı yatırımcıların YTL'ye olan yoğun ilgisi nedeniyle yurt dışı kaynaklı döviz satışları ile ABD doları/YTL kuru Temmuz ayı İçinde de düşme eğilimine devam etmiştir. 22 Temmuz tarihinde Merkez Bankası döviz piyasalarına doğrudan müdahale ederek yaklaşık 2,4 milyar ABD doları almıştır. Diğer taraftan, AB ek

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

protokolünün ayın son haftasında imzalanması, vergi ödemeleri nedeniyle yapılan döviz satışları ve piyasada alıcı olmaması nedeniyle, ABD doları YTL kuru Temmuz sonunda 1,3276 seviyesine gerilemiştir.

Ağustos ayında yoğun kurumsal satışlar nedeniyle 1,3100 seviyelerine gerileyen ABD doları/YTL kuru, petrol (¡yallarındaki artış. AB ile tam üyelik müzakere sürecindeki bazı anlaşmazlıkların yarattığı tedirginlik, yüksek cari açık

rakamları ve Brezilya'da ortaya çıkan yolsuzluk tartışmaları sonucu 10 AğııslosTa

1,3X01) seviyelerine yükselmiştir. Diğer taraftan. Brezilya’daki gerginliğin azalması, yüksek ABD doları YTL kur seviyesi ve vergi ödemeleri nedeniyle yurt içi birimlerden gelen döviz satışları, petrol fiyatlarındaki göreceli düşüş ve 31 Ağustos tarihinde AB daimi temsilciler komitesi toplantısında olumsuz bir karar alınmaması sonucu ABD doları YTL kuru Ağustos ayını 1,3538 seviyesinde kapatmıştır.

Eylül ayında, kurumsal kaynaklı döviz satışları ABD doları/YTL kurunun gerilemesine yol açmıştır. AB ile 3 Ekim’de müzakere sürecinin başlayıp haşlayamayuçağı yönündeki belirsizliklerin etkili olduğu Eylül ayında kur 1.3350­

1.3547 aralığında hareket ederek 1.34X7 seviyesinden kapanmıştır

4 Ekim'de Türk iye-AB tam üyelik müzakerelerinin resmen başlamasına karar verilmesi sonucu döviz kurlarında oluşan ve oluşması beklenen aşırı oynaklık nedeniyle. Merkez Bankası döviz piyasasına müdahale ederek yaklaşık 3,3 milyar ABD doları almıştır. FED’iıı faiz artırımlarına devam edeceğinin in sinyallerini vermesi nedeniyle diğer gelişmekte olan ülke para birimleri gibi YTL de değer kaybetmeye başlamış ancak ay sonuna doğru Danıştay'ın TEL EKOM ihalesini iptal etmemesi ile IMF slaııd-by anlaşması kapsamında birinci ve ikinci gözden geçirmelerin tamamlanması ve niyet mektubu üzerinde mutabakata varılması sonucunda av içinde 1.3700 seviyelerine yükselen Alil) doları YTL kuru. Ekim ayını 1,34X2 seviyesinde kapatmıştır.

Kasım ayına sakin başlayan döviz piyasalarında ayın ikinci yansında Euro/ABD doları paritesine bağlı olarak ABD doları YTL kuru 1,3600 sev iyelerine yükselmiştir. ABD dolarının uluslararası piyasalardaki değer değişimi ve global likidite koşulları sonucunda döviz satışları nedeniyle Merkez Bankası IX Kasım tarihinde oluşan ve oluşması beklenen aşırı oynaklığı engellemek amacıyla döviz piyasasına doğrudan alım yönünde müdahale ederek toplanı 3,2 milyar ABD dolan almıştır. Ay içinde 1,3465-1,3717 aralığında hareket eden ABD doları/YTL kuru Kasını ayını i.3565 seviyesinde kapatmıştır

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

15 Aralık tarihinde Moody's tarafından Türkiye'nin kredi notunun yükseltilmesine rağmen Euro/ABD doları paritestnde yaşanan gerileme nedeniyle ABD doları/YTL kuru değişmezken, birçok ülke piyasalarının yıl sonu tatilleri nedeniyle kapalı olmasından dolayı döviz piyasalarındaki işlem hacimleri düşük gerçekleşmiş ve ABD doları/YTL kuru 1,3425-1,3609 dar bandında hareket etmiştir. Böylelikle, ABD doları/YTL kuru 1,3427 seviyesinden başladığı 2005 yılını 1,3483 seviyesinde tamamlamıştır.

G R A F İ K U t . 2 . t D Ö V İ Z K I R L A R I ( A B D d o l a n v e E u r o )

Satış (ABD doları) ... Satış (Euro) Kaynak: TCMB.

Para ve kur politikasının 2005 yılında nasıl yürütüleceğinin açıklandığı "2005 Yılında Para ve Kur Politikası” duyurusunda, 22 Aralık 2004 tarihinden başlamak üzere 2005 yılı boyunca günlük 15 milyon ABD doları ihale ve 30 milyon ABD doları opsiyon olmak üzere toplam en fazla 45 milyon ABD doları döviz alım ihalesi yapılacağı belirtilmiştir. Bu çerçevede. 22 Aralık 2004-30 Aralık 2005 döneminde gerçekleştirilen ihalelerde toplam 7,7 milyar ABD doları alınmıştır. Söz konusu dönem içinde düzenlenen toplam 250 ihalede ortalama alım tutarı 30,7 milyon ABD doları olurken, ihalelere gelen ortalama teklif tutarı ise 65,6 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Döviz alım ihalelerinde günlük ortalama alım tutarları ve gelen teklif miktarları Grafik lil.2.2’de gösterilmektedir.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

( I ) Opsiyon tutarları dâhil edilmiştir.

Önceki yıllarda açıklanan basın duyumlarında belirtilen esaslar dâhilinde TCMB. Döviz ve Efektif Piyasalarındaki aracılık işlemlerinden aşamalı olarak çekilmeye başlamıştır. Bu süreç. 26 Aralık 2005 tarihinde Döviz ve Efektif

Piyasası Döviz Depo Piyasasında işlemlerin sona ermesiyle birlikte Merkez Bankasının piyasalardaki aracılık faaliyetlerinden tamamen çekilmesiyle son bulmuştur. Diğer taraftan. Merkez Bankası taraflı Döviz ve Efektif Piyasalarında döviz karşılığı döviz, döviz karşılığı efektif ve efektif karşılığı efektif işlemlerine devam edilmektedir.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

IV