Sosyal Al anda EĢ güdüm Sağl ama

Konseysosyalpolitikaalanındabelirlediğiöncelikalanlarınıhayatageçirmek amacıyla,2000 Aralık ayındaNice‟deyapılan AvrupaKonseyiZirvesinden önce, Zirve‟deelealınmaküzere,Komisyon‟dan 2000–2005 dönemini kapsayan bir eylem programını(SosyalPolitikaGündemi)hazırlamasınıistemiĢtir.BöyleceKonsey, Lizbon Zirvesindebelirlenen on yıllıkstratejidoğrultusunda,tam istihdam,ekonomik dinamizm,dahageniĢçaplıbirsosyaladaletvebütünleĢmetemelinedayandırılan bu yeni ekonomiveistihdam gündeminiuygulamayakoymuĢtur.SosyalPolitika Gündemi Lizbon Konsey Bildirisi‟nde genel hatları çizilen ekonomik ve sosyal hedeflerin gerçekleĢtirilmesineyönelikbütünleĢmiĢAvrupayaklaĢımının birparçası niteliğindedir233.

SosyalPolitikaGündemi,sosyalpolitikalarıuyumlaĢtırmaçabasıiçinortaya konulmamıĢtır, yalnızca tek pazar ve tek para kapsamında sosyal politikaların uyumlaĢtırmanın sağlanmasıhedeflenmiĢtir,ayrıcaGündemin uygulanmasımaliyük gerektirmemekte,sadeceLizbon veFeira‟dakararlaĢtırıldığıüzere,insan etkinliğini ve yatırımı artıracak kamu harcamalarının yeniden yönetilmesini öngörmektedir. Yine Lizbon‟da ifade edildiği gibi AEY tüm tarafların katılımıyla politikaların yürütülebilmesinisağlayacakaraçlarıiçerecektir.SosyalPolitikaGündemi,Lizbon Konseyitarafından talep edilen yıllıksentezraporu için gereklibilgileritoplanmasıile takip edilecektir.

Ayrıca Programın diğer bir önemli iĢlevi ise, Birlik içerisinde, sosyal politikanın verimlibirfaktörolarakgüçlenmesinisağlamaktır.Ġstihdam veSosyal ĠĢler Eski Komiseri Anna Diamantopoulou, “Sosyal Politika Gündemi’nin sosyal

232

Emine Bozkurt, “AB SosyalPolitikasına GenelBakıĢ”,Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu Dergisi, Mart-Nisan 2006,Sayı2,s.14

233

politikaların Birlikçapında uyumlaştırılmasıiçin herhangibiryenimevzuatya da işverenlere yenibiryükgetirmeyeceği”güvencesinivermiĢtir234_.

Genelbirdurum değerlendirilmesiyapılan programda,AB kurumları,üye devletler, bölgesel ve yerelmakamlarvesosyaltaraflarolaraktüm tarafların etkin katılımı istenmekle birlikte, esas olarak ve bu yolda öneriler getirilmektedir. Komisyonun daprogramın uygulanmasındagiriĢimdebulunmasıistenmeklebirlikte, esas olarak katalizör görevi üstlenmesi öngörülmektedir. Daha fazla ve nitelikli istihdam amacının korunduğu Programda, temelde üç amacın öne çıktığı görülmektedir; işbecerisininveişgücü hareketliliğininsağlanması,bilgiekonomisinin gelişmesive teknolojikgelişime uyum sağlayabilecek nitelikte işgücü yaratılmasıile sosyalbütünleşmenin sağlanmasıdır.Bilgivebecerinin artırılmasıiçin baĢtahayat boyu meslekseleğitim olmaküzerebirçokönerigetirilmektedir.Bunlardan biride istihdam stratejisinin izlenmesindeASF‟nin,AB‟nin temelaracıolarakoynadığırolü güçlendirmektir235_{. Eylem Programındaki önerilerle temelde esneklik ve güvence}

arasındayenibirdenge oluĢturulmasıamaçlanmıĢtıveoluĢturulacakbu dengenin en önemliunsurunun sosyaldiyalog olduğu vurgulanmıĢtır236.

AB açısından iĢlevsiziĢgücü piyasası,sosyalpolitikave küreselleĢmenin yarattığıtehdit,tekpazarvetekparanın geleceğinitehlikeyeatmaktadır.Avrupa ülkeleri geniĢlemenin, küreselleĢmenin veya teknolojik geliĢimin neden olduğu yapısaldeğiĢimleri,esnekolmayan piyasalarınedeniyle,hayatageçirmekonusunda sıkıntılaryaĢamaktadır.Program bu konudaüyeülkelereönerilerdebulunmaktadır. Piyasaların yeterliesneklikteolmamasıüyeülkeleriiĢgücü piyasasındakisorunları gidermek için mali politikalar uygulamayayöneltmiĢtir.Bu durum parapolitikalarıile mali politikalar arasında çatıĢma çıkmasına neden olmuĢ, Ġstikrar ve Büyüme Paktı‟nınsürdürülebilirliğinitehlikeyeatmıĢtır237.

Program Birlikiçerisindesosyaldiyalogun geliĢtirilmesineyönelikbireylem planı sunmuĢtur. Bu plana göre; toplu pazarlıkta en iyi imkânları sağlayacak hususlardâhilolmaküzere ortakilgialanlarının belirlenmesiiçin Avrupa düzeyinde

234

TĠSK,“ Avrupa Birliği‟nin SosyalPolitika Gündemi”,Türkiye ĠĢveren SendikalarıKonfederasyonu, Ankara, 2000, s. 7. 235 Koray, s. 290. 236 TĠSK,s.23. 237 Sapir, Globalization, s. 5.

sosyaltaraflara danışmak,sosyaltarafların Avrupa düzeyinde temsilgücü ile ilgili çalışmayıyakındanizlemekve devamlıolarakgüncelleştirmek,endüstriilişkilerinin geleceğikonusundabirçalışma grubuoluşturmak,ortakilgialanına girenkonularda (iş organizasyonu, istihdamın geleceği, yeni istihdam alanları) düzenlenecek yuvarlak masa toplantıları yoluyla Avrupa düzeyinde ve ulusal düzeyde sosyal diyalogu güçlendirmek, sosyal taraflarla, sosyal diyalog yapılarının işleyişini (endüstriçapında ve sektöreldüzeyde)gözden geçirmekve gerektiğinde uyarlanma önermek, sosyal tarafları, değişikliklere uyum için kendi sorumluluk alanlarında kendi girişimlerini geliştirmeye davet etmek, hayat boyu öğrenim ve eğitim konusundakistratejiyiuygulamaktır238.

Lizbon Zirvesive SosyalPolitika Gündemi,AB‟nin sosyalpolitika alanında 2000‟li yıllarla beraber ne tür politikalar uygulayacağının görülmesi açısından önemlidir.Ortayaçıkan en önemligerçek,AB‟ninsosyalpolitikakonusunda geçmiĢe göre çok daha etkin rol oynayacağı bir döneme girmiĢ olmasıdır. EPB‟nin sağlanmasıaçısından da,küreselleĢmenin artırdığıuyum sorunlarının giderilmesi bakımından daözellikleistihdam konusundaAB düzeyindeetkin birrolüstlenilmesi gerekmektedir. Bu konuda üye devletler arasında uzlaĢma sağlandığı ve Birlik AnlaĢması‟ndabu yoldabazıtemeldeğiĢiklikleregidildiğigörülmektedir.Diğerbir önemli konu ise, Avrupa sosyal politikasında ana gündem maddesinin yeni ve nitelikliistihdam artıĢının sağlanması,üyedevletleriçin olduğu gibi,AB için deönem taĢımasıdır.Ancak2000‟liyıllariçin benimsenen istihdam politikalarının farklıyönleri devardır.HerĢeyden önce yalnızistihdam artıĢıdeğil,bilgiveiletiĢim toplumuna geçiĢikolaylaĢtıracakbiristihdam artıĢıistenmektedir239.

Bunun için detemelde iĢgücü piyasalarının esnekbiryapıyakavuĢturulması, hayat boyu meslekseleğitim gibipolitikaların hayatageçirilmesidüĢünülmektedir. GerekKonseyBildirisi‟nde,gerekseSosyalPolitikaGündemindebenimsenen hedef ve politikalardaöneçıkan en önemliözellikekonomidekiyapısaldeğiĢimi,rekabet gücünü ve sosyal uzlaĢmayıbozmadan yapabilmektir.Bu geliĢimisağlayabilmek amacıylaözellikleistihdam alanında yapısaldönüĢümleregidildiğigörülmektedir.Bu yapısal dönüĢümün sağlanabilmesi için AB‟nin ortaya koyduğu çerçeve açıklanmalıdır: 238 TĠSK,s.24. 239 Koray, s. 292.

ĠĢgücü maliyetlerindeveücretdıĢısosyalödemelerde indirimlere gidilmesi, ücretlerin belirlenmesindeiĢletmeperformanslarının gözönündetutulması,haftalık çalıĢma sürelerinin uzun dönemli ya da geçici (konjonktüre uygun olarak) kısaltılması, fazla mesai için ödeme yapmak yerine, çalıĢma saatlerinin sözleĢmelerleuzatılabilmesinedeolanaktanınmasıdır.DolayısıylaesnekçalıĢma saatleri düzenlemesinin yapılması, kısmi süreli çalıĢmanın desteklenmesi, iĢgücünün firmaiçindekikonumunun belirlidönemlerdegözden geçirilmesiyoluyla iĢletmeiçindeyeniden yerleĢtirilmelerin yapılması,iĢgücünün hizmetiçieğitim ve geliĢim yoluylayeniiĢorganizasyonunauyumun sağlanmasıdır.Tüm çalıĢanlariçin iĢ güvencesinin sağlanması, tüm iĢsizler için istihdam yaratıcı politikaların geliĢtirilmesive ücretüzerinde gerçekleĢen pazarlıklaryerine,ücretveistihdamın birliktedeğerlendirilmesikapsamında,önceliklegençinsanlar(iĢgücü piyasasına yenikatılanlarileuzun süreliiĢsizlerin)öncelikleiĢealınmaları,yeniürün geliĢtiren ve dolayısıyla yeni istihdam alanları yaratan araĢtırma-geliĢtirme faaliyetlerinin desteklenmesi, hayat boyu öğrenme ilkesi kapsamında, iĢgücünün eğitimine süreklilikkazandırılması,insan kaynaklarının nitelikaçısından geliĢtirilmesi,daha önce iĢverenler ve sendikalar arasında sadece ve öncelikle istihdam artıĢının hedeflenmesi,iĢgüvencesinin,iĢgücü piyasasındakiesnekliğizayıflatan birunsur olmaktan çıkarılarak,verimliliktemelindeuygulanması,verimlilikartıĢlarının,ücret artıĢıolarakücretlereyansıtılmasından ziyadeyeniistihdam potansiyeliyaratılması içinkullanılmasıdır240.

SosyalPolitikaGündemiile,ekonomi,istihdam vesosyalpolitikaarasındaki dinamiketkileĢimin kurulmasıamaçlanmıĢtır.

240

Cem Doğan, “ AB‟de Sosyal Politikalar ve ĠĢgücü Piyasasına Yönelik Etkileri (Türkiye için KarĢılaĢtırılmalıBirAnaliz)”,(YayınlanmamıĢDoktora Tezi),Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,EskiĢehir,2003,s.88.

EC, Social Policy Agenda, COM (2000),379 Final, European Community, Brussels, 28.June. 2006, s. 6 http://europa.eu.int/eur-lex/en/com/cnc/2000/com2000_0379en01.pdf

Nice Avrupa Konseyi tarafından Aralık 2000‟de, 2000-2005 dönemi için onaylanan SosyalPolitikaGündemiLizbon‟daanahatlarıçizilen ekonomikvesosyal yenilenmenin sağlanmasına yönelik ortak Avrupa yaklaĢımının bir kısmını oluĢturmuĢtur. Ekonomik, istihdam ve sosyal politikanın olumlu ve dinamik etkileĢiminisağlamayıve tüm önemliaktörlerin Lizbon Zirvesi‟ndeortayakonan yeni stratejik amaçlaradoğru ortakbirĢekildehareketetmeleri amaçlanmıĢtır.2006– 2010 dönemiiçin ġubat2006‟dayenisosyalgündem hazırlanmıĢtır.MevcutSosyal Gündem dahaöncebenzeriolmayan vesüreklibirgeniĢlemeçerçevesitemelinde uygulamayakonmuĢtur.Avrupasosyalmodelini,2000-2005 dönemiiçin hazırlanan SosyalPolitikaGündemi‟ndeolduğu gibi,Lizbon Stratejilerikapsamındamodernize etmeyi amaçlar. Gündem ikianaönceliğeyani,istihdam vefırsateĢitliğiilesosyal katılımın desteklenmesine odaklanmıĢtır.Bunların ikisideKomisyonun önümüzdeki beĢyıliçin stratejikamaçlarıolan refah vedayanıĢmaileiçiçehazırlanmıĢtır.Fakat, yaklaĢım farklıdır.Öncekigündem bireylemlerkataloğu olarakhazırlanmıĢken,yeni gündem somut önlemler içeren ve gelecekteki eylem için ana hatları çizen bir pakettir.Buanlamda,değiĢimeneden olan üçtemelunsur tanımlanmıĢtır.Küresel bağlamdaartırılmıĢbirrekabet;teknolojikgeliĢmelerveyaĢlanan nüfusgözönünde tutulmuĢtur.Sosyalpolitikanın modernizeedilmesindekinihaiamaç,vatandaĢların bu değiĢimlerin hazırlanmasınaetkin birĢekildekatılmalarıveAB‟nekarĢıduyulan güvenin artırılmasıhedeflenmiĢtir241.

B.Açık EĢgüdüm Sağlama YöntemiveAvrupa SosyalModeli

241

Bozkurt, s. 15.

Sosyal Politika Sosyal Kalite/ Sosyal Uyum

Rekabet Edebilirlik/ Dinamizm (EkonomiPolitikası)

Tam Ġstihdam/ĠĢKalitesi (Ġstihdam Politikası)