2.3. Dayananda’nın Başyapıtı Satyarta Prakaş’ın Özeti
2.3.5. Beşinci Bölüm
Bu bölüm Hindu Aşramalardan Vanaprasta ve Sanyasa Aşrama ile ilgilidir. Vanaprasta Aşrama, Grıhasta Aşrama’nın sonunda bir kişinin elli yaşını doldurduktan sonra, eve yakın ormanlara girip kutsal kitapları okuyarak, sade ve basit bir hayat yaşamasıdır. Bu dönemde kişi, topluma hizmet etmek ve yoga yapmak suretiyle yetmiş beş yaştan sonraki Sanyasa Aşramaya hazırlık yapacaktır. Vanaprasta, zühdün ve dünyayı terk etmenin ilk aşamasıdır. Bu dönemde kişi, yanında eşi olsun olmasın, tamamıyla bekârlığını korumak mecburiyetindedir. Kutsal kitapları devamlı okumak, bilgili insanlarla beraber olmak, yoga yapmak ve Grıhasta
459 Saraswati, a.g.e., s. 64-67. 460 Saraswati, a.g.e., s. 73-76.
döneminde olan bütün dünyevî istek ve arzulardan uzak durmak, bu aşamanın temel özelliklerindendir.461
Bu bölümde yer alan diğer bir konu ise Sanyasa Aşrama ile ilgilidir. Aşramaların sonuncusu olan Sanyasa Aşrama genelde yetmiş beş yaşından büyük olanlar için geçerlidir. Ancak dünyevî istek ve arzulardan arınmış olduğunu düşünen biri, herhangi bir Aşramadan sonra Sanyasin olabilmektedir. Her Aşramada olduğu gibi, Sanyasa Aşramaya geçen birinin de , doğru konuşmak, hiçbir zaman kızgın olmamak, saç, sakal, bıyık traşı olup, turuncu ve toprak boyalı elbiseler giyerek, hiçbir canlıya zarar vermeden yaşamak gibi bazı özellikleri taşıması gerekmektedir.462
Bunun dışında bu bölümde Manu-Smriti’den hareketle her bir Aşramadaki insanların uyması gereken şeylerden de bahsedilmiştir.
2.3.6. Altıncı Bölüm
Bu bölüm devlet yönetimi ile ilgilidir. Dayananda burada bir yöneticinin sahip olması gereken özellikleri ve yerine getirmesi gereken görevleri açıklamıştır. Ona göre yönetici, bilgili, kültürlü ve dindar olmalıdır. Devlet adamı, bilgili adamlar tarafından seçilmelidir. Ayrıca vezirlerin ve bütün meclis üyelerinin görevleri ve özellikleri de bu bölümde detaylı bir şekilde anlatılmıştır. Dayananda burada, devlet yöneticileri ve memurlarının iyi ahlâklı olmaları gerektiğine ve insanlara kötü davranmamaları gerektiğine de vurgu yapmıştır.463
Bunun dışında Dayananda bu bölümde, iktisat, adalet ve dış ilişkiler gibi farklı bölümlerin iş ve işleyişleri ile ilgili konularda gerekli açıklamalarda bulunmuştur. Burada bahsedilen diğer bir konu ise yargı, adalet, savaş, barış ve ceza hukuku ile ilgili konulardır.464
461 Dayanada Saraswati, Satyarta Prakaş, çev. Narendra Bhooshan, ss. 91-92. 462 Saraswati, a.g.e., s. 92-99.
463 Saraswati, a.g.e., s. 101-113.
2.3.7. Yedinci Bölüm
Bu bölüm İlâh, Ruh ve Veda ile ilgilidir. Dayananda’ya göre Tanrı tektir ve onun sıfatları sayısızdır. Ona göre, Vedalardaki “devata” kelimesi Tanrıyı ifade etmez. Onu Tanrı olarak çevirenler, Muhafazakâr Panditler465 ve Batılılardır. Aslında
“devata” kelimesi, faydalı ve üstün kabiliyet ve özelliklere sahip olan herkes ve her şey için kullanılabilir.466 Tanrı her yerde olan adil, merhametli, şekilsiz, güçlü,
herkese iyilik ve mutluluk isteyen ve ebedîdir.467 Bu bölümde üç tane ibadet şekli anlatılmaktadır.
1. Stuti: Tanrıyı övmek ve yüceltmek demektir. 2. Prartana: “Tanrıya dua etmek” anlamındadır.
3. Upasana: Bir kişinin zihnini bütün kötülüklerden arındırdıktan sonra Tanrı ile birleşmesidir. Bunu da ancak yoga ile elde edebilir. 468
Hinduizm’in genel kabulüne aykırı olarak, Dayananda’ya göre Tanrı, cismi olmayandır. Zira o doğmamıştır ve insan şeklini almamıştır. Onun anlatımlarına göre Tanrı, hem Saguna/iyi vasıfları olan ve hem de Nirguna /vasıfsızdır469. Çünkü O’nun,
her yerde olmak, her şeyi bilmek gibi birçok iyi ve pozitif vasıfları vardır. Tanrı aynı zamanda vasıfsızdır. Yani onun şekli yoktur ve görünmezdir.470
Yine bu bölümde ruhtan da kısaca bahsedilmiştir. Dayananda’ya göre ruh yaratılmış değildir. O, bir şeyler yapmakta özgürdür, ancak yaptığının meyvesini almak için Tanrının kurallarına tâbî olması gerekir. İnsan bedeni ve organları, ruhun kontrolü altında çalışmaktadır. Dayananda, ruhu, yüksek ruh ve kişisel ruh olarak ikiye ayırmıştır. Yüksek ruh, bir, benzersiz, sınırsız iken; kişisel ruh sayısız ve aynı zamanda bilgi ve kudreti sınırlı olandır.471
465 Veda âlimlere ifade eden bir Sanskritçe kelimedir.
https://www.oxfordreference.com/search?q=pandit&searchBtn=Search&isQuickSearch=true, 25.08.2019 (Erişim Tarihi).
466 Saraswati, a.g.e., s. 127-128. 467 Saraswati, a.g.e., s. 129. 468 Saraswati, a.g.e., s. 131-135.
469 Vasıfsız olmasından kast onun şekil olmamasıdır.
470 Dayanada Saraswati, Satyarta Prakaş, çev. Narendra Bhooshan, s. 130. 471 Dayanada Saraswati, Satyarta Prakaş, çev. Narendra Bhooshan, ss. 138-145.
Son olarak bu bölümde Veda’dan kısaca bahsedilmiştir. Veda’nın anlamı, bilgidir. Yaratılışın başlangıcında Tanrı, Agni, Vayu, Aditya ve Angira Rışılara Rıg, Yajur, Sama ve Atarva olarak dört tane Veda indirmiştir. Dayananda’ya göre, Vedalar ebedîdir ve bütün iyi bilgilerin esası ve kaynağıdır.472
2.3.8. Sekizinci Bölüm
Bu bölüm kâinatın yaratılışı, korunması ve yok edilmesi ile ilgilidir. Dayananda’ya göre, Tanrı, Ruh ve Prakırti yaratılmamış, ebedî varlıklardır. Kâinatın yaratılışının, korunmasının ve yok edilmesinin sebebi Tanrıdır. Prakırti, kâinatın maddesel sebebi iken; Tanrı, onun en etkili sebebidir. Yaratılışı Rig Veda şöyle açıklamıştır: “Başlangıçta hepsi kapkaranlıkla çevrili idi. Hiçbiri görünebilir halde değillerdi. Madde, en temel halde idi. Kâinat, Tanrıya nazaran çok küçüktü. Sonra onu olağanüstü kudreti ile temel şeklinden kozmik dünya haline geliştirilmiştir.473
Bu bölümde bahsedilen diğer bir konu ise Prakırti/doğa ve onun özellikleridir. Prakırti ve maddenin aynı olduğunu söyleyen Dayananda, bütün yaratıkların ondan zuhur ettiğini ve kâinatın yaratılışında kullanılan madde olmasının yanında, kâinatın yaratılışının da maddesel sebebinin Prakırti olduğunu ifade etmiştir.474
Dayananda’ya göre, kâinatın yaratılışı ve Veda’nın nüzul etmesi bir milyar dokuz yüz milyonu aşkın bir zaman önce olmuştur. İnsanoğlunun ilk olarak yetişkin halinde Tibet’te yaratıldığını dile getiren Dayananda, onların başlangıçta tek sınıf olduğunu ve daha sonra iyi ve kötü olarak ayrıldıklarını açıklamıştır. Rig Veda’ya göre iyiler, Arya/Deva, kötüler ise Dasyu/Asuralar’dır. Ariler’in kaldığı yerler Arya Varta/Arilerin ikametgâhı olarak bilinir. Dayananda, Arileri, yine onların guna(özellikleri), karma(eylem) ve Subava (karakter) gibi özelliklerini esas alarak Brahmana, Kşatrıya, Vayşya ve Şudra olarak ayırmıştır.475
472 Saraswati, a.g.e., s. 146-150.
473 Rıgveda 10,126:8, Saraswati, a.g.e., s. 153. 474 Saraswati, a.g.e., s. 154-157.
2.3.9. Dokuzuncu Bölüm
Bu bölüm bilgi, cehalet, kurtuluş ve bağlılık ile ilgilidir. Maddelerin hakîkî doğasını ne ile anlayabiliyorsak ona Vidya/bilgi denir. Avidya ise bunun zıttıdır.476
Mokşa/Kurtuluş, erdemli ameller, tek tanrıya tapmak ve doğru bilgi ile elde edilir. Bandana/bağlılık ise, yalan söylemek, puta tapmak ve cehalet ile meydana gelir.477
Yine kurtuluş, ruhsal acılardan sıyrılarak mutluluğa erişmektir. Kurtulmuş olan bir ruh, mükemmel bilgi ve mutluluk ile doludur.478 Kurtuluşa ulaşmanın yolları, bütün
günahları terk etmek, iyi ve erdemli işler yapmak, bilgili, zeki ve dürüst insanlarla birlikte olmak, beden sistemlerini ve ruhun hallerini bilmektir.479 Ruhun üç hali
şunlardır:
1. Cagrat/uyanık: İnsanın bedeni uyandığı zamandır.
2. Svapna/rüya: İnsanın uyku esnasında rüya gördüğü zamandır.
3. Suşupti/derin uyku: Derin uyku halinde, kişi dış dünyasından habersizdir ve rüya da görmez.480
Bu bölümde bahsedilen bir diğer konu bu dünyadaki acılarıdır. Acıları ve acıya sebep olan şeyleri anlattıktan sonra Dayananda, yoga ve manevî bilgiler ile bunlardan uzak olunabileceğine ifade etmiştir. Beden ile ruhun birleşmesine, Canma/Doğum ve bedenden ruhun ayrılmasına Marana/ölüm denir.481 Kurtuluştan
sonra ruhun elde edeceği mutlak mutluluk Svarga/Cennettir. Acılardan ve dünyevî bencil arzulardan kaynaklanan ızdırap ise Naraka/Cehennemdir 482
2.3.10. Onuncu Bölüm
Bu bölüm, iyi ve kötü huylar ve yemekler ile ilgilidir. İyi ahlâk; erdemli konuşma ve davranma, bilgili insanlarla birlikte olma ve her doğru bilgiyi sevme gibi şeylerdir. Bunun zıttı ise, kötü davranış ve günah işlemektir. İnsan hayatında soylu
476 Saraswati, a.g.e., s. 175. 477 Saraswati, a.g.e., s. 176. 478 Saraswati, a.g.e., s. 180. 479 Saraswati, a.g.e., s. 183. 480 Saraswati, a.g.e., s. 184. 481 Saraswati, a.g.e., s. 189. 482 Saraswati, a.g.e., s. 190.
aile, yaş, maharet, iyi işler ve doğru bilgi, en önemli şeylerdir. Kişi iş yaparken kendi ruhuna korku ve utanç vermeyecek şeyleri tercih etmelidir.483
Dayananda’ya göre, bir kişinin yemek yemeden önce din, sağlık ve beslenme bilimi gibi hususlara dikkat etmesi gerekir. İyi, doğal ve böcek zehrinin kullanılmadığı topraktan çıkan yemeklere öncelik verilmeli buna karşılık etli yemekler ve sarhoş edici yemekler terk edilmelidir. İnek, koyun, deve ve at gibi yararlı hayvanlar eti yenmek için öldürülmemelidir. Bunlardan inek, en faydalı hayvandır. Pirinç, buğday, süt, tereyağı, şeker, sebzeler ve meyveler yenmesi caiz olan şeylerdir.484
2.3.11. On Birinci Bölüm
Bu bölüm Satyarta Prakaş’ın en uzun bölümüdür. Bu bölümden itibaren bu kitabın yazıldığı dönemde yaygın olan ve Dayananda’ya göre batıl olan inanç ve dinlere bir eleştiri mahiyetindedir. Bu bölümde daha çok geleneksel Hindu anlayışı eleştirilmiştir. Bu dünyanın başlangıcından itibaren beş bin yılına kadar Ariler bütün dünyanın hakimleri idi. Mahabharta Savaşı485ndan sonra bilgili kişiler ve krallar
öldürülmüş ve yeryüzünde cehalet yaygın olmuştur. Dayananda, Bhairavalar, Çarvaka, Neo-Vedantis gibi birçok Hindu akımı ve mezhebini batıl saymıştır.486
Bu bölümde en çok eleştirilen ve üzerinde durulan konu putperestliktir. Dayananda’ya göre Tanrı şekilsiz ve her yerde olandır. Vedalar ve Şastralar putperestliği meşru görmemiştir. Dayananda buna birçok delille izahat getirmeye çalışmıştır. Banaras, Jagannat, Dvaraka, Haridvar, Madura ve Amritsar gibi yerlerdeki tapınaklarda yer alan putların gerçekleştirdiği iddia edilen mucizeleri uydurma olarak değerlendirip reddetmiştir.487
Bu bölümde yine dört kastın Tanrı kaynaklı olduğu, ancak bunun sadece doğuş ile değil daha çok kişinin yaptığı eylemlere göre belirleneceğine vurgu
483 Dayanada Saraswati, Satyarta Prakaş, çev. Narendra Bhooshan, ss. 195-198. 484 Saraswati, a.g.e., s. 198-206.
485 Hindu Puranalarda analtılan bir savaş. 486 Saraswati, a.g.e., s. 209-234.
yapılmıştır. Dayananda’ya göre temel olarak herkesin tapması gereken kişiler, anne, baba, öğretmen, misafir ve kocadır. Buradaki tapmaktan maksat onlara saygı göstermektir. Dayananda’ya göre günahkar kimsenin günahı, belli kutsal yerlere hac yapmakla ya da tövbe etmekle silinmeyecektir. Tanrının şefkatli ve merhametli olduğu husus günahların af etmesini ifade etmez. Nitekim kişi yaptığı günahın cezasını çekecektir.488
Dayananda’ya göre, Sanskritçede yeterli bilgi sahibi olmayan cahil Panditler yüzünden farklı inanç ve batıl masallar halk arasında yayılmıştır. Dayananda, bazı Panditlerin kitaplarından örnekler vererek bunu izah etmeye çalışmıştır. İçki, et ve cinsel ilişkinin her dönemde kurtuluşa vesile olduğu bazı kitaplarda geçmektedir. Ona göre bu tür masalları ve cahil Panditlerin kitaplarını herkes terk etmeli ve Veda’ya dönmelidir. Yine Dayananda’ya göre Veda, İncil ve Kur’ân gibi kutsal kabul edilen kitaplardaki doğrular kabul edilmeli ve batıl bilgi herhangi bir kitapta olsa bile reddedilmelidir.489
2.3.12. On İkinci Bölüm
Bu bölümde, Dayananda’nın ateist olarak tanımladığı Çarvaka, Budizm ve Caynızm Mezhepleri eleştirilmiştir. Dayananda’nın anlattıklarına göre Çarvaka, ölüm sonrası hayatı reddeden, Veda ve Şastralara inanmayan kimselerdir. Onlara göre herkes ölümü tadacaktır. O yüzden herkesin ölümden önce olabildiğince eğlenmesi gerekmektedir. Ruh; yeryüzü, su, ateş ve havanın karışımıdır. Bir kişinin bedeni öldüğü zaman ruhu da yok olacaktır. Dayananda, Çarvaka’ların görüşlerinin Veda’ya aykırı olduğunu ve bu sebeple batıl inanç olduğunu savunmuştur.490
Dayananda’nın eleştirdiği diğer bir mezhep ise Budizm’dir. Budizm'in kurucusu birdir. Ancak ondan sonra onun talebeleri entelektüel farklılıklar nedeniyle Madyamika, Yogaçarya, Satrantika ve Vaibashika gibi farklı gruplara ayrılmışlardır. Ayrıca Dayananda, Budizm’in farklı inanç ilkelerini de incelemiştir.
488 Saraswati, a.g.e., s. 253-261. 489 Saraswati, a.g.e., s. 280-303. 490 Saraswati, a.g.e., s. 307-310.
Bu bölümde Caynistlerin inançları da incelenmiştir. Onlar sonsuz/ebedî Tanrının bu kainatı yarattığına iman etmezler. Ruh ve onların Tirtankaları, Tanrı olabilirler. Bu dünyada hiçbir şey Tanrının iradesiyle olmaz. Kainat kendiliğinden var olmuştur. Onların kitaplarına göre Caynist Gurularının dışındakiler batıl olup yılandan beterdir. Dayananda, onların inanç ilkelerini anlattıktan sonra onların bazı uygulamalarını da övmüştür. Örneğin; Dayananda onların saf ve filtre edilmiş suları içmesini, en ufak varlıklara bile merhamet göstermelerini ve gece yemek yememelerini, iyi uygulamalar olarak saymıştır.491
2.3.13. On Üçüncü Bölüm
Bu bölümde Dayananda Hıristiyan dinini eleştirmiştir. Dayananda İncil'in farklı tercümelerini okuduktan sonra aklına gelen sorulara ve eleştirilere burada yer vermiştir. Ona göre bu bölüm, batılı ortadan kaldırarak hakikatin inşası içindir. Buradaki eleştiriler insanlara, Hristiyanlar’ın inanç ilkelerini inceleme ve diğer dinlerle bir karşılaştırma imkânı sunmuştur. Yaratılışın başlangıcı, Cennet tasavvuru, erkeğin topraktan ve kadının erkeğin kaburga kemiğinden yaratılması, Nuh'un Gemisi, Hristiyanlar’ın Tanrı anlayışı, İsa'nın doğumu, farklı mucizeleri ve İncil kıssaları gibi bir çok konu bu bölümde eleştirilmiştir. Dayananda’ya göre İncil’de de bazı hakikatler vardır; ancak çoğu batıl ve yalanlarla karıştırılmıştır.492