Avr upa Anayasası ve Sosyal Model i n Gel eceğ

2000 yılının Aralık ayında Nice Kentinde toplanan Hükümetlerarası Konferans‟taAvrupaKonseyi,Avrupa‟nın girdiğigeniĢlemesürecinideğerlendirerek, Birliğin temelini oluĢturan kurucu antlaĢmaların gözden geçirilmesi gerektiğini saptamıĢvebu vesileyleBirliğin geleceğiüzerindedahageniĢvedaha derin bir tartıĢmaplatformunun yaratılmasınakararvermiĢti.Biryılsonra,15 Aralık2001 tarihinde Laeken‟de toplanan zirvede Avrupa Konseyi, Laeken Bildirgesi olarak bilinen, “Avrupa Biriliği’nin Geleceği HakkındakiBildirge”yiilân etmiĢ ve Birliğin, demokrasi, Ģeffaflık ve etkinlik yönünden yeni ufuklara taĢınması amacıyla bir

“Konvansiyon”274 oluĢturulmasınıkararabağlamıĢtı.BaĢkanlığı‟naFransa‟nın eski CumhurbaĢkanı Valery Giscard D‟estaigne‟in getirildiği bu Konvansiyon, aynı zamanda “Avrupa VatandaşlarıiçinbirAnayasa” oluĢturulmasınagiden yoldada gereklihazırlıkçalıĢmalarınıyapmaklagörevlendirilmiĢtir275.

272 Çidamlı,s.3. 273 Koray, s. 336. 274

Anayasa yapmakveya biranayasayıdeğiĢtirmekiçin toplanan olağanüstü geçici meclis. Sönmezoğlu,s.278.

275

Anayasahazırlıksürecinde,demokratikliğitartıĢma konusu olan “hükümetlerarası”mekanizma değil,daha Ģeffafve katılımcıbiryöntem olan konvansiyon yöntemitercih edilmiĢtir.Konvansiyon‟da,

DahasomutolarakbakıldığındaiseKonvansiyon‟un önüne,tartıĢılmasıve çözüm önerileri hazırlanması için birçok temel meselenin konulduğunu görmek mümkündür.BizzatKonvansiyon‟un değerlendirmesiitibarıylabu konular; Avrupa vatandaĢlarını, Avrupa‟nın inĢası sürecine ve Avrupa Birliği‟nin kurumlarına yakınlaĢtıracak önlemleri almak, gittikçe geniĢleyen bir Birlik yapısında, politika oluĢturma süreçlerinin ve Avrupa siyasetinin temel çerçevesinin nasıl oluĢturulacağınıbelirlemek;yenidünyaörgütlenmesinde,Birliğin nasılbiristikrar faktörü veörgütlenmemodeliolarakyapılandırılacağınıortayaçıkarmakbaĢlıkları altındatoplanmıĢtır276.

AB,yaklaĢık200 yıllıkgeçmiĢiolan ulusaldevletanlayıĢıkarĢısında yalnızca ekonomik birlik kimliği ile duramayacağı anlaĢılmıĢtır. Günümüzde AB, ekonomikbirliğin ötesinde,ortakdeğerlertopluluğu oluĢturan,sosyalbirmodelive siyasal kültür birikimi sunan bir birliğedönüĢmeeğilimindedir.Bu nedenleAvrupa egemenliğinin meĢruiyet dayanağını, Birliğin ortak kimliğinin ve Avrupa vatandaĢlarının oluĢturması gerekmektedir. Ulusal egemenlik, ulusal iradeye dayandığıgibi;AvrupaegemenliğideAvrupahalklarının iradesinedayandığıoranda meĢruiyetkazanacaktır.Dolayısıyladevletlerin iradesisonucu ortayaçıkan kurucu AntlaĢmalaryerine,Avrupahalklarının iradesinedayanan birAvrupaAnayasasıile Avrupa egemenliğine meĢruiyet kazandırılması ve siyasal bütünleĢmenin güçlendirilmesidüĢünceside,AnayasaoluĢturmasürecindeetkiliolmuĢtur277.

AB üyesi hükümetlerden birer,ulusalparlamentolardanikiĢertemsilcive Avrupa Parlamentosu ile Avrupa Komisyonu temsilcileriyeralmıĢtır.Ayrıca Konvansiyon‟da,10‟u Mayıs2004‟te üyeolan 13 aday ülke, Ekonomik ve Sosyal Komite,Bölgeler Komitesi, Avrupa Ombudsmanı, Sivil Toplum Örgütlerive ÜniversitelergözlemcistatüsündetemsilcibulundurmuĢlardır.Böylece sosyaltaraflar Anayasanın yapılma sürecine katılma olanağı bulmuĢlardır. Anayasa ne doğrudan halkların iradesine,kurucu biriradeye dayalıolarak,ne de kapalıkapılarardında hazırlanmıĢtır;karma bir yöntem tercih edilmiĢtir.AzizÇelik,“Avrupa BirliğiAnayasası:SosyalHaklarAçısından Kaçırılan Bir Fırsat”,Türk-iĢDergisi,Sayı,367,Mayıs-Haziran, 2005, s. 1.

276

ErsoyKontacı,“Avrupa BirliğiAnayasası”,Ankara Üniversitesi, 2004, s. 2-3,EriĢim:19.10.2005. www.yasayananayasa.ankara.edu.tr/ makanayor/docs/analiz/ab_anayasa.htm

277

Banu UÇKAN,“Avrupa Anayasası‟nın GenelÇerçevesive SosyalPolitikalara ĠliĢkin Temel Düzenlemeleri”,ÇalıĢma ve Toplum Dergisi. No. 3, 2005, s. 116.

Avrupa bütünleĢme süreci içindeki anayasa oluĢturma düĢüncesi bazı tartıĢmalarındaortayaçıkmasınaneden olmuĢtur.Üyedevletlerkendiulusaldevlet niteliklerinin ortadan kalkması ve AB‟nin süper bir Avrupa devletine dönüĢmesi yolunun açılması yönündeki kaygılarını dile getirmiĢlerdir. Bu kaygılara karĢılık, Anayasa‟nın Avrupakamusallığınıdestekleyeceği,özgürlük,meĢruluk,Ģeffaflıkve AB organlarının sınırlanmıĢiktidarıanlamındadahaanayasalbirdüzen yaratacağı da ileri sürülmektedir. Anayasa‟nın temel amacı, geniĢleyen ve geniĢlemeden kaynaklanan sorunlarla karĢı karĢıya kalan AB‟yi, iĢleyen bir kurumsal yapıya kavuĢturmakveBirlikorganlarının hakve özgürlüklerlesınırlandırılmasınıaçıkbir ĢekildegöstermekvemeĢruluksorununayenihukuksalaraçlarlaçözüm bulmaktır. Avrupa Anayasası, bütünleĢmenin devamlılığını güvence altına almaya çalıĢan temel bir norm niteliğindedir. Dolayısıyla Avrupa Anayasası, Avrupa devleti kurmadığıgibi,üyedevletlerin devletniteliklerinideortadan kaldırmamaktadır278.

ÇalıĢmalarını2002 yılının ġubatayından 2003 Haziranı‟nakadarsürdüren Konvansiyon,özellikleHıristiyanlıklailgilitartıĢmaların ülkemizdedeyakından takip edildiğibirgörüĢmesürecisonunda“Avrupa için birAnayasa Oluşturan Antlaşma Taslağı”nı oluĢturmayı baĢardı. 20 ġubat 2003‟te Selanik‟te toplanan Avrupa Konseyi‟ne sunulan metnin, öngörülen takvim uyarınca, Ġtalya Dönem BaĢkanlığı‟ndaelealınmasıve2003 yılısonuna kadarnihaiĢeklinekavuĢturulması öngörülmüĢtür. Ekim ayı baĢında Roma Zirvesi‟nde bir araya gelen devlet ve hükümet baĢkanlarının en önemli gündem maddesi, yukarıda değinilen takvim uyarınca Avrupa Anayasa Taslağı‟ydı. Ancak görüĢmeler ilerledikçe, özellikle Birlik‟in dar nüfus yapısına ve sınırlı olanaklara sahip yeni üyelerinin, oylama sisteminin değiĢtirilmesi baĢta olmak üzere birçok konuda getirilen yeni düzenlemelerden memnun olmadığı ortaya çıkmıĢtır279. Yeni sistemin, Birlik kararlarının alınmasındaki temsil güçlerini zayıflatacağı endiĢesine ek olarak bu ülkeler,ulusalegemenliklerinin de önemliölçüdeerozyonauğrayacağıendiĢesini dilegetirmiĢlerdir.ÇekCumhurbaĢkanıVaclavKlaus‟un,bu durumu protestoetmek içinRomaZirvesi‟nekatılmaması,üyeülkelerin bu konudakitavrının çokçarpıcıbir örneğiolmuĢtur. 278 A.k., s. 117. 279

Özellikle,Konseyiçerisinde nitelikliçoğunlukilkesiuyarınca alınacakkararların hem üye ülkelerin %55‟inin hem de toplam nüfusun %65‟inin temsiledilmesizorunluluğu,yenikatılanüyelerin nüfusları düĢünüldüğünde adaletsizlikyaratacağıdüĢünülmüĢtür.

Roma‟daki Zirvenin ardından AB liderleri 2003 Ekim ayı ortalarında Brüksel‟detoplanan “araZirve”deyeniden birarayagelmiĢtir.Ancaktemelgündemi AvrupaAnayasa taslağıolan bu toplantıda,yinetaraflarıtatmin edicibiruzlaĢma sağlanamamıĢtır. 12-13 Aralık‟ta bir kez daha Brüksel‟de toplanan liderler, yine büyük bir düĢ kırıklığıyla ayrılmıĢlardır. Zirve‟de arzulanan sonuca ulaĢılmasını engelleyen gerilim noktalarının baĢında, Konsey‟deki oyların dağılımı ve nitelikli oyçokluğunun hesaplanması konuları geliyordu. Özellikle Ġspanya‟nın ve yeni üyelerden Polonya‟nın Ģiddetli muhalefeti, bu konuda bir uzlaĢmaya varılamamasında geniĢ ölçüde etkili olmuĢtur. Böylece 2003 yılı sonu itibarıyla AnayasatartıĢmaları,özellikleüyeülkelerin çekincelerinin giderilememesinedeniyle birçözümekavuĢturulamadan sona ermiĢtir.Uzun süre Anayasa Taslağı‟nın son haliüzerindeanlaĢamayan Konsey,18 Haziran 2004‟tekitoplantısındaAnayasa‟yı kabul etmiĢtir. Böylece, metnin üye ülkelerde onaylanması süreci baĢlamıĢtır. Anayasa‟nın ya üye ülkelerin parlamentoları ya da halkoylaması sonucu olarak kabul edilmesi sonrasında AB açısından anayasal bir dönemin baĢlaması öngörülmüĢtür280.

Uzun tartıĢmalar sonucu ortaya çıkan Taslak, Laeken Zirvesi‟nde dile getirilen, Birlik ve üye ülkeler arasındaki yetki paylaĢımı, anlaĢmaların sadeleĢtirilmesi ve bütünleĢtirilmesi, AB‟ye yasal kiĢilik verilmesi, demokrasi, Ģeffaflık ve katılımın geliĢtirilmesi, AB kurumlarının iyileĢtirilmesi ve rollerinin güçlendirilmesigibiçokçeĢitlikonularayanıtvermeyeyönelikhazırlanmıĢtır.Bu nedenleoldukçauzun birmetin ortaya çıkmıĢtır.Anayasatoplam 4 bölüm ve448 maddeden oluĢmaktaveinsan hakveözgürlüklerinden kurumsal yapıya veyetki paylaĢımınakadarbirçokkonuyu düzenlemektedir281.AB düzeyindeiĢleyiĢleilgili olarak getirilen değiĢiklere bakıldığında Ģu önemli unsurlar göze çarpmaktadır. Anayasa ile AB yasal kiĢiliğe sahip olmaktadır. Ulusal anayasalar gibi Avrupa Anayasası‟nda daTemelHakveÖzgürlüklere yerverilmekteveAnayasa‟nın ikinci kısmınıoluĢturan TemelHaklarġartı‟ndasayılan tüm hakveözgürlükleresaygılı olmasıistenmektedir.AB‟nin yetkialanlarıbelirlemekteüçtemelilkekorunmaktadır;

280

DTM,“Avrupa Konvansiyonu‟nun ÇalıĢmalarıve Müteakip HükümetlerarasıKonferansSürecine DairNot”,DıĢTicaretMüsteĢarlığı.

http://www.dtm.gov.tr/ab/SonGelismeler/AB%20Konv.htm ,EriĢim:20.10.2005. 281

Avrupa Anayasasıiçin bkz.

verilen görevleryetkidevriesasınadayanmaktadır;yetkilerin belirlenmesindeyetki ikamesiilkesikorunmakta vebu yetkilerin içeriğinin Anayasa‟dabelirtilen amaçları gerçekleĢtirmekleorantılıolmasıgereğivurgulanmaktadır.AB içpazarın iĢleyiĢiyle ilgili konularda tam yetkiliiken,tarım,ulaĢım,enerjigibisektörelpolitikalarve sosyal politikaların belirlialanları,üyelerarasındasosyalalandadayanıĢmanın sağlanması veçevrenin korunmasıüyeülkelerlebirlikteyasa çıkarmagücünesahiptir.Ekonomi, istihdam ve sosyal politikalar konusunda ise eĢgüdüm sağlama görevi bulunmaktadır.Bunların yanısıra,AB‟nin dıĢpolitika ve adaletpolitikasındada yetkiliolduğu kabuledilmektedir282.

Anayasa,AB düzeyindevarolan temelkurumlarıkorumakta,fakatkurumların iĢleyiĢiyle ile ilgili bazı düzenlemelere gitmektedir. AP yasa çıkarma ve bütçe yönetimiileilgilialanlardaBakanlarKonseyiilebirlikteyetkilikılınmaktaveAvrupa Komisyonu‟na kendi BaĢkanı‟nı seçme yetkisi verilmektedir. Her üye ülkenin nüfusuna göreoransalolaraktemsiledileceğiParlamento,beĢyıliçin seçilen 735 parlamenterden oluĢmasıöngörülmüĢtür.AvrupaKonseyi‟nin siyasalkararlarıve öncelikleri belirleyeceği kabul edilmekte, fakat tek baĢına yasa çıkarma yetkisi verilmemektedir. Anayasa,bugünekadarheraltıaydabiryürütülen Avrupa Konseyi BaĢkanlığı‟nı değiĢtirmekte ve Konsey tarafından seçilecek bir Avrupa Konseyi BaĢkanı belirlenmesini öngörmektedir. AP ile birlikte yasama yetkisine sahip Bakanlar Konseyi, üye ülkelerin ilgili bakanlarından oluĢacakveburadakikararlar nitelikli çoğunluk esasına dayalı olarak alınacaktır. Yürütme organı olarak iĢlev gören Komisyon‟un üyesayısıazaltılmakta,önceherüyeülkenin birtemsilcisinden oluĢan Komisyon üyelerinin, beĢ yıl sonra 25‟ten 18‟e düĢürülmesi hedeflenmektedir. Diğer bir önemli değiĢiklik ise Avrupa Konseyi‟nin nitelikli çoğunluk esasına dayalı olarak ve Komisyonun onayı da alınarak bir Avrupa DıĢiĢleri Bakanı ataması öngörülmektedir. AB içerisinde böyle bir kurumun oluĢturulmaya çalıĢılmasısiyasalbütünleĢmeaçısından önem taĢımaktadır.

AB Anayasasının hazırlanma süreci Avrupa bütünleĢmesi ile ilgili farklı tartıĢmaların ortayaçıkmasınadaneden olmuĢtur.ÖzellikleBirlik‟inlokomotifiolan ülkelerbütünleĢmeileilgilifarklı fikirler ortayakoymuĢlardır.Fransa,“çokvitesli Avrupa”tasarımının biryansımasıolarak,AvrupabütünleĢmesinin farklıhızlarda geliĢebileceğifikrinigündemetaĢımıĢtır.Kurucu üyelerden Almanyada,dahahızlı

282

bütünleĢmeileilgilibenzergörüĢleridilegetirmiĢtir283.Birdiğerkurucu ülkeolan Belçikaise,Anayasa üzerindeuzlaĢmayavarılamadığıtakdirde,kurucu ülkelerin, AvrupabütünleĢmesinin devam edebilmesiiçin neleryapılabileceğinibiran önce tartıĢmasıgerektiğiniilerisürmüĢtür.Ayrıca,Macaristan gibi,Birlik‟eyenikatılan bazı üye ülkelerin de AB bütünleĢmesinin daha hızlı tamamlanması gerektiği konusundagörüĢbildirdiklerigözlenmiĢtir.BunakarĢılık,PolonyabaĢtaolmaküzere Anayasataslağına muhalifolan ülkelerse,yukarıda sayılan ülkelerce dile getirilen “farklıhızlardabütünleĢme”fikrinekarĢıçıkmıĢvebunun “TekAvrupa”düĢüncesine aykırıolacağınıbeyan etmiĢlerdir284.

AB Anayasası‟nın temel özelliklerinden biri de, çok dağınık olan AB mevzuatının sadeleĢtirilmesidir. Bu çerçevede eski AntlaĢmalarda ortaya konan birçokhüküm büyükorandaAB Anayasasına aktarılmıĢtır.Özellikle ekonomive parasalpolitikayailiĢkin hükümlerveAMB‟nailiĢkin hükümlerdehalen yürürlükte olan AntlaĢmadan Anayasa‟yaaktarılmıĢtır.Birdiğerifadeile,AB‟nin benimsemiĢ olduğu ekonomikveparasalpolitikalarayönelikhükümlerAnayasaileaynıĢekilde korunmaktadır. Bu politikaların özellikle sosyal politika alanındaki kısıtları, sakıncalarıveyeniliberalyönelimleriiçeren unsurlarıdevam etmektedir. Fakat tüm bu ekonomik politikalara yönelik politikaların Anayasa ile devam ettirilmesinin yanında, bir diğer önemli konu ise Anayasa da insan hakları ve sosyal haklar açısından koruyucu çoksayıdayenihükmün yeralmasıdır285.

Anayasa‟nın amaçmaddeleriAB‟yitemelinsan haklarıüzerinekurulu bir birlikolaraktanımlamaktavesosyalhaklaragelenekselinsan haklarıbağlamında ele almaktadır. Anayasa‟nın ikinci maddesinde Birlik‟in “insan onuru, özgürlük, demokrasi, eşitlik, hukuk devleti ve insan haklarına saygı temelinde kurulduğu”

belirtilmekte ve “ çoğulcu toplum, hoşgörü, adalet, dayanışma ve ayrımcılığın reddinin üye ülkelerin ortakdeğerleriolduğu”vurgulanmaktadır.“Birlik’in Amaçları”

283

Almanya DıĢiĢleriBakanıJoschka Fischer,12 Mayıs2000‟de Humbold Üniversitesinde “Devletler BirliğindenFederasyona”baĢlıklıpanelde yaptığıkonuĢmadaAB için federatifbirmodelönermiĢve bunun gereklerinden söz etmiĢtir. AB‟nin adım adım federatif bir modele yaklaĢtığını ve artık devletlerin birliğinden Avrupa Federasyonu‟na geçme zamanının geldiğini,elliyılönce belirlenmiĢ olan bu hedefin artıkgerçekleĢtirilmesigerektiğinisöyleyen Fischer,bu yolda yapılacakdeğiĢiklikleri ele almaküzere biranayasa ihtiyacından bahsetmiĢtir.Çelebi,s.67.

284

Kontacı,s.4. 285

baĢlıklıüçüncü maddedeise “Birlik’in dengelibirekonomik büyümeye, rekabet gücü yüksek sosyal piyasa ekonomisine dayalı tam istihdam ve sosyal ilerlemeyi amaçlayan sürdürülebilir bir kalkınma için çalışacağı” belirtilmektedir. Buradaki

sosyal piyasa ekonomisi vurgusu özellikle önemlidir. Bunun en önemli nedeni halen yürürlükteolan AT AntlaĢmasının “İlkelerBölümünde” (mad. 4) “serbestrekabete dayalıaçıkpiyasa ekonomisi”kavramınayerverilmekteveböylece“sosyalpiyasa ekonomisi” kavramı anayasal bir nitelik kazanmaktadır. Üçüncü madde ayrıca, Birlik‟in sosyal dıĢlanma ve ayrımcılıkla mücadele edeceğini, sosyal adaleti korumayı,kadın veerkekler arasında eĢitliği,kuĢaklar arasındadayanıĢmayıve çocukhaklarınıgüçlendireceğinivurgulamaktadır286.

AB Anayasasıekonomikve sosyalilkeleri,dengeliekonomikbüyümeye ve sosyal piyasa ekonomisine dayalı tam istihdam ve sosyal ilerlemeyi amaçlayan sürdürülebilirbirkalkınmaolarakbelirtmektedir.Anayasa‟nın 3.Maddesiileherne kadarsosyalpiyasa ekonomisianayasalnitelikkazanmıĢolsa da,rekabetgücü yüksekbirsosyalpiyasaekonomisikavramıüzerindededurmakgerekmektedir.Bu kavram,Anayasa‟nın hazırlanmamantığıaçısından önemlibirgöstergedir.Rekabet gücünün korunması, ayrıca sosyal piyasa ekonomisinin ve sosyal modelin sürdürülebilmesi oldukça zordur. Rekabet gücü yüksek bir ekonominin anahtar kavramları sosyal piyasa ekonomisi, sosyal haklar ve sosyal politika değildir. Rekabet gücünü yükseltmek için maliyetleri düĢürmek gerekmektedir. Maliyetleri düĢürmek ise, teknolojik geliĢme ve iĢgücü maliyetlerini düĢürme anlamına gelmektedir.Maliyetlerin düĢürülmesisosyalhakların azaltılmasıilemümkündür. Anayasaya karĢı Avrupa çapında yürütülen kampanyanın temel nedeni bu uygulamalardır287.

Anayasatasarısında ayrıcaĠnsan HaklarıSözleĢmesi‟nin,AB hukukunun genelilkelerinioluĢturacağıbelirtilmektedir(m.7).Anayasa,AvrupaĠnsan Hakları SözleĢmesini temel almakta ve Avrupa Ġnsan Hakları Mahkemesi ve ATAD‟ın kararlarınıbağlayıcıkabuletmektedir.Bu maddeilesosyalpolitikanın en azrekabet kurallarıkadardikkatealınmasıgerektiğivurgulanmaktadır.Sosyalpolitikaileilgili birdiğerönemlidüzenlemeise,AnayasaileBakanlarKonseyi‟nin,Anayasa‟daaksi

286

Çelik, Sosyal Haklar, s. 5. 287

YükselAKKAYA,“AB Anayasasıve KapitalizmiTahkim Etmek”,Avrupa BirliğiTartıĢmaları, 22 Ocak 2005, http://www.sendika.org/yazi.php?yazi_no=1617 ,EriĢim:20.05.2006

kararlaĢtırılmayan durumlardanitelikliçoğunlukla kararalmasıesasıgetirilmesidir. Nitelikli oy çokluğu için gerekli oranın düĢürülmesi ve böylece karar almanın kolaylaĢtırılmasısosyalpolitika alanındapekçokkonunun niteliklioyçokluğuyla kararabağlanmasınıgündemegetirmektedir.Ancak,liberallerbu değiĢikliğin daha fazla kural yaratacağını ve Avrupa‟nın rekabetçiliğini olumsuz etkileyeceğini ileri sürmektedirler288.

Anayasa‟nın sosyalpolitikaaçısından en önemliyönlerinden biriAB Temel Haklar ġartı‟nın, Anayasa‟nın ikinci bölümüne olduğu gibi aktarılmıĢ olmasıdır. Temel Haklar ġartı Taslağı devlet ve hükümet baĢkanlarından oluĢan Avrupa Konseyi‟nin 13-14 Ekim 2000 tarihli Biarritz Toplantısında ele alınmıĢ ve kabul edilmiĢtir. Tasarının Köln Bildirgesi‟ne uygun olarak üzerinde hiçbir değiĢiklik yapılmaksızın 7 Aralık 2000 tarihinde Nice Zirvesi‟nde Avrupa Parlamentosu, KonseyveKomisyon tarafından törenleilan edilmesikararlaĢtırılmıĢtır.BöyleceĢart, hukukibağlayıcılığasahip olmayan,ancakönemlibirsiyasi(yolgösterici)belge niteliğine sahip olmuĢtur. ġart, temel hak ve özgürlüklerle ilgili düzenlemeleri içermekte,sosyalhaklaradaayrıntılıbirbiçimdeyervermektedir289.

ġarttemelhaklarıdahaanlaĢılırbirĢekilde kalemealmaveonlaradaha seçkin biryervermeimkânısunmaktadır.TemelHaklarġartı‟nın kabulü,Avrupa Birliği‟nin meĢruiyetinigüçlendirmekte,temelhaklarıbirlikvatandaĢlarıiçin “görünür kılmakta” ve temel hakların korumasının düzeyini yükseltmektedir. Ayrıca ġart, AvrupaBirliğiAnayasasıyönünde atılmıĢönemlibiradım teĢkil etmekteveAB vatandaĢlarının ortakkimliğiaçısından büyükönem taĢımaktadır290.

Anayasa‟nın hazırlanmasından önceAB mevzuatıaçısından bağlayıcıniteliği olmayan ve birpolitikbildirge olarakkabul edilen ġart,AB Anayasası‟nın ikinci bölümünü oluĢturmaktadır.AB Anayasasıböylecetarihteilk“uluslarüstüdemokrasi”

yi yaratmaktadır. ġart, Anayasa‟nın temel parçası olması nedeniyle yasal bağlayıcılığa kavuĢmuĢtur ve ATAD tarafından yargılamalarda esas alınacaktır. Böylece sosyal haklar, temel insan hakları arasında kabul edilecektir. Fakat bu

288

Çelik, Sosyal Haklar, s. 5 289

Metin Yüksel,“Avrupa BirliğiTemelHaklarġartı”,A.Ü.SBF Dergisi,Sayı:57/4,Ekim-Aralık,2002, s. 42.

290

durum,Avrupasosyalmodelinifazlakatıbulan veesnekleĢtirilmesiniisteyen yeni liberaller tarafından eleĢtirilmektedir. ġart‟ın piyasaları daha rekabetçi yapmaya çalıĢan liberal güçleri yavaĢlatacağı ve rekabetçilik ve esneklikten geriye doğru giden ciddibiradımıtemsilettiğiiddiaedilmektedir291.ĠngilizMuhafazakârParti