“Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartlar Hakkında Yönetmelik”in ekinde bazı haksız şart örnekleri verilmiştir. Buna göre: “a) Aşağıda yer alan sonuçları hedefleyen veya bu sonuçları doğuran şartlar haksız şarttır:
1) Tüketicinin; satıcı, sağlayıcı veya kredi verenin yapma veya yapmama şeklinde bir fiili sonucu hayatını kaybetmesi veya maddi zarara uğraması halinde, satıcı, sağlayıcı veya kredi verenin kanuni sorumluluğunu kaldıran veya sınırlayan şartlar,
2) Satıcı, sağlayıcı veya kredi verenin sözleşmeden kaynaklanan yükümlülüklerinden birisini kısmen veya tamamen ifa etmemesi veya ayıplı ifa etmesi halinde, tüketicinin satıcı, sağlayıcı veya kredi verene veya bir üçüncü şahsa yöneltebileceği taleplerini, herhangi bir alacağını satıcı, sağlayıcı veya kredi verene karşı var olan bir borcuyla takas etme hakkı dâhil, bertaraf eden ya da ölçüsüz şekilde sınırlayan şartlar,
3) Satıcı, sağlayıcı veya kredi verenin, sadece kendisi tarafından belirlenen şartlarda edimini ifa edeceği, buna karşılık tüketicinin her halde ifa ile yükümlü tutulduğu şartlar,
4) Tüketicinin sözleşmeyi kurmaktan veya ifa etmekten vazgeçmesi hallerinde satıcı, sağlayıcı veya kredi verene, tüketicinin kendisine ödediği bedeli muhafaza etme hakkı tanıyan, ancak satıcı, sağlayıcı veya kredi verenin aynı türden davranışları için tüketiciye benzer bir tazminat hakkı tanımayan şartlar,
5) Yükümlülüklerini yerine getirmeyen tüketiciyi, ölçüsüz derecede yüksek bir tazminatla mükellef kılan şartlar,
6) Satıcı, sağlayıcı veya kredi verene sözleşmeyi özgürce fesh etme hakkı tanıyan, ancak tüketiciye aynı hakkı vermeyen şartlar ile satıcı, sağlayıcı veya kredi verene fesih hakkını kullanmasına rağmen, henüz ifa etmediği edimler karşılığı almış olduklarını muhafaza etme hakkı veren şartlar,
7) Satıcı, sağlayıcı veya kredi verene haklı sebeplerin varlığı dışında süresiz bir sözleşmeyi herhangi bir uyarıda bulunmaksızın fesh etme hakkı tanıyan şartlar,
8) Süreli bir sözleşmenin, tüketicinin aksine bir beyanı olmaması halinde kendiliğinden uzatılmış sayılacağını öngören ve tüketicinin sözleşmeyi uzatmama yönündeki iradesini beyan etmesi için sözleşmenin sona ereceği tarihten aşırı derecede uzak bir tarih saptayan şartlar,
9) Tüketicinin, sözleşmenin kurulmasından önce fiilen bilgi sahibi olamayacağı sözleşme şartlarını, aksi ispat edilemeyecek şekilde kabul ettiğini gösteren şartlar,
10) Satıcı, sağlayıcı veya kredi verenin sözleşme şartlarını tek taraflı olarak ve sözleşmede belirlenmiş olan önemli sebeplerden bir olmaksızın değiştirebileceğine ilişkin şartlar,
11) Satıcı, sağlayıcı veya kredi verenin, teslim edilecek olan malın veya ifa edilecek olan hizmetin niteliklerini tek taraflı olarak ve haklı bir sebep olmaksızın değiştirebileceğine ilişkin şartlar,
12) Satıcı, sağlayıcı veya kredi verenin, semeni, ifa anında tespit edeceğini veya yükseltebileceğini öngören ve tüketiciye nihai fiyatın, sözleşmenin kurulması anında tespit edilen fiyata nazaran çok yüksek olması halinde sözleşmeden dönme hakkı tanımayan şartlar,
13) Satıcı, sağlayıcı veya kredi verene, teslim edilen malın veya ifa edilen hizmetin sözleşme şartlarına uygun olup olmadığını tespit etme hakkı veya bir sözleşme şartının nasıl yorumlanacağı konusunda münhasır yetki veren şartlar,
14) Satıcı, sağlayıcı veya kredi verenin temsilcileri tarafından üstlenilen sorumlulukları yerine getirme yükümlülüğünü sınırlandıran veya bu yükümlülüğü belli bir şekil şartına uyulmuş olmasına bağlıyan şartlar,
15) Satıcı, sağlayıcı veya kredi verenin yükümlülüklerini yerine getirmemesine rağmen tüketicinin bütün yükümlülüklerini yerine getirmek zorunda olduğuna ilişkin şartlar,
16) Satıcı, sağlayıcı veya kredi verene, tüketici açısından teminatların azalması sonucunu doğuracak olmasına rağmen, tüketicinin onayını almadan, sözleşme ilişkisini devretme hakkı veren şartlar,
17) Tüketicinin mahkemeye gitme veya başka başvuru yollarını kullanma imkânını ortadan kaldıran veya sınırlandıran, özellikle onun hukuki düzenlemelerde öngörülmemiş bir hakeme müracaatını öngören, gösterebileceği delilleri ölçüsüz derecede sınırlandıran veya mevcut hukuki düzen uyarınca diğer tarafta olan ispat külfetini ona yükleyen şartlar.” haksız şarttır.
Yönetmeliğin 5. m.sine göre bu şartlar yol gösterici mahiyette ve sınırlayıcı olmamak üzere örnek kabilinden sayılmışlardır.
S O N U Ç
Türk Borçlar Hukukunda hâkim olan ilke sözleşme özgürlüğüdür. Bu özgürlük kişilerin kuracakları sözleşme ilişkilerini, sınırlarına uymak kaydı ile diledikleri gibi düzenleme yetkisi tanımaktadır. Bu haliyle Anayasamızda yerini bulan kişinin maddi ve manevi varlığını geliştirme özgürlüğünün bir ifadesidir.
Avrupa Sözleşmeler Hukukunda ve tüm çağdaş hukuk düzenlerinde toplumsal ilişkileri düzenleme işlevine sahip olan sözleşme, hukukî ve tarihî temellerini Roma Hukukunda bulmuştur. Hukuken son derece önemli olan sözleşmeden doğan hak ve yükümlülüklerin, yine hukukun genel ilkelerinden doğruluk ve güven ilkesine gerçek anlamda ihtiyaç duyulmaktadır.
Klâsik Roma Döneminden bu yana, akit taraflardan birinin açık şekilde zararına ve hakkaniyete aykırı olarak sözleşmelerde yer alan edimlerarası dengesizlik, hakkın kötüye kullanılması olarak kabul edilmiş ve bu şekilde yapılmış olan sözleşmeler geçersiz kabul edilmiştir. 19. yy.da başlayan düzenleme hareketleri ile sözleşme özgürlüğü ilkesi kendine, çağdaş hukuk düzenlerinde tam anlamıyla yer bulabilmiştir.
Sosyal ve ekonomik gelişmelerin etkisiyle güçlenen işletmelerin tekeline girmeye başlayan ticarî hayatın zamanla tecrübesiz, bilgisi olmayan zayıf olarak nitelenen kişilerin işletmesi nedeniyle, sözleşme hukukunda sözleşme özgürlüğü ilkesinin sınırlandırılması ihtiyacı baş göstermiştir. Sözleşme özgürlüğünün sınırlandırılması, gerek ulusal hukuk düzenlerinde, gerekse uluslararası plânda kabul görmüş ilkeler üzerinde önemle durulan bir konu olmuştur ve sözleşme hukukundaki gelişmelere paralel olarak ta önemi gittikçe artan bir konudur.
Sözleşme mekanizmasının esasını oluşturan sözleşme adaletinin yavaş yavaş ortadan kalktığı, sonuç olarak ta sözleşmeyi kurmaya yönelik asli unsur olan iradenin ortadan kaldırılması tehlikesinin ortaya çıkmaya başlaması sonucu irade hürriyetini korumayı amaçlayan çalışmalar yapılmaktadır. Bu tehlikenin önemli unsurlarından birisini de, gelişen teknolojinin ortaya çıkardığı, tehlikeli ama
kullanmadan edemediğimiz sanayi ürünleri gibi, endüstriyel sözleşmeler oluşturmaktadır. Bunlar içlerinde barındırdıkları genel işlem şartları sayesinde, karsı tarafı (tüketiciyi/müşteriyi) kıskıvrak bağlamakta, tamamen bunları düzenleyenin emrine amade köleler niteliğine çevirmektedir.
Türk Borçlar Kanunu tasarısında da genel işlem şartları hakkında düzenlemeler yer almaktadır. Tasarının 20. maddesinde genel işlem şartı tanımlandıktan sonra karşı tarafın menfaatine aykırı genel işlem koşullarının sözleşmenin kapsamına girmesi, sözleşmenin yapılması sırasında düzenleyenin karşı tarafa, bu koşulların varlığı hakkında açıkça bilgi verip, bunların içeriğini öğrenme olanağı sağlamasına ve karşı tarafın da bu koşulları kabul etmesi şartına bağlanmıştır. Aksi takdirde, genel işlem koşulları yazılmamış sayılacağı düzenlenmiştir. Sözleşmenin niteliğine ve işin özelliğine yabancı olan genel işlem koşulları da yazılmamış sayılır. Tasarının 22. maddesine göre: “Sözleşmenin yazılmamış sayılan genel işlem koşulları dışındaki hükümleri geçerliliğini korur. Bu durumda düzenleyen, yazılmamış sayılan koşullar olmasaydı diğer hükümlerle sözleşmeyi yapmayacak olduğunu ileri süremez.”
Genel işlem koşullarında yer alan bir hüküm, açık ve anlaşılır değilse veya birden çok anlama geliyorsa, düzenleyenin aleyhine ve karşı tarafın lehine yorumlanır. Genel işlem koşullarının bulunduğu bir sözleşmede veya ayrı bir sözleşmede yer alan ve düzenleyene tek yanlı olarak karşı taraf aleyhine genel işlem koşulları içeren sözleşmenin bir hükmünü değiştirme ya da yeni düzenleme getirme yetkisi içeren kayıtlara yer verilemez. Genel işlem koşullarına, karşı tarafa dürüstlük kurallarına aykırı olarak zarar verici veya karşı tarafın durumunu ağırlaştırıcı nitelikte hükümler konulamayacağı şeklinde düzenlenmiştir.
Tasarının E bölümünde genel işlem koşulları başlığı altında yapılan bu düzenlemenin dışında 300. maddesinde de kiraya verenin borçları başlığı altında genel işlem şartları ile ilgili bir düzenleme yapılmıştır. Söz konusu maddeye göre: “Kiraya veren, kiralananı kararlaştırılan tarihte, sözleşmede amaçlanan kullanıma elverişli bir durumda teslim etmek ve sözleşme süresince bu durumda bulundurmakla yükümlüdür. Bu hüküm, konut ve çatılı işyeri kiralarında kiracı
aleyhine değiştirilemez; diğer kira sözleşmelerinde ise, kiracı aleyhine genel işlem koşulları yoluyla bu hükme aykırı düzenleme yapılamaz.” hükmü yer almaktadır.
Bu tasarının kanunlaşması ile birlikte tüketici hukuku dâhil hayatın akışı içerisinde düzenlenmiş olan ve karşımıza çıkan tüm genel işlem şartlarını havi sözleşmelerin genel anlamda denetlenmesinin yolunu açacaktır.
Tezimizde de incelemeye çalıştığımız ve tüketici sözleşmelerindeki haksız şartlar bakımından bir üst başlık olarak değerlendirilmesi gereken genel işlem şartlarını, maddeler halinde şu şekilde özetleyebiliriz:
1- Genel işlem şartları sözleşmeye ilişkilendirilmeden önce hukuken hiçbir önemi haiz değildir.
2- Genel işlem şartları ne norm üzeri nede bireysel üzeri belirlemelerdir. Sadece içine alındıkları bireysel sözleşmenin tamamlanmasına yardım ederler. Şematize edilmiş genel ve soyut nitelikli kurallar topluluğu müteşebbisin ekonomik ve bilgisel üstünlüğün kendi çıkarları doğrultusunda kullanılmasına hizmet eden bir araç olmaktadır. Sözleşmenin kurulmasından önce bir değer ifade etmeyen bu kurallar topluluğu ancak sözleşme ile bağlayıcılık kazanmakta ve sözleşmenin kurulmasıyla birlikte sözleşmenin içeriği haline gelmektedir. Ancak bağlayıcılığın doğabilmesi için genel koşulların sözleşmenin meydana gelmesinden önce tüketiciye bildirilmiş olması gerekmektedir. Aksi takdirde bu şartların bir bağlayıcılığı bulunmayacaktır. Bildirme yükümlülüğünün yerine getirilmesinden ve sözleşmenin kurulmasından sonra bu genel işlem şartları ne bireyler üstü normlar nede sözleşme dışında yer alan düzenlemeler olarak nitelendirilebilir.
3- Sözleşme taraflarının dışında hazırlanmış olmalarının bir önemi yoktur. 4- İlişkilendirme anlaşması tarafların açıkça veya zımnen şartların sözleşme içerisine alındığına dair birbirlerine uygun irade beyanları ile kurulur.
5- Sözleşme içeriği haline gelen genel işlem şartları tek tarafça düzenlenmiş sözleşme şartları içinde tasnif edilmelidir.
6- İlişkilendirme anlaşması içerik olarak bireysel anlaşmalarla sınırlıdır. 7- Kayıtların ayrı ayrı sözleşme içeriği haline gelip gelmediği meselesi ilişkilendirme anlaşmasının yorumuna göre çözümlenmelidir.
8- Kayıtların kendi içeriğinden çıkan anlam ve amaç öncelikle araştırılmalıdır. Kayıtların lafzı tahmin edilen anlam ve amaçlarına indirgenerek yorumlanır.
9- Genel işlem şartlarının yorumu, makul üçüncü kişiye göre yapılmalıdır. İstisnai hallerde makul, dürüst müşteri de ölçü alınabilir. Genel işlem şartlarının yorumu somut olayın özelliklerinden soyutlanmış olarak, objektif olarak yapılmalıdır. Bu durum genel şartların sözleşme içeriği haline getirilmeleri aşamasında subjektif özelliklerin göz önüne alınmamasından kaynaklanmaktadır. Ancak sözleşme kurulurken muhatabın özel durumunu göz önünde bulundurma konusunda bir güven yaratılmış veya bireysel nitelikli bazı anlaşmalara varılmış ise bu durumda objektif şekilde yorumlamaktan vazgeçmeli ve bireysel anlaşmalarla uyumlu olacak sonuçlara ulaşılmaya özen gösterilmelidir.
10- Yorum sonucunda kaydın en az iki anlama gelecek şekilde kaleme alındığı tespit edilirse, açık olmayan kayıtların koyan aleyhine yorumlanacağına ilişkin yorum kuralı gereği kayıt girişimci aleyhine yorumlanmalıdır.
YARARLANILAN KAYNAKLAR
ACIR, B.:Elektronik İmza ve Elektronik Kayıtların Medeni Usul Hukukunun İspat Kuralları Yönünden Değerlendirilmesi, SPK. Yeterlilik Etüdü, Ankara, 2000 (http://www.spk.gov.tr/yayınlar/kye/2000_BirsenAcir.pdf).
AKINCI, Ş.: Ayıplı Mal ve Hizmetlere Karşı Tüketicinin Korunması, Konya,
1998.
AKINCI, Ş.: Borçlar Hukuku Bilgisi Genel Hükümler, Konya, 2000 (AKINCI-
Borçlar).
AKİPEK, Ş.: Türk Hukuku ve Mukayeseli Hukuk Açısından Tüketici Kredisi,
Ankara 1999 (AKİPEK-Kredi).
AKİPEK, Ş.: Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Çerçevesinde Kredi
Kartları, AÜHFD, C. 52, S. 3, 2003 (AKİPEK-Makale).
AKİPEK, Ş.: Özel Hukuk ve İnternet, http://inet-tr.org.tr/inetconf5 /tammetin/ hukuk/html(04.11.2007).
AKAN, P.: Tüketici ve Tüketicinin Korunması, İstanbul, 1995. AKMAN, G.S.: Sorumsuzluk Anlaşması, İstanbul, 1976.
AKMAN, G.S.: Genel İşlem Şartları, Yargı Dergisi, Mart 1979, S.35 (AKMAN-
GİŞ).
ALPAR, M.A.: Türk Hukukunda Tarafların İradesi Dışında Toplu İş sözleşmesinin
Oluşması, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 1994.
ALTUNKAYA, M.: Sözleşmenin Kuruluşundan Önce Tüketicinin Korunması,
Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C:VIII, S:1-2, Haziran-Aralık 2004.
ARKAN, S.: Ticari İşletme Hukuku, Ankara, 2004.
ASLAN, İ.Y./ ŞENYÜZ, D./ ERGÜN, M.: İşletme Hukuku, Bursa, 2002.
ATAMER, Y.M.: Sözleşme Özgürlüğünün Sınırlandırılması Sorunu Çerçevesinde
ATAMER, Y.: Geliri ve Malvarlığı Olmayan Aile Bireylerinin Kefaleti-Sözleşme
İçeriğinin Denetlenmesi, İHFM C. LV, S. 3, 1997 ( ATAMER-Kefalet).
ATAMER, Y.: Acentelerin Rekabet Etme Yasağı-Sözleşme Tarafları Arasında Güç
Dengesinin Bulunmadığı Hallerde Meslek Seçme Özgürlüğünün Sözleşmesel Sınırlamalara Karşı Korunması, İHFM C. LV, S. 4, 1997 (ATAMER-Acente).
AYRANCI, H.: Sözleşme Kurma Zorunluluğu, AÜHFD, C.52, S.3, 2003. BAŞTUĞ, İ.: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İzmir, 1973.
BAHTİYAR, M.: Genel İşlem Koşullarına Karşı Tüketicilerin Korunması,
Yargıtay Dergisi, C.22, S.1-2, Ocak-Nisan 1996.
BAYKAN, R.: Tüketici Hukuku Mevzuata İlişkin Yorum-Eleştiri-Öneri, İstanbul
Ticaret Odası Yayını, İstanbul, 2005.
BATTAL, A.: Anayasa Mahkemesinin Sözleşme Özgürlüğünün Sınırlanması
Konusundaki Yaklaşımları, Özel Hukuk ve Anayasa Mahkemesi Kararları Sempozyumu, BATİDER, 2001 (BATTAL-Makale).
BATTAL A.: Güven Kurumu Nitelendirmesi Işığında Bankaların Hukuki
Sorumluluğu, Ankara, 2001 (BATTAL-Banka).
BOZBEL, S.: İnternet Üzerinden Yapılan Hukuki İşlemler ve Bu Konudaki 97/7 Sayılı AB Yönergesi ile Alman ve İsviçre’deki Düzenlemeler (http://www.hukukcu.com/bilimsel/kitaplar/internet_uzerinden_hukuki_islem.htm).
BUDAK, A.C.:Mukayeseli Hukukta Tüketicinin Gayriadil Sözleşme Hükümlerine ve Özellikle Genel İşlem Şartlarına Karşı Korunması, Yasa Hukuk Dergisi, C. XIV, S. 05, Mayıs 1991.
BÜLTER, A.: Vekalet Sözleşmesinin Sona Ermesi (http://www.esef.gazi.edu.tr /html/yayinlar 18 _pdf18 _1pdf).
ÇEVİK, O.N.: TTK ve Uygulanmasına İlişkin Mevzuat, Ankara, 1993. ÇELİK, N.: İş Hukuku Dersleri, İstanbul, 2004.
ERMAN, H.: Borçlar Hukukunda Akit Serbestisi ve Genel Olarak Sınırlamaları,
İÜHFM, C. XXXVIII, S. 1-4.
GEZDER, Ü.: Mukayeseli Hukuk Açısından İnternette Akdedilen Sözleşmelerde
Tüketicinin Korunması, İstanbul, 2004.
GÖZLER, K.:Yasama Fonksiyonu (www.anayasa.gen.tr/yasama fonksiyonu.htm).
GÜNGÖR, G.: Milletlerarası Özel Hukukta Tüketicinin Korunması, Ankara, 2000
(GÜNGÖR-Tüketici).
GÜNGÖR, G.: İnternet Yoluyla Girişilen Elektronik Tüketici Akitleri ve
Milletlerarası Özel Hukukta Tüketicinin Korunması (http://acikarsiv.ankara.edu.tr/ fulltext/1706.pdf)(GÜNGÖR-e-akitler).
GÜRİZ, A.: Hukuk Felsefesi, Ankara, 1987.
HATEMİ, H./ SEROZAN, R./ ARPACI, A.: Borçlar Hukuku Özel Bölüm,
İstanbul, 1992.
HAVUTÇU, A.: Açık İçerik Denetimi Yoluyla Tüketicinin Genel İşlem Şartlarına
Karşı Korunması, İzmir, 2003.
İLHAN, C.: TKHK. Şerh, TBB., Ankara, 2006.
İNCEOĞLU, M.M.: Sözleşme Yapma Zorunluluğu ve TKHK. un 5. Maddesinin
Bu Açıdan Değerlendirilmesi, Prof. Dr. M. Kemal Oğuzman Anısına Armağan, İstanbul, 2000.
İPEK, M.: Sözleşme Serbestisi ve Günümüdeki Sınırlamaları, GÜSBE. Özel
Hukuk ABD. Yüksek Lisans Tezi, 2002.
KADIOĞLU, K.: Gerekçeli-Açıklamalı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun,
Ankara, 2000.
KAPLAN, İ.: Banka Standart Sözleşmeleri ve Banka Genel İşlem Şartları,
BATİDER, Aralık, C.XVI, S.2, 1991 (KAPLAN-Makale).
KAPLAN, İ.: Hakimin Sözleşmeye Müdahalesi, Ankara, 1987 (KAPLAN-
KARAGÖZ, V.: Tip İş Sözleşmelerinde Öngörülen Cezai Şartın Genel İşlem
Şartları Bağlamında Denetlenmesi, AÜHFD., C.8, S.1-2, 593, 2004.
KARAHAN, S.: Ticari İşletme Hukuku, Konya, 1999.
KARAHASAN, M.R.: Türk Borçlar Hukuku, İstanbul, 2003. KURU, B.: Hukuk Muhakemeleri Usulü, C.II, Ankara, 1980.
KURU, B./ ARSLAN, R./ YILMAZ, E.: Medeni Usul Hukuku, Ankara, 2000. KÜÇÜKYALÇIN, A.: Karşılaştırmalı Hukukta Sözleşme Özgürlüğünün
Sınırlandırılması, AÜHFD, C. 53, S. 4, 2004.
OĞUZ, C.: Genel İşlem Şartları ve İçerik Sınırları, AÜSBE. Özel Hukuk Bilim
Dalı, Doktora Tezi, Ankara, 1993.
OĞUZ, C.: Standart Sözleşmelerin BK.21 ile 99/2 ve 100/3 Hükümlerine Göre
Hâkim Tarafından Kontrolü, TBB Dergisi, S.1,1998 (OĞUZ-Makale).
OĞUZMAN, K/ ÖZ, T.: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul, 2006.
OĞUZMAN, M.K./ SELİÇİ, Ö./ ÖZDEMİR S.O.: Eşya Hukuku, İstanbul, 2006. OZANOĞLU, H.S.: Mukayeseli Hukuk ve Tüketicinin Korunması Hakkında
Kanun Açısından Tüketiciyi Koruyan Düzenlemelerin Kişi Bakımından Uygulama Alanı, Prof. Dr. M. Kemal Oğuzman Anısına Armağan, İstanbul, 2000.
ÖZBAY, Ç.: Aracı Kurumlar Tarafından Hazırlanan Standart Sözleşmeler
Karşısında Yatırımcıların Korunması, SPK. Yeterlilik Etüdü, Ankara, 1999 (www.spk.gov.tr/yayinlar/araştirmaraporlari/kye/cozbay.pdf).
ÖZEL, Ç.: Mukayeseli Hukuk Işığında Tüketiciyi Koruyan Geri Alma Hakkı,
Ankara, 1998.
ÖZEL, Ç.: Haksız Genel İşlem Koşullarına Karşı Tüketicinin Korunması Sorununa
Bir Bakış ve Almanya Örneği, BATİDER, Ankara, C. XX, S. 2, 1999 (ÖZEL- Makale).
ÖZEL, Ç.:Genel İşlem Koşulları Meselesi ve Borçlar Kanunu Tasarısının Genel İşlem Koşullarına yönelik Olarak Getirdikleri, Sosyo-Ekonomi Dergisi, Ocak- Haziran, 2006-1, 155 (http://www.pegem.hacattepe.edu.tr/sosyoekonomi/2006- 01/060100.pdf) (ÖZEL-Giş).
POROY, R.: Tüketicinin Korunmasına İlişkin Bazı Özel Hukuk Sorunları, Ord.
Prof. Dr. Halil Arslanlı’nın Anısına Armağan, İstanbul, 1978.
REHBİNDER, M.: Genel İşlem Şartları ve Tüketicinin Korunması Çeviren: Ömer
TEOMAN, İstanbul Hukuk Fakültesi Mecmuası (E.E.HİRSCH’e Armağan), İstanbul, C. XLII, S. 1–4, 1977.
REİSOĞLU, S.: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul, 2004.
SAVAŞ, A.: İnternet Ortamında Yapılan Sözleşmeler ve Bunların Hukuki
Sonuçları, Doktora Tezi, Konya, 2005.
SCHWARZ, A.B.(Çev.Bülent DAVRAN): Borçlar Hukuku Dersleri, C.1, İstanbul,
1948.
SİRMEN, L.: Modern Hukukta Sözleşme Kavramı ve Türk Hukuku, Profesör Dr.
H.C. Oğuzoğlu’na Armağan, Ankara, 1972.
SOYER, M.P.: Genel İş Koşulları, İzmir, 1987.
SÜMER, B.: İşverenin Hizmet Sözleşmesi Yapma Serbestisinin Sınırları, Yüksek
Lisans Tezi, Konya, 1992 (SÜMER-Tez).
SÜMER, H.H.: İş Hukuku, Konya, 2003.
ÜSTÜNDAĞ, S.: Medeni Yargılama Hukuku, C. I-II, Genişletilmiş 6. Bası,
İstanbul, 1997.
TANDOĞAN, H.: Tüketicilerin Korunması ve Sözleşme Özgürlüğünün Bu Açıdan
Sınırlandırılması, Ankara, 1977.
TANDOĞAN, H.: Yürürlüğe Girişinin 50. Yılında Türk Borçlar Kanunu Hakkında
Genel Bir Değerlendirme, BATİDER, Ankara, C. VIII, S. 4, 1976 (TANDOĞAN- Makale).
TEKİNALP, Ü.: Türk Bankacılık Uygulamasında Genel İşlem Şartları,
Prof.Dr.Ernst E.Hirsch’in Hatırasına Armağan, BATİDER, Ankara, 1986.
TEKİNAY, S.S./ AKMAN, S./ BURCUOĞLU, H./ ALTOP, A.:Borçlar Hukuku
Genel Hükümler, İstanbul, 1988.
TETİK, Ö.: İş Hukukunda Akit Serbestîsinin Sınırlandırılması, Yüksek Lisans
Tezi, Ankara, 1997.
TUNÇOMAĞ, K.: Türk Borçlar Hukuku, 1. Cilt, İstanbul, 1976.
YALMAN, S.: Türk-İsviçre Hukukunda Sözleşme Görüşmelerinden Doğan
Sorumluluk, Ankara, 2006.
YAVUZ, S.: Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Açısından Haksız Şartlar,
Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2007.
YÜCEL, C.: Tüketicinin Korunmasına İlişkin Hukuki Tedbirler, Yüksek Lisans
Tezi, İstanbul, 1988.
YARGITAY KARARLAR DERGİSİ. YASA HUKUK DERGİSİ.
4077 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve Uygulama Yönetmelikleri, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Ankara, 2006.