1.4. Hinduizm’in Modern Dönemi ve Reform Hareketleri
2.1.1. Svami Dayananda Sarasvati; Doğumu ve Hayatı
Arya Samaj hareketinin kurucusu olarak bilinen Dayananda Sarasvati M.S. 1824’te Batı Hindistan’ın Kathiavar (Gujarat) eyaletine bağlı Tankara şehrindeki bir Brahman ailede301 doğmuştur. Dayananda’nın gerçek ismi Mul Şankar idi.302 Dayananda’nın biyografisi ile ilgili temel kaynak, kendisinin Puna Şehri’nde yapmış olduğu konuşması ve Teosofist dergisinde yazdığı makalesidir. Ancak bu eserlerde doğduğu şehir hakkında herhangi bir bilgi ve anne babasına ait kimlik bilgileri bulunmamaktadır. 303
Dayananda’nın biyografisini kaleme alan yazarlarına göre, onun babası Karsanji, zengin ve etkili bir kişi olup, bulunduğu köydeki en soylu Brahman ailenin reisiydi. Geniş arazilere sahip olan ve ihtiyaç sahiplerine borç veren Karsanji, aynı zamanda devletin yüksek vergi memuru olan Jamadar olarak da görev yapardı. Dayananda’nın yetiştiği aile son derece muhafazakârdı. Hinduizm’in üç temel ilâhından biri olan Şiva’ya tapan Karsanji, düzenli olarak tapınakları ziyaret ederdi. Aynı zamanda O “Şiva Ratri” gibi Şayvist/Şivacıların önemli ritüellerini çok titizlikle uygulardı. Onun annesi Amrita Ben ise Karsanji’den farklı olarak, yumuşak huylu, okuma yazma bilmeyen tipik bir Hindu ev hanımıydı.304
Dayananda’nın babası, oğlunun Hindu din eğitimi alması ve iyi bir din adamı olarak yetişmesi konusunda çok kararlıydı. Bu nedenle onu erken yaşta eğitime
301 Aile adı Udiçyadır, Jordens J.T.F, Dayananda Sarasvati: His Life and Ideas, Oxford Universitesi
Press, Delhi, 1978,s. 1.
302 Gusain H.K, Reflection on Swami Dayanand Saraswati and His Thoughts, Cyber Tech Publication,
New Delhi,2010, s. 48.
303 Bunun nedeni ise, Dayananda’nın kendi biyografisinde belirttiği üzere evden izinsiz ayrıldığı için
kendisini aileden birinin tanıyıp babasına haber vermesinden ve böylece onu misyonundan alı koymalarından endişe duyduğu için olsa gerektir, bk . Durga Prasad, English Translation of Satyartha
Prakaş, Virjanand Press, Lahore, 1903, s. 1; Jordens J.T.F, Dayananda Sarasvati: His Life and Ideas,
Oxford Universitesi Press, Delhi, 1978,s. 1.
304 Dhanpati Pandey, Builders of Modern India; Swami Dayanand Sarasvati, Basin ve Yayin
yönlendirdi. Dayananda beş yaşına girdiğinde Devanagiri alfabesini305, aile ve kast
kurallarını ve Veda âyetlerini öğrenmeye başladı. Dayananda’ya sekiz yaşına girdiğinde Hristiyanlık dinindeki vaftiz uygulamasına benzeyen ‘kutsal ip kuşatma âyini’306 yapıldı. Veda öğrenimine devam eden Dayananda, on dört yaşına geldiğinde
Yajur Veda’nın tamamını, diğer üç Veda’nın parçalarını ve Sanskritçe dilbilgisi kitaplarını ezberleyerek temel eğitimini tamamlamıştır.307
Dayananda, temel Veda eğitimini tamamlandıktan sonra babası ona Şayvist/Şivacılarınlerin en önemli ibadetlerinden biri olan Şivaratri âyinlerine katılmasını ve bütün gece uyumadan ibadet etmesini emretmiştir. Annesi vazgeçirmeye çalışsa da Dayananda bu âyine duyduğu ilgi üzerine o gece tapınağa gitmeye karar vermişti. Geceleri farklı vakitler ayırarak yapılan ibadetler esnasında uyumak, ibadetin asıl ruhunu zedeleyeceğinden asla uyumaması gerekirdi. Oysaki tapınaktaki ibadetlerin başında duran din adamı ve bazı insanlar, hattâ Dayananda’nın babası bile gece yarısından sonra tapınağın dış kısmında uyumaya başlamıştı. Dayananda ise tekrar tekrar yüzünü yıkayarak uyumamaya çalışmıştı.308
Bu arada tapınakta onun fikrini ve ideolojisini değiştirecek bir olay yaşanmıştı. Tapınaktaki büyük Şiva heykelinin üstüne fare çıkmış ve heykel önünde sunulan yiyecek ve içecekleri özgürce yemeye başlamıştı. Bunu gören Dayananda çok şaşırmıştır. Dayananda kendi otobiyografisinde olayı şöyle anlatmıştır:“Ben kendi kendime sordum;‘İnsan şeklinde elinde çubuk tutarak davul çalan, insanların bazılarına nimet ve diğerlerine de belâ veren, Kaylas dağlarının efendisi olan
305 Devanagiri alfabesi, Sanskritçe ve Hintçe gibi Hint dillerinde kullanılan bir alfabesidir. Karel
Werner, The Popular Dictionary of Hinduism, Curzon Press, London, 2005, s. 40.
306 Bu âyin, üst düzey kasttaki erkek çocukların varna/kast sistemine girişi olarak kabul edilen bir
âyindir. Bu âyinde, erkek çocuğun saçları tıraş edildikten sonra banyo yaptırılır, yeni elbiseleri giydirilir ve Guru tarafından icra edilen “Gayatri mantra” dinletilir. Bu noktada çocuk ikinci doğuşa girmiş olur. Yani ilk fizîkî doğuştan sonra bu âyin ile hocayı manevî baba olarak ve Vedayı ise manevi anne olarak kabul eder. Brahmaçari (brahmanik öğrenci) hayatına giren çocuk, belli dinî sorumluluklarla da yükümlüdür. Lajpat Rai, The Arya Samaj: An Account of its Origin, Doctrines, and
Activities, Longman Green and co., London,1915, ss. 5-6
307 Gusain H.K, Reflection on Swami Dayanand Saraswati and His Thoughts, ss. 49-50. 308 Jordens J.T.F, Dayananda Sarasvati: His Life and Ideas, s.5.
Mahadeva bu mu?’ Bu heykelin, önündeki çok basit bir fareyi kovalayabilecek gücü bile yok.”309
Bu olay onu, puta tapmanın ne kadar anlamsız olduğunu düşünmeye sevketmiş ve aklında oluşan yukarıdaki soruyu çözemediği için babasına sormaya karar vermiştir. Dayananda diyor ki: “Ben babamı uyandırdım ve aniden sordum, ‘Bu tapınaktaki Şiva heykeli Vedalar’daki Şiva Mahadeva ile özdeşleşiyor mu? Yoksa başka bir şey mi?’ Babam dedi ki: ‘Neden soruyorsun bunu?’ Ben de ‘her şeye gücü yeten tanrı ile kendi gövdesinde farenin dolaşmasına müsaade eden bu heykeli ben bağdaştıramıyorum’ dedim.”310 Bu soruları, babasının muhafazakâr
görüşüne karşı bir darbe vurmuş gibi olmuştur. Babası tapınakta o özel gecede heykelin önünde bu tür sözler söylemenin uğursuzluk olduğunu ifade etse de, oğlunun ısrarı üzerine babası da şöyle cevap vermiştir: “Kaylas Dağı311nda yaşayan
Şiva Mahadeva’yı bu heykel temsil ettiği için ona ibadet ediliyor. Bu Kaliyuga’da312
onu yüz yüze görmek mümkün değildir. Bu heykel aracılığıyla tapınırken Şiva Mahadeva heykeldeymiş gibi çok sevinir.”313
Ancak bu cevap Dayananda’yı tatmin etmemiş ve putperestlikle ilgili inancı sarsılmaya başlamıştır. Dayananda, kendini yorgun ve aç hissettiğinden dolayı babasından eve dönmek için izin istemiştir. Babası ise hiçbir şey yememesini ve orucunu bozmamasını tembihleyerek muhafızlar ile birlikte eve göndermiştir. Eve geldiğinde Dayananda annesine aç olduğunu söylemiş, annesi ise ona tatlı vermiş ve bir daha babasına gitmemesini söylemiştir. Orucunu bozan Dayananda babasının emrini dinlemeden sabaha kadar uyumuştur. Sabah saatlerinde eve gelen babası bunları duyunca çok kızmış; ancak annesi, dayısının yardımıyla oğlunun dinî ibadetlerle ve âyinlerle fazla meşgul olmadan Veda öğrenimine devam etmesi için
309 Dayanand Saraswati, Sermons Delivered by Dayananda, Govindram Hasananad, Delhi, 2009, s.
205.
310 Durga Prasad, English Translation of Satyartha Prakaş, s. 2.
311 Şiva’nın cenneti olarak bilinen Himalayadaki bir dağdır. Klaus K. Klostermaier, A Concise Encyclopedia Of Hinduism, OneworldPublications, England 2003, s. 92.
312 Dünyanın son ve kötü aşamasıdır. Karanlık dönemi olarak ta bilinir. Karel Werner, The Popular Dictionary of Hinduism, s.123; Klaus K. Klostermaier, A Concise Encyclopedia Of Hinduism, s. 93. 313 Durga Prasad, English Translation of Satyartha Prakaş, s. 2.
babasını ikna etmiştir. Böylece Dayananda farklı hocalarla Nirukta314, Nigantu315,
Purva Mimamsa316 gibi kitapları öğrenmeye devam etmiştir. 317
Dayananda’nın hayatını derinden etkileyen bir diğer olay ise, ailesinden çok sevdiği iki kişinin erken ölümüdür. Biri, on dört yaşındayken kolera hastalığı yüzünden vefat eden kız kardeşiydi. Dayananda, “Her türlü tıbbî müdahaleye rağmen kız kardeşim öldü. Bu benim için büyük bir kayıp ve şok oldu. Bu insanlık ıstırabını hafifletmek için ne yapmalıyım? Kurtuluşa ermenin yollarını nasıl temin edebilirim?” demektedir. Kısa süre sonra da kız kardeşinin ölümünü, çok sevdiği dayısının ölümü izlemiştir. Bu iki trajik olaydan sonra o, kendisini mokşayı elde etmekten alıkoyacak hiçbir şeye izin vermeyeceğine karar vermiştir. Bazı Guruların tavsiyesi üzerine yoga öğrenmeye başlamıştır.318
Dayananda bu fikirlerini çevresindeki arkadaşlarına söylemiş, bundan haberdar olan ailesi Budha’nın hayatında olduğu gibi onu hemen evlendirmek istemişlerdir. Ayrıca babası, ondan, aile mesleği olan Zamindar319 görevini de
yapmasını istemiştir. Dayananda ise bu iki teklifi de reddederek Sanskritçe dil bilgisi ve Ayurveda bilgilerini öğrenmek için Hinduların Roma’sı olarak bilinen Varanasi’ye gitmek için ailesinden izin istemiştir. Ailesi ise onun Varanasi’ye gitmesi için evlenmesini şart koşmuştur. Dayananda’nın ısrarı üzerine ailesi onun komşu şehirdeki meşhur Pandit’in (Hindu din hocası) yanına gitmesine müsaade ettiler. Daha sonra yine evlilik hazırlıklarını farkedince, hayallerinin boşa çıkacağını anlayan Dayananda, evden kaçmaya karar vermiştir. Böylece Dayananda
314 Yaska’ya nisbet edilen Veda kelimelerin bir etimolojik sözlüğü olan Vedangalardan biridir. Klaus
K. Klostermaier, A Concise Encyclopedia Of Hinduism, s. 127.
315 Niruktanın bir bölümüdür. Klaus K. Klostermaier, A Concise Encyclopedia Of Hinduism, s. 128. 316 Hinduizm’in alt darşanalardan biri. Klaus K. Klostermaier, A Concise Encyclopedia Of Hinduism,
s. 144.
317 Gusain H.K, Reflection on Swami Dayanand Saraswati and His Thoughts, ss. 50-54.
318 Dayanand Saraswati, Sermons Delivered by Dayananda, Govindram Hasananad, Delhi, 2009, s.
205.
319 Zamindar kelimesi farsça’da arazi sahibi anlamına gelen bir kelimedir. Bu Zamindarlar eskiden
çiftçilere arsaları kıra verip çalıştıran kesim iken İngilizler döneminde çifçilerden vergi toplayan bir memur haline dönüşmüştür. https://www.britannica.com/topic/zamindar, 25.01.2019 (Erişim Tarihi).
M.S.1846’da bir sabah ilim, hakikat ve mokşa arama maksadıyla evden ayırılmıştır.320