Staj ve Atanma

Anglo-Sakson ve Kıta Avrupası hukuk sistemleri, hakimlerin atanması konusunda çok farklı yol izlemişlerdir. Kıta Avrupası yargı sistemine tabi olan ülkelerde hakimlerin mesleğe alınması, bürokratik bir sistemle gerçekleşmektedir357_{. Bu sistemde hakimler;}

genellikle teorik ve pratik mesleki hazırlık eğitimlerinden geçerek ilk derece mahkemesi (alt mahkeme) hakimi olarak göreve başlar ve performanslarıyla doğru orantılı olarak üst düzey pozisyonlara terfi edebilirler358_{. Anglo-Sakson sisteminde ise ilk derece}

mahkemesi (alt mahkeme) hakimleri genelde deneyimli avukatlar arasından seçilmektedir359_{. Hakimlik eğitimi de bu noktada farklılık göstermektedir. Şöyle ki;}

İngiltere’de hukuk eğitimi avukatlık, Kıta Avrupası ülkelerinde ise genellikle hakimlik mesleği temel alınarak verilmektedir. Bu nedenle Kıta Avrupası yargı sisteminin aksine, İngiltere’de hakim olabilmek için; girilen yazılı bir sınav ve verilen özel bir mesleki eğitim yoktur360_{. Uzun yıllar avukat olarak çalışan deneyimli hukukçular, başarılı}

olmaları durumunda hakim olarak seçilirler361_{. Yani hakimlik mesleğinin kaynağı}

avukatlıktır. Bunun en önemli nedeni, hakimlerin sadece hukuku uygulamaması, aynı zamanda geliştirdiği içtihatlarla da hukukun oluşumuna katkıda bulunmasıdır362_.

Önceki bölümlerde yapılan açıklamalarda da belirtildiği gibi İngiliz yargı sistemi, KKTC’de de uygulanmaktadır. Dolayısıyla yukarıda hakimlik mesleğine ilişkin yapılan

357 _{Bu sisteme “kariyer yargıçlığı” da denilmektedir: bkz. EKİNCİ, Anayasa Hukuku Açısından Yüksek Yargı}

Kurulları, s. 167.

358 _{Kıta Avrupası hukuk sisteminde, hakimlerin atanması ve kariyerlerine ilişkin düzenlemeler için bkz.}

EKİNCİ, a.g.e., s. 166 vd.; Türkiye Cumhuriyeti’ndeki hakim ve savcı adaylarının nitelikleri, atanması,

görevine son verme ile özlük hakları için bkz. ALDEMİR, Hüsnü, Hakimlik ve Savcılık Mesleğinin Temel

Esasları, 2.Baskı (Ankara: Adalet Yayınevi, 2019), s.266 vd., atanmış olan hakim ve savcıların ilerleme ve

yükselmeleri hakkında bilgi için ayrıca bkz. 299 vd.

359 _{Bkz. GÖNENÇ, Levent, “Yargının Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı”, Anayasa Çalışma Metinleri-3 (TEPAV,} 2011), s.15.

360 _{YOLCU, Serkan, İngiltere’de Kuvvetler Ayrılığı ve Yargı Bağımsızlığı Alanındaki Gelişmeler (Ankara:} Seçkin Yayınları, 2011), s.119.

361 _{OĞUZ, Arzu, “Hukuk Eğitimindeki Son Gelişmeler ve Karşılaştırmalı Hukukun Hukuk Eğitimindeki}

Rolü” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.52, S.4 (2003): s.1–40, (18).

362 _{EKİNCİ, a.g.e., s.174.; Ayrıca bkz. KKTC Anayasa Mahkemesi’nin 26.6.2003 tarihli ve 24/2002,} (D.4/2003) sayılı kararı.

94

açıklamalar KKTC için de geçerlidir. Yani KKTC’de hakimlik mesleğini icra etmek için girilen bir sınav, meslek öncesi verilen özel bir eğitim (staj) yoktur363_{. KKTC’de, en az 5}

yıl avukatlık yapan tecrübeli kişiler hakim olarak kürsüye çıkarılmaktadır. Bu konu ilk derece hakimi ve üst derece hakimi olmak üzere ikili bir ayrım yapılarak aşağıda incelenmiştir.

6.1.1.1. İlk Derece Mahkemesi (Alt Mahkeme) Hakimi Olarak Atanma

Kaza Mahkemesi başkanları, Kaza Mahkemesi kıdemli hakimleri ve Kaza Mahkemesi hakimleri Yüksek Adliye Kurulu tarafından, Kurul’un belirlediği usule göre, Anayasa ve ilgili yasa kuralları uyarınca atanırlar (9/1976 sayılı Mahkemeler Yasası’nın 18. maddesi)364.

Kaza Mahkemesi başkanlığına, Kaza Mahkemesi kıdemli hakimliğine ve Kaza Mahkemesi hakimliğine atanabilmek için aşağıdaki şartların varlığı aranmaktadır (9/1976 sayılı Mahkemeler Yasası’nın 19. maddesi):

a) Hakimlik mesleğinin gerektirdiği ahlak, seciye, yeterlik ve verimliliğe sahip olmak,

b) Kaza Mahkemesi başkanı bakımından en az on; kaza mahkemesi kıdemli hakimi bakımından en az sekiz ve Kaza Mahkemesi hakimi bakımından en az beş yıl Kıbrıs’ta avukat olarak icrai meslek etmiş olmak365_,

c) Hakimlik vakar ve onuru ile veya 9/1976 sayılı Mahkemeler Yasası’nın 4. maddesindeki ilkelerle bağdaşmayan; haysiyet ve itibar kırıcı, görev icaplarına uymayan herhangi bir suçtan (affa uğramış veya sabıka kaydı silinmiş olsa bile) kesin hüküm giymemiş olmak,

d) Yukarıdaki (c) bendinde belirtilen fiillerden dolayı disiplin cezası almamak gereklidir.

Son olarak, alt mahkeme hakimliği görevine atananlar görevlerine başlamadan önce Yüksek Mahkeme huzurunda aşağıdaki bağlılık yeminini ederler (9/1976 sayılı

363 _{OĞUZ, Arzu, “Hukuk Eğitimindeki Son Gelişmeler ve Karşılaştırmalı Hukukun Hukuk Eğitimindeki}

Rolü”, s.1–40, (18).; EKİNCİ, Anayasa Hukuku Açısından Yüksek Yargı Kurulları, s.197.

364 _{KKTC Anayasası’nın 160. maddesindeki hüküm saklıdır.}

95

Mahkemeler Yasası’nın 5. maddesi): “…görevinde Kıbrıs Türk Toplumuna ve Kuzey

Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne bağlı kalacağıma, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Anayasası’nı, yasalarını ve diğer mevzuatını koruyacağıma, görevimi doğruluk, tarafsızlık ve hakka saygı duygusu içinde, sadece vicdanımın emrine uyarak yapacağıma namusum üzerine yemin ederim.”

6.1.1.2. Üst Derece Mahkemesi Hakimi Olarak Atanma

Yüksek Mahkeme Başkan ve hakimleri Yüksek Adliye Kurulu tarafından, Kurul’un belirlediği usule göre, Anayasa ve ilgili yasa kuralları uyarınca atanırlar 366 _ve

atamaları Cumhurbaşkanı tarafından onaylanır.

Yüksek Mahkeme Başkan ve hakimlerinin, sıfatları ne olursa olsun Anayasa’nın ve yasaların kendilerine yüklediği görevler dışında bir görev alması, herhangi bir kurul veya komitede çalışması mümkün değildir. Ayrıca yürütme ve yasama organları ile Başsavcı’nın yetki ve görev alanlarına giren konularda faaliyette bulunamazlar. Ancak, uluslararası veya toplumlararası toplantılara katılabilirler (9/1976 sayılı Mahkemeler Yasası’nın 4/6 ve 10. maddeleri).

Yüksek Mahkeme’nin Başkanı, Yüksek Mahkeme hakimleri arasından atanır. Yüksek Mahkeme hakimi olarak atanabilmek için aşağıdaki şartların varlığı aranmaktadır (9/1976 sayılı Mahkemeler Yasası’nın 8. maddesi):

a) Mesleğin gerektirdiği ahlak, seciye, yeterlik ve verimliliğe sahip olmak, b) 65 yaşını doldurmamış olmak,

c) En az 15 yıl Kıbrıs’ta avukat olarak icrai meslek etmiş olmak367,

d) Hakimlik vakar ve onuru ile veya 9/1976 sayılı Mahkemeler Yasası’nın 4. maddesindeki ilkelerle bağdaşmayan; haysiyet ve itibar kırıcı, görev icaplarına uymayan herhangi bir suçtan (affa uğramış veya sabıka kaydı silinmiş olsa bile) kesin hüküm giymemiş olmak,

366 _{KKTC Anayasası’nın 121. maddesi saklı kalmak koşuluyla.}

96

e) Yukarıdaki (d) bendinde belirtilen fiilerden dolayı disiplin cezası almamak gereklidir.

Yüksek Mahkeme Hakimliği görevine atananlar, görevlerine başlamadan önce Cumhurbaşkanı huzurunda aşağıdaki bağlılık yeminini ederler (9/1976 sayılı Mahkemeler Yasası’nın 5. maddesi):

“…görevinde Kıbrıs Türk Toplumuna ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne bağlı

kalacağıma, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Anayasası’nı, yasalarını ve diğer mevzuatını koruyacağıma, görevimi doğruluk, tarafsızlık ve hakka saygı duygusu içinde, sadece vicdanımın emrine uyarak yapacağıma namusum üzerine yemin ederim.”