TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER
11.1. GENEL DENGE
Türkiye ekonomisinin 2002 yılında girdiği büyüme süreci 2005 yılında, 2004 yılına göre yavaşlamakla birlikte, sürmüştür (Tablo II.1.1). Ekonomik programın uygulanmasındaki kararlılığın devamıyla birlikte güven ortamının güçlenmesi, YTL'nin bulunduğu giiçlü seviye ve faizlerdeki gerilemenin sürmesi, ekonomideki canlanmanın 2005 yılında da devam etmesini sağlamıştır.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
T A B L O U . L l
T E M E L E K O N O M İ K G Ö S T E R G E L E R
2002 2003 2004 2005
GSMH (Milyon YTL, Cari Fiy.) 275.032 356,681 428.932 485.058“ '
Büyüme Hızı. GSYİH (Yüzde) 8,1 5,7 9.1 5,0“ *
Büyüme Hızı. GSMH (Yüzde) 7,9 5.9 9.9 5.0'"
Nüfus121 (Milyon Kişi, Yıl Ortası) 69,3 70,2 71,2 72, l ‘"
İstihdam131 (Milyon Kişi) 21.4 21.1 21.8 22.0
İhracat (Milyar ABD doları, FOB) 36,1 47,3 63.2 73,3
İthalât (Milyar ABD dolan. CİF) 51,6 69,3 97,5 1)6.4
Cari İşlemler Dengesi (Milyar ABD dolan) -1,5 -8,0 -15,6 -22,9
Cari İşlemler Dengesi 'GSMI1 -0,8 -3,4 -5,2 -6.3l4>
Dış Borç Stoku/GSMH (Yüzde) 72,1 61,0 54.1 47.9("
Kamu Kesimi Borçlanma ücreği/GSMH (Yüzde) 12,7 9,4 4.7 0.9*"
Konsolide Biitçc İç Borç Stoku GSMH (Yüzde) 54,5 54,5 52,3 51,8®
Toplam Kamu Net Borç Stoku, GSMH (Yüzde) 78,5 70,4 63.5 56.6(S)
Toplanı Kamu Kesimi Faiz Dışı Fazlası/GSMH' 1 (Yüzde) 5.8 4,6 6,5 6,5<tfl
Vergi Gelirleri/GSMH (Yüzde) 23,5 24,7 24,9 26.2'"
Üretici Fiyat Endeksi191 30,8 13,9 15,3 2,7
Tüketici Fiyat Endeksi*101 29,7 18.4 9,4 7,7
Kaynak: TÜİK. DPT, UM. TCMB.
I ] ı DPT tahmini <19 Ekim 2005 tarih ve 250?) sayılı lîesmî Gazete'de yayımlanan 2006 Yılı Programından alınmıştır).
12) TÜİK. 2000 Genel Nüfus Sayımı sonuçlarından yararlanılarak tahmin edilmiştir. (3) llanehalkı İşgücü İstatistikleri.
|4 | Gerçekleşme tahmini. Tahmin oluşturulurken 2005 yılı TCMB Y TL'ABD doları ortalama alış kuru kullanılmıştır.
15) Eylül 2005 itibarıyla. (6| Gerçekleşme tahmini. (7) DPT. IMF tanımlı. (8) Yıl sonu hedefi.
10 1 Yıllık yü/de değişim. 2003 100. 2002 \e 2003 yılı verileri için. 1004 lemel yıllı Toplan Eşya Fiyat Endeksi kullanılmıştır.
(10) Yıllık yüzde değişim. 2003 100. 2002 ve 2003 yılı verileri için. 10 0 4 temel yıllı Tüketici Fiyat Endeksi kullanılmıştır
Uygulanmakla olan ekonomik programın önceki üç yılda makroekonomik hedeflere ulaşma konusundaki başarısı. 2005 yılı başında ekonomik birimlerin bekleyişlerini olumlu etkilemiştir. Ekonomideki güven ortamının güçlenmesiyle birlikle, enflasyon ve faiz oranlarındaki gerileme süreci 2005 yılında da devam etmiştir. Ayrıca, kamu kesimi borçlanma gereğindeki gerileme, bankacılık kesiminin lıanehalkı kesimine kredi sağlama imkânını genişletmiştir. Kredi maliyetlerindeki gerileme ve uzun vadeli kredi imkânlarının artması, konut kredileri başta olmak üzere tüketici kredilerinin artmasını sağlamıştır. Ertelenmiş konut talebinin canlanmasının yanı sıra kamu sektörü inşaat yatırımlarının da artmasıyla, iıışaal yatırımı harcamaları ve inşaat sektörü katma değeri yüksek bir oranda artmıştır. 2005 yılında iç talep ve ihracat artışları. 2004 yılına kıyasla yavaşlamakla birlikte, artmaya devam etmiştir. Bununla birlikte, 2004 yılına benzer şekilde, iç talep
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
büyümesi GSYİH büyümesinin üzerinde gerçekleşirken dış talebin büyümeye katkısı negatif olmuştur (Grafik 11.1.1). Bu çerçevede, GSMH 2005 yılının ilk dokuz aylık döneminde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 5,5 oranında büyümüştür (Tablo II. 1.2).
G R A F İ K ¡1.1.1
G S Y İ H B Ü Y Ü M E S İ N E K A T K I L A R
I IDış Talep ■ ■ ■ Y u rt İçi Talep - - — GSYİH
Kaynak: TÜİk. T A B L O I L I . 2 G A Y R Î S A F İ Y I R T İ Ç İ H A S I L A V E A N A S E K T Ö R L E R D E Y I L L I K B Ü Y Ü M E ( 1 9 8 7 V r e t i c i F i y a t l a r ı y l a, Y ü zde) 2003 2004 2005
1 11 III IV Toplam 1 11 111 Toplam'''
GSMH 5,9 13.9 15.7 5,7 6,6 9,9 5,3 3,4 7,3 5,5 GSYİH 5,8 11.8 14,4 5,3 6,3 8.9 4.8 4,2 7,0 5,5 Tarım -2.5 2,7 4,3 -1.4 9,1 2,0 0,0 0,1 6.4 4,5 Sanayi 7,8 10.4 15,7 7,5 4,0 9,4 5,5 3,9 5,6 5,0 İmalât Sanayi 8,6 11.5 17,1 8.1 3,9 10,1 5.3 3.2 5,4 4,6 Hizmetler 5,2 10,2 12,9 5,4 5,9 8,4 4,2 4,4 7.2 5,4 Ticaret 8,1 17.9 19,7 7,7 8.9 12,8 5,8 4,3 7.1 5.8 İnşaat Sanayi -9,0 12,7 6.5 3,9 -0,5 4,6 16,5 22,2 19,7 19,7 Ulaş, ve Haber. 8,4 5.4 12,0 4,3 6,2 6,8 1,6 2,2 7.4 3,9 İıhalât Vergisi 22,6 38,1 33,2 20,8 15,7 26,2 8,4 8,7 14,1 10.5 Kaynak: TÜİK. ( I) İlk doku/ ay.
Ekonomik büyüme talep yönüyle incelendiğinde, 2005 yılının ilk dokuz aylık döneminde GSYİH büyümesine en yüksek katkıyı özel harcamaların yaptığı görülmektedir. Yatırım harcamaları, inşaat sektöründeki canlanmanın yanı sıra
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
201)5 vılının ilk (lııkıız aylık dihiL-nıiııUc toplum
yurt iyitalep yüzde ~,4 oranında. toplum nihai ) ıtrt iyi talep İst- yiizde 'J.5 oranında arlını,şltr.
Huşta yalının kan amaları almak üzere, kumıı han amaları 2005 yılında viiksek bir oranda artmıştır.
makine-teçhizat yatırımlarındaki artışların da devam etmesiyle, gerek kamu
sektöründe gerekse öze! sektörde yüksek oranda artmıştır, 2002 yılından itibaren
büyümeye pozitif katkı sağlayan stok değişmelerinin bu eğilimi 2005 yılının ilk dokuz aylık döneminde tersine dönmüştür. 2004 yılında büyümeye negatif katkı yapan kamu harcamaları 2005 yılının ilk dokuz aylık dönemi itibarıyla büyümeye pozitif katkıda bulunmuştur. Bu dönemde, toplam yurt içi talep yüzde 7,4 oranında artarken, toplam nihai yurt içi talepteki artış yüzde 9,5 olarak gerçekleşmiştir.
Özel tüketim harcamaları. 2005 yılının ilk dokuz aylık döneminde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 6.9 oranında artış göstermiştir (Tablo 11.1.3). Dayanıklı tüketim mallarına yönelik talebin, 2004 yılındaki artış oranının gerisinde kalmakla birlikle oldukça yüksek oranda arttığı görülmektedir. Yarı dayanıklı ve dayanıksız mallara yönelik talep de artış eğilimini korumaktadır. 2004 yılında gerileyen gıda harcamalarının 2005 yılında yüksek bir oranda artması, tüketim talebindeki artışın 2005 yılında 2004 yılma göre daha dengeli dağıldığına işaret etmekledir,
T A B L O / / . U B A Ş L I C A H A R C A M A G R U P L A R I ( ¡ 9 8 7 F i y a t l a r ı y l a , Yıllık Y ü z d e D e ğ i ş i m ) 2003 2004 2005 I II 111 Toplam "’ tüketim Harcamaları 5.6 9,0 4.0 4.4 10,6 6,6 Kamu -2,4 0,5 4,3 4.0 3,3 3.9 Özci 6,7 10,1 4,0 4,4 11,2 6,9 Dayanıklı Tük. Malı 24 29,7 1,5 2.6 31,0 11,2
Sabit Sermaye Yatırımı 10 32,4 6.9 17,9 27,8 18.1
Kamu 4 1,5 -4,7 36.6 31,1 32,8 32.7
Özel 20,3 45.5 4.8 15,8 26.7 15,9
Makina-Teçhizal 46,1 60.3 1,2 13.6 27.4 13.7
İnşaat -11,4 15.3 16,2 23,5 25,2 22,2
Stok Değişimi1"'1 3.0 1.1 0,1 -0,9 -2,8 -1.3
Mal ve Hizmet İhracatı 16,0 12.5 11.3 4.7 2,7 5.8
Mal ve Hizmet İthalâtı 27,1 24,7 9,3 9 2 11.9 10,1
Toplam Yurt İçi Talep 9.3 14,1 4.4 6,4 11.0 7,4
Toplam Nihaî Yurt İçi Talep 6,5 14.) 4,7 8,2 14.5 9,5
GSYlH (Harcama) 5.8 9,0 4.8 4,2 7.0 5,4
Kaynak: TÜİK.
111 İlk dokuz ay.
(2) üSYÎH büyümesine kaıkı. yüzde puan.
2004 yılında yüzde 0,5 gibi çok düşük bir oranda artan kamu tüketim harcamaları, 2005 yılının ilk dokuz aylık döneminde geçen yılın aynı dönemine göre yii/de 3,9 oranında, 2004 yılında gerileyen kamu yatırım harcamaları ise yüzde 32,7 gibi yüksek bir oranda artmıştır. Kamu harcamalarında gözlenen artışa rağmen, faiz dışı fazla hedefinden sapılmaması maliye politikasına yönelik güvenin devamım sağlamıştır.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
Kararlılıkla uygulanan makroekonomik program sonucunda güven ortamının güçlenmesi risk priminin ve dolayısıyla faizlerin gerilemesini sağlamıştır. Bu durum, özel sektör yatırımlarını artırarak potansiyel üretim düzeyinin büyümesini sağlamaktadır. Öte yandan, kamu mâliyesindeki iyileşme neticesinde, özel sektör yatırımlarını tamamlayıcı nitelikteki kamu altyapı yatırım harcamaları da artmaya başlamıştır. Bu olumlu gelişmeler, llyatlar üzerinde baskı olmaksızın yüksek oranlı büyüme oranlarının yakalanmasını sağlamaktadır.
TABLO ! U . 4 FİYATLAR"
( Y ıllık O r t a l a m a Y ü z d e D e ğ i ş i m , 1 9 9 4 - 1 0 0 )
2000 2001 2002 2003 2004 2005
Tüketici Fiyatları Endeksi 54.6 54,4 45.0 25,3 8.6 8,2
Üretici Fiyatları Endeksi1' 1 51,1 61,6 50,1 25,5 14,6 5,9
Tarım Fiyatları Endeksi 37.9 42.2 56.4 33,9 23,8 1,7
İmalât Sanayi Fiyatları Endeksi 55,7 66.7 48,3 23.8 13,1 7,6
Kaynak: TÜİK.
11 'ı 2004 ve 2005 yılları için 2003 temel yıllı fiyat endeksleri, önceki yıllar İçin 1994 temel yıllı fiyat endeksleri kullanılmıştır,
(2) 2004 öncesi yıllar için 1994 lemel yıllı toptan eşya fiyat endeksi kullanılmıştır.
Mal ve hizmet ihracatı. 2005 yılının ilk dokuz aylık döneminde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 5.8 oranında artarak ekonominin büyümesine katkıda bulunmuştur. Bu dönemde. YTL'ııin güçlü konumuna rağmen, verimlilik artışları ile birlikte birim ücretlerdeki düşük seviyelerin korunması, firmaların uluslararası piyasalardaki rekabet gücünü olumlu etkilemiş ve ihracat performansının temel belirleyicisi olmuştur. İhracat artışlarına ek olarak iç talepteki canlanmanın devam etmesi, ithalâtın yüksek bir oranda artmasına neden olmuştur. 2005 yılında YTL’ııin yabancı para birimleri karşısında değer kazanması da ithal mallara olan talebi artırmıştır. Böylece, mal ve hizmet ithalâtı yılın ilk dokuz aylık döneminde geçen
yılın aynı dönemine göre yüzde 10 ,1 oranında artmıştır.
2005 yılında talep artışının kontrollü bir şekilde gerçekleşmesi tüketici fiyatlarındaki artış oranının hedeflenenin altında gerçekleşmesine katkıda bulunmuştur (Tablo II. 1.4). Bunun yanı sıra, verimlilik kazanından, reel kur ve birim ücretler gibi maliyet unsurlarındaki olumlu gidişat ile tarım fiyatlarındaki artış oranının düşük bir seviyede kalması tüketici fiyatlarının artış hedefinin altında kalmasına katkıda bulunmuştur.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
Tanın sektörü kalma değeri 2005
V!linin ilk dokuz avbk döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 4.5 oranında artmıştır
Sanayi kalına değen. 20115 yılının ilk dokuz aylık döneminde, hır önceki yılın aynı dönem ine göre yüzde 5
oranında artmıştır.
11.1.1. Ekonominin Arz Yönü: Sektöre! Gelişmeler ve İthalât 11.1.1. A. SektÖrel Üretim Gelişmeleri
a. Tarım
Tarım sektörü katma değeri 2004 yılında yüzde 2 oranında artarken. 2005 yılının ilk dokuz aylık döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 4,5 oranında artmıştır (Tablo 11.1,5). 2005 yılında tarım sektörü katma değerindeki artış, çiftçilik ve hayvancılık üretimindeki artıştan kaynaklanmıştır,
T A B L O İ L İ . S
T A R I M S E K T Ö R Ü K A T M A D E Ğ E R L E R İ < Y ü z d e D e ğ i ş i m , 1 9 8 7 Yılı Ü r e t i c i F i y a t l a r ı n a G ö r e )
Dokuz Aylık___________ 2005ll)
2004 2005 1 11 m
Çiftçilik, Hayvancılık ve Tarım Sanalları Katma Değeri -0,6 5,1 -2,4 1,4 6,9
Ormancılık Kalma Değeri 11.6 -7.0 9,2 -14,3 -13.5
Balıkçılık Katma Değeri 6,6 5,6 7,4 6,9 1.9
Tarım Sektörü Katma Değeri 0.1 4,5 0,0 0,1 6.4
Kaynak: TÜİK, ( I ) Geçici,
Çiftçilik ve hayvancılık sektörü katma değeri. 2005 yılının ilk üç aylık döneminde, yüzde 2.4 oranında gerilerken, yılın ikinci üç aylık döneminde yüzde 1,4 ve üçüncü üç aylık döneminde yüzde 6,9 oranında artış göstermiştir. Yılın ilk dokuz aylık döneminde ise çiftçilik ve hayvancılık sektörü toplam katma değerindeki artış, yüzde 5,1 olarak gerçekleşmiştir.
Ormancılık sektörü katma değeri, 2005 yılının ilk dokuz aylık döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 7 oranında gerilerken, balıkçılık sektörü katma değeri, aynı dönemde, yüzde 5,6 oranında artış göstermiştir.
h. Sanayi
Sanayi sektörü katma değeri, 2004 yılı genelinde yüzde 9,4 oranındaki artışın ardından, 2005 yılının ilk dokuz aylık döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 5 oranında büyümüştür (Tablo 11.1.2). Bu dönemde, ihracat artışının yanı sıra, inşaat sektöründe görülen canlılığa bağlı olarak inşaat sektörüne girdi sağlayan sektörlerin üretimlerindeki artış, sanayi sektörünün katma değerinin artmasında önemli rol oynamıştır.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
TÜİK Aylık Sanayi Üretim Endeksi verilerine göre toplam sanayi üretimi, 2005 yılında, bir önceki yıla göre yüzde 5.5 oranında artmıştır. Alt sektörler itibarıyla incelendiğinde, 2005 yılında madencilik sektörü üretimi yüzde 13.8. imalât sanayi üretimi yüzde 4.9, elektrik-gaz-su-sektörü üretimi ise yüzde 7.4 oranında artmıştır. Bu dönemde imalât sanayi seçilmiş alt sektörler itibarıyla incelendiğinde, tekstil, giyim ve petrol ürünleri imalâtı dışındaki tüm sektörlerde, üretimin arttığı görülmekledir (Tablo II . 1.6), T A B L O 11.1.6 S A N A Y İ Ü R E T İ M t ' 1 ( B ir Ö n c e k i Yılın A y n ı D ö n e m i n e G ö r e Yiizıle D e ğ i ş i m ) 2003 2004 2005 1 11 III IV 12 Aylık TOPLAM SANAYİ 8,8 9,7 6,1 3,0 4,5 8,5 5.5 MADENCİLİK -3,2 3,9 24.6 16,8 23 16.5 13,8 İMALÂT SANAYİ 9,3 10,3 5.5 2,2 4,0 8,2 4,9 Gıda 7,8 -0.6 3,8 4.2 5,9 10.3 6,3 Tekstil ***** -1.6 -9,8 -13,8 -15,7 -8,1 -11,9 Giyim 1,8 3,5 -1,9 -16,0 -19,6 -12,0 -12,4 Petrol Ürünleri 3,1 -4,6 -8,6 -2,4 7,2 3,5 -0,1 Kimyasal Maddeler 8,8 16,1 4,7 5,9 33 15.4 7,2
Metalik Olm, Min. Mad. 10,2 9,1 18.8 9,3 6,7 8.5 10,2
Ana Metal Sanayi 11,9 11,6 6,9 2,5 2,1 2.2 3,4
Metal Eşya 3,3 9,3 29,4 48,8 34,5 14.5 31,6
Maktne-Teçhizaı 22,6 30,9 5,3 -7,5 -0,1 7,2 0,9
Taştı Araçları 47,8 53.3 19,0 4,7 3,7 12.9 9,5
k a m u İm a l â ts a n a yP 2 2 -0,3 -4,6 4,4 4,2 - 1.4*31
ÖZEL İMALÂT SANAYİ1’1 11,0 12,7 7,7 1,7 4.1 * 4 3 (,)
ENERJİ 8,4 6,8 5,6 7.5 8,4 8,1 7.4
Kaynak: TÜİK.
(] > 1947 temel yıllı Aylık Sanayi Üretim Endeksi. l2l 1997 temel yıllı Üçer Aylık Sanayi Üretim Endeksi. (3) Ûcak-Eylül dönemi İtibarıyla.
TÜİK Aylık Sanayi Üretim Endeksi verilerine göre imalât sanayinde toplam
yüzde 10.2 ağırlığa sahip olan metalik olmayan diğer mineral maddeler ve meta)
eşya sektörlerinin üretimleri. 2005 yılında geçen yıla göre yüksek oranda artmıştır. Bu sektörlerde meydana gelen hızlı üretim artışında, inşaat yatırımlarında gözlenen canlanma etkili olmuştur. Taşıt araçları sanayi üretimi, 2003 ve 2004 yıllarında, iç talepte görülen canlılık ve yüksek ihracat performansına bağlı olarak yüksek oranda artmıştır. Sektörün üretiminde görülen artış, 2005 yılında geçen yıla göre yavaşlayarak yüzde 9.5 olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde, gıda sektörü üretimi.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 6,3 oranında artarak imalât sanayi büyümesine belirgin katkı sağlayan sektörlerden olmuştur.
TÜİK Aylık Sanayi Üretim Endeksi verilerine göre tekstil ve giyim sektörlerinin üretimleri. 2005 yılında geçen yıla göre sırasıyla yüzde I 1,9 ve 12.4 oranlarında azalmıştır. Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ)'nün "Tekstil ve Konfeksiyon Anlaşmasf’na göre 2005 yılında Çin’e uygulanan kotalar kısmi olarak kaldırılmış, buna bağlı olarak Çin'in giyim ve tekstil ihracatı artmıştır. Aylık Sanayi Üretim Endeksi verilerine göre tekstil ve giyim sektörlerinin üretimlerinde görülen azalışta Çin ve Hindistan gibi Asya ülkelerinden kaynaklanan rekabet baskısının olumsuz etkisi sonucunda. Türk teksti) ve giyim ihracatında 2005 yılında görülen yavaşlama etkili olmuştur.
c. Hizmetler Hizmetler sektörü
kti!ftnı değeri, 21)1)0 yılının ilk dokuz aylık (İlimiminik-, bir önceki vıtııı aynı dönemine yöre yüzde ?,■4 'inimutlu artmıştır.
Hizmetler sektörü katma değeri. 2005 yılının ilk dokuz aylık döneminde, bir önceki yılın ayıtı dönemine göre yüzde 5.4 oranında artmıştır (Tablo II. 1.2). Sanayi üretimi artışının yavaşlaması, toptan-perakende ticaret île ulaştırma-haberleşme sektörleri katma değerlerinin de sınırlı oranda artmasına neden olmuştur. Bu dönemde, hizmetler sektörünün itim alt gruplarında, geçen yılın aynı dönemine göre katma değer artışı görülmüştür.
Hizmetler katma değeri içinde yaklaşık yüzde S paya sahip olan inşaat sektörü katma değeri, 2005 yılının ilk dokuz aylık döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 19.7 gibi yüksek bir oranda artmıştır. TÜİK tarafından yayımlanan inşaat istatistiklerine göre, 2005 yılının ilk dokuz aylık döneminde yapı ruhsalı verilen yapıların alanında yüzde 45.1. yapı kullanma izin belgesi verilen yapıların alanında ise yüzde 52.3 oranında artış görülmüştür. Yapı ruhsatı miktarındaki artış, inşaat sektörü katma değerindeki büyümenin önümüzdeki dönemde de devam edeceğine işaret etmektedir. 2005 yılı ilk dokuz aylık döneminde, kamu sektörü yatırım harcamalarının geçen yıla göre yüksek oranda artması da, inşaat sektöründeki canlanmaya katkı sağlamıştır.
H.I.I.B. Mal ve Hizmet İthalâtı Toplanı ma! re
hizmet i t ha!ân. 2005 yılının ilk dokuz aylık döneminde, hır önceki yılın aynı dönemine gŞre.
İç talepteki canlanma ve sanayi üretiminin artmaya devam etmesi, mal ve hizmet İthalâtının, 2005 yılının ilk dokuz aylık döneminde de büyümesine neden olmuştur. Sabit fiyatlarla toplam mal ve hizmet ithalâtı, 2005 yılının ilk dokuz aylık döneminde yüzde 10.1 oranında büyümüştür (Tablo 11.1.7).
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
Arıa sektörler itibarıyla incelendiğinde, 2005 yılında toplam ithalâtın yüzde 80.6'sım oluşturan imalât sanayi ithalâtının, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 16.3, tarım-ormancılık sektörü ithalâtının yüzde 0.4 ve madencilik-taşocakçılığı sektörü ithalâtının ise yüzde 48.4 oranında arttığı görülmektedir.
T A B L O II. 1 . 7 M A L \ E H İ Z M E T İ T H A L Â T ! ( M i l y a r A B D d o l a n ) 2003 2004 I II 2005 01 IV Toplam ithalât (CİF) 69,3 97,5 25,7 29,3 30,2 31,1 116,4 Turizm Giderleri 2. İ 2.5 0,7 0.7 0,8 0,8 3.0
Diğer Hizmet Giderleri'" 6,4 7.6 1,9 2,i 2,3 2,6 9,0
TOPLAM 77,8 107,7 28,3 32.1 33,3 34,2 127,9
Mal ve 1 lizmet İthalâtı (yüzde/21 27,1 24,7 9,3 9,2 11.9 - I0,T3> Kaynak: TCMB. TÜÎK.
ı İ > Ttırizm giderleri hariç.
(llTÜ İK . 1987 fiyatlarıyla yüzde değişim. (31 Ocak-Eyliil dönemi itibarıyla,
II.1.2. Ekonominin Talep Yönü: İç Talep ve İhracat II.1.2.A. İç Talep; Yatırım ve Tüketim
Türkiye ekonomisi, 2002 yılında girdiği büyüme eğilimini sürdürerek 2005 yılının İlk dokuz aylık döneminde de büyümeye devam etmiştir. Uygulanan ekonomik program sonucunda, enflasyon oranı düşmeye devam etmiş ve artış hızı 2004 yılına göre azalsa da. iç talepteki artış devanı etmiştir.
Kamu tüketim harcamaları, 2005 yılının ilk dokuz aylık döneminde geçen yılın aynı dönemine göre, yüzde 3,0 oranında artmıştır. Alt kalemler itibarıyla incelendiğinde. 2005 yılının ilk dokuz aylık döneminde, maaş ve ücret kalemi yüzde 0,2 oranında artarken, 2003 ve 2004 yıllarında gerileyen diğer cari harcamaların
yüzde 10,1 oranında arttığı gözlenmektedir.
Özel nihaî tüketim harcamaları. 2005 yılının ilk dokuz aylık döneminde yüzde
6.0 oranında artmıştır. Özel tüketim harcamalarının alt kalemlerine bakıldığında, bu
dönemde enerji, ulaştırma, haberleşme dışındaki tüm harcama gruplarında artış gerçekleşmiştir. Yılın ilk dokuz ayı itibarıyla en yüksek artış oram dayanıklı tüketim
mallarında gerçekleşmiştir {Tablo 11.1.8).
Türkiye ekonomisi, 2005 yılının ilk dokuz aylık döneminde de büyümeye devimi edniflir
Yıllık Rapor 2005 23
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
T A B L O U. 1.8 T O P L A M T Ü K E T İ M H A R C A M A L A R I N D A G E L İ Ş M E L E R ( ¡ 9 8 7 F i y a t l a r ı y l a B i r Ö n c e k i Yılın A y n ı D ö n e m i n e G ö r e Y iiz d e D e ğ i ş i m ) 2003 2004 1 2005 11 111 9 AylıkToplam Tüketim Harcamaları 5,6 9,0 4,0 4,4 10,6 6,6
Devletin Nihaî Tüketim Harcamaları -2,4 0,5 4,3 4,0 3.3 3.9
Maaş-Ücret 0,9 1.2 -0.6 0.4 0,7 0.2
Diğer Cari -5,9 -0,2 17.6 9,7 6.8 10.1
Özel Nihai Tüketim Harcamaları 6,6 10.1 4.0 4.4 11.2 6.9
Gıda 4,1 2,8 4.6 8.8 10,3 8,3
Dayanıklı Tüketim Malları 24,0 29,7 1,5 2,6 31,0 11,2
Yarı Dayanıklı ve Dayanıksız
Tüketim Mallan 2,1 18,8 12,0 422 5,1 7,1
Enerji, Ulaştırma, Haberleşme 2,2 0,3 -3,1 -0,7 0,3 - u
Hizmetler 7,5 9,3 4,2 3,7 7,6 5,5
Konut Sahipliği 1.4 1,8 1,4 1,6 1,8 1,6
Kaynak; TÜİK.
2003 ve 2004 yıllarında gerileyen kanın sabit sermaye yatırım harcamaları 2005
yılının ilk dokıız aylık döneminde yüzde 32.7 oranında artmıştır. Ekonomide güven ortamının daha da gelişmesiyle, aynı dönemde özel sahil sermaye yatırım harcamaları yüzde 15,9 oranında, özel sektör makine-teçhizat yatırımları ise yüzde 13,7 oranında artmıştır. İnşaat yatırımları ise 2005 yılının ilk dokuz aylık döneminde kamu sektöründe yüzde 26,4 oranında, özel sektörde ise yüzde 22,2 oranında artmıştır.