Tüketici Fiyatlarındaki Gelişmeler

Yılın ilk çeyreğinde tüketici fiyatları artış hızı 2004 yılının aynı dönemine göre belirgin bir oranda gerilemiştir. Bu gerilemede, YTL'nin güçlenmesi ve bekleyişlerdeki olumlu seyrin devam etmesi ile birlikle gıda, sağlık ve eğitim sektörlerinde yapılan KDV indirimi ile giyim ve ayakkabı grubu fiyatlarının mevsimsel eğilimlerin de ötesinde yüksek oranda gerilemesi etkili olmuş ve yıllık enflasyon oranları hızla gerilemiştir. Yılın ikinci çeyreğinde mevsimsel ürünlerdeki fiyat gelişmelerinin etkisiyle yükselen yıllık enflasyon, yılın üçüncü çeyreğinde söz konusu etkilerin tersine dönmesi ile tekrar düşüş eğilimine girmiştir. Üçüncü çeyrekle vergi düzenlemeleri neticesinde yüksek oranlı artan tütün ürünleri fiyatları yıllık entlasyon oranlarındaki düşüşü sınırlamıştır. Son çeyrekte tütün ürünlerinde gözlenen üretici kaynaklı fiyat artışları ile birlikte mevsimlik ürünlerde gözlenen yüksek oranlı fiyat artışları enflasyonda tekrar yukarı doğru bir hareketlenme oluşturmuştur. Sonuç olarak, yıl sonu enflasyon oranı yüzde 7,72 olarak gerçekleşmiştir. Üretici fiyatlarından tüketici fiyatlarına geçişken!iğin zayıfladığı görülmekledir. Yılın ilk üç çeyreğinde diişiik orunda artan tüketici fiyatlım, vt İm sun çeyreğinde mevsimlik ürünleriıt elkıs i\ le yüksek oranda artmıştır.

Yıllık Rapor 2005 61

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

G R A F İ K 11.4.1

M A L V E H İ Z M E T F İ YA TL A R İ ( Y ıllık Y ü z d e D e ğ i ş i m )

ÜFE - - - Mallar --- Hizmetler

Kaynak: TÜİK. ICMB. Hizmet grubu

fıyaihtrtıulaki kanlık, özellikle

kıra ile lakımla ve

oteller gruluı fiyat Utnıulakı

ı ilksek artışlarla 2005 yılında da .sii rmiişiiir

2005 yılında mal ve hizmet gmbıı enflasyonları arasında gözlenen farklılaşma belirginleşmiş ve yıl sonu itibarıyla söz konusu kalemler sırasıyla yüzde 6,21 ile yüzde 12.68 oranında artmıştır. Mal grubu fiyat artışlarının düşük gerçekleşmesinde YTL'nin değerlenmesi sonucunda düşük oranda artan dayanıklı tüketim mallarının yanı sıra yıllık artışı -0,13 olarak gerçekleşen giyim ve ayakkabı grubu fiyat gelişmeleri etkili olmuştur. Hizmet grubu fiyatlarındaki katılığın 2005 yılı boyunca sürdüğü gözlenmiştir, Özellikle kira alt kalemi ile lokanta ve oteller grubu fiyat artışlarının 2004 yılı artış oranlarında gerçekleşmesi ile hizmet grubu fiyatları enflasyon hedefinin oldukça Üzerinde artmıştır. Diğer taraftan, 2005 yılında uluslararası ham petrol fiyatları gelişmelerine paralel olarak enerji fiyatlarında gözlenen yüksek oranlı artışlar her iki grup fiyatlarını da (mal ve hizmet) olumsuz etkilemiş, mal grubu içerisinde yer alan enerji alt kalemi yüzde 7,65 artarken, petrol ürünlerine duyarlı hizmet kalemleri yaklaşık yüzde 14.2 oranında artmıştır.

Yılın ilk üç çeyreğinde tüketici fiyatları üzerinde oldukça olumlu katkı sağlayarak yüzde 0,37 oranında gerileyen gıda ve alkolsüz içecekler grubu fiyatları yılın son çeyreğinde meyve ve sebze fiyatlarında gözlenen yüksek artışlarla 2005 yılında yüzde 4,92 oranında artmıştır.

Alkollü içecekler ve tütün kalemi yüzde 27.87'lik artışla 2005 yılında TÜFE içerisinde en yüksek artış gözlenen harcama grubu olmuştur. Grup fiyatlarında

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

Şubat ve Temmuz aylarında ÖTV tutarlarında yapılan artışlar ile Aralık ayında sigara üreticisi firmaların yaptıkları yüksek oranlı fiyat artışları belirleyici olmuştur.

Giyim ve ayakkabı grubu fiyatları 2005 yılında yüzde 0,13 oranında gerilemiştir. TÜFE içerisinde yüzde 8.09 gibi yüksek bir ağırlığa sahip olan söz konusu harcama grubu, 2005 yılı enflasyonunun bedelle uyumlu gerçekleşmesinde oldukça önemli bir katkıda bulunmuştur.

G R A F İ K II. 4 .2

T Ü F E I E A L T K A L E M L E R ( 2 0 0 5 ) ( Y ıllık Y ü z d e D e ğ i ş i m )

Konut grubu fiyatları, genel TÜFE artışının üzerinde, yüzde 9,87 oranında artmıştır. Kira fiyatları yüzde 20.48*Iik artışla grupta ana belirleyici olma özelliğim sürdürmüştür. Diğer taraftan, uluslararası piyasalarda artan ham petrol fiyatları konul grubu içerisinde yer alan elektrik, gaz ve diğer yakıtlar kalemi üzerinde etkili olmuş ve grup fiyatları üzerinde artırıcı etki yaratmıştır.

Dayanıklı tüketim mallarının ağırlıklı olarak bulunduğu ev eşyası grubunda yıl sonu fiyat artışı, bir önceki yıldaki fiyat artışına yakın oranda, yüzde 6,26 olarak gerçekleşmiştir. Bu grupta, tüketim mallan talebine gösterge olabilecek mobilya ve beyaz eşyaların yoğunlukta olduğu ev aletleri alt kalemleri sırasıyla yüzde 13,62 ve 9,12 oranlarında artarken, diğer alt kalemler söz konusu yüksek oranlı artışların etkisini sınırlayarak dengeleyici rol oynamıştır.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

-Cüda ve alkolsüz içecekler 29,42 6.62 1,95 4,92 1,45

Alkollü içecekler ve tütün 4,67 11,49 0.54 27.87 1,30 Giyim ve ayakkabı 8,09 7,75 0,63 -0,13 -0,01 Konut 16,91 t i , 52 1,95 9,87 1,67 Ev eşyası 6,47 6,22 0,40 6,26 0,41 Sağlık 2.71 11,70 0,32 -0,4 -0.01 Ulaştırma 10,42 13,46 1.40 11,01 1.15 Haberleşme 4,82 1,70 0,08 _1.71 0,08 Eğlence ve kültür 3,60 9,83 0,35 6,63 0,24 Eğilim 2,15 17.84 0.38 122 0.16 Lokanta ve oteller 5,87 14,42 0.85 14,98 0,88

Çeşitli mal ve hizmetler 4,87 10,15 0,49 8,52 0,41

LIFE 100 15,35 - 2,66 -tarım 20,65 !6,81 3,47 3,03 0,62 Sanayi 14,94 - 2,57 * Madencilik 1,51 13,38 0,20 9,63 0,15 İmalât 72,07 15,69 11,31 3,15 2,27 Enerji 5,77 5,24 0.30 -8,38 -0.48 Kaynak: TÜİK.

Sağlık grubu yüzde -0.40 ile 2005 yılında fiyatları gerileme gösteren ikinci grup olmuştur. Bu gelişmede, yılın ilk çeyreğinde yapılan KDV indiriminin yanında, büyük ölçüde fiyatları döviz kuru gelişmeleri doğrultusunda yüzde 9,50 oranında gerileyen ilaç fiyatları belirleyici olmuştur. Sağlık grubu hizmet kalemleri genel fiyat artışı yüzde 7,65 de yıl sonu enllasyon hedefi ile uyumlu iken, yataklı tedavi hizmetleri yüzde 16,78 ile 2004 yılı artışına yakın bir oranda artış göstermiştir. Uluslararası petnil fiyat artışları 2005 r ılımla ıhı ulaştırma grubu fiyatları üzerinde helirleyici almaya devanı emiştir.

2005 yılı ulaştırma grubu fiyatları üzerinde, bir önceki yılda da olduğu gibi, uluslararası piyasalarda ham petrol fiyatlarında görülen yüksek oranlı artışlar belirleyici olmuştur. Akaryakıt ürünleri fiyat artışlarının doğrudan etkilerinin gözlendiği ulaşım araçlarının yakıt ve yağları alı kalemi ile dolaylı etkilerinin gözlendiği ulaştırma hizmetleri kalemleri sırasıyla yüzde I 1,03 ve 17.97 oranlarında artmıştır. Buna karşılık, döviz kuru gelişmeleri yıl genelinde otomobil fiyat

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

artışlarını önemli ölçüde sınırlamış, böylelikle yıl sonıı itibarıyla ulaştırma grubu fiyat artışı yüzde 11.01 olarak gerçekleşmiştir.

Son üç yıldır enflasyon hedefinin üzerinde fiyat artışı gözlenen ve tamamı hizmet sektöründen oluşan eğitim grubunda, 2005 yılında tivat artışı yüzde 7,22 ile enflasyon hedefiyle uyumlu gerçekleşmiştir.

/.akanla iv a W Her grubu /haıhırı vOute İ4.9H oranında anarak, genel TÜFE arlısının oldukça üzerinde kalmıştır. Haberleşme, eğlence ve kültür gruplarında yıllık fiyat artışları genel TÜFE

artışının altında kalırken, çeşitli mal ve hizmetler grubu fiyatları özellikle uluslararası piyasalarda altın fiyatlarında gözlenen yükselişlerin etkisiyle yıllık hedefin üzerinde artmıştır.

Lokanta ve oteller grubu yıllık liyat artışı 2005 yılında yüzde 14,98 ile bir önceki yıldaki artış oranının üzerinde gerçekleşmiş \e söz konusu grup TÜFE’de en yüksek fiyat artışı gösteren ikinci grup olmuştur. Yemek ve konaklama

hizmetlerinden oluşan bu grupta fiyat artışlarındaki katıldığın sürdüğü

gözlenmektedir.

G R A F İ K I U . 3

T Ü F E V E Ö Z E L K A P S A M L I T Ü F E G Ö S T E R G E L E R İ ( E V E G )

TÜFE — — F - - - G Kaynak: M IK. i t MU

2005 yılı Şubat ayından itibaren, 2003 temel yıllı endekslerle birlikte, tüketici fiyatlarında gözlenen geçici etkileri arındırabilmek, orta-ıızun dönem enflasyon eğilimlerini ölçebilmek ve enflasyona gelebilecek farklı şokları belirleyebilmek amacıyla. “Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri" olarak adlandırılan yedi adet enflasyon göstergesi yayımlanmaya başlanmıştır.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

A. Mevsimlik ürünler hariç TÜFE 87,2 8,39

B. İşlenmemiş gıda ürünleri hariç TÜFE 85.8 7,78

C . Enerji hariç TÜFE 85,1 7,75

D. İşlenmemiş gıda ürünleri ve enerji hariç TÜFE 70,9 7,84

E. Enerji, alkollü içecekler ve tütün ürünleri hariç TÜFE 80,4 6,58

F. Enerji, alkollü içecekler, tütün ürünleri. Fiyatları yöneıilen/yönlendirilen diğer

ürünler ve dolaylı vergiler hariç TÜFE ^{70,3 6,75}

U. Enerji, alkollü içecekler, tütün ürünleri, fiyatları yönetilen/yönlendirilen diğer

ürünler, dolaylı vergiler ve işlenmemiş gıda ürünleri hariç TÜFE ^{56, t 6,6!} Kaynak: TÜİK. ÖKTG -t endeksi, 2005yılında mevsimlik ürünlerin tüketin enflasyonunu azahtıı yünde katkı yaptığına işaret etmektedir.

ÖKTG arasında en dar kapsamlı olan ve enerji, alkollü içkiler, tütün ürünleri, fiyatları y ö n e t i 1 e n/y önlendirilen diğer ürünler, dolaylı vergiler ve işlenmemiş gıda ürünleri hariç hesaplanan ÖKTG G endeksinin yıllık artış oranı, genel TÜFE artışının altında kalmıştır. Öte yandan, genel TÜFE'ııin üzerinde artan ÖKTG A endeksi, 2005 yılında mevsimlik ürünlerin tüketici enflasyonunu azaltıcı yönde katkı yaptığına işaret etmektedir.

) it sonu enflasyon beklentisi Mart aynıdan itibaren hedefin altına gerilemiştir.

TCMB Beklenti Anketi verilerine göre, yıl sonu enflasyon beklentisi 2005 yılında. Mart avından itibaren hedefin altında seyretmiştir (Grafik 11,4.4).

G R A F İ K 11.4.4 T C M B B E K L E N T İ A N K E T İ ( Y ı l S o n u T ü k e t i c i E n f l a s y o n u B e k le n tile r i)

'

iBBiiSiiiBiiSBiiiBiiiiii

2004 2005

■Yıl Sonu Enflasyon Beklentisi1 ■Enflasyon Hedefi

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası