Sorgulayıcı AraĢtırma Yöntemine Dayalı Öğretimin Sınıflandırılması

Öğretmenler, öğretim süreci içerisinde öğrencilere, bilimsel bilgileri, kavram ve ilkeleri öğretmeye; öğrencilerde bilimsel bakıĢ açısı, bilime ve derse karĢı olumlu tutum geliĢtirmeye çalıĢırken sorgulayıcı araĢtırmaya dayalı öğretimin çeĢitli tekniklerinden yararlanırlar.

ÇeĢitli kaynaklarda sorgulayıcı araĢtırmanın dört farklı tekniği bulunmaktadır. Bunlar; yapılandırılmıĢ araĢtırma (structured inquiry), rehberli araĢtırma (guided inquiry), açık uçlu araĢtırma (open inquiry) ve birleĢtirilmiĢ araĢtırma (coupled inquiry)‟dir. Bu teknikler, öğretim faaliyetlerinin öğretmen merkezli olandan, öğrenci merkezli olanına doğru ilerleyen bir süreçte nasıl düzenlenebileceğini ifade etmektedir (Martin-Hansen, 2002).

2.3.1.1 YapılandırılmıĢ Sorgulayıcı AraĢtırma Yöntemi (Structured Inquiry)

Clough ve Clark (1994)‟e göre, öğretmenler, araĢtırılmak üzere iĢlem basamaklarının, araç-gereçlerin, veri tablolarının özetlendiği veya sunulduğu uygulamalı problemler ortaya koyarlar. Öğrenciler öğretmenlerin yönergelerini takip ederek bir sonuç ortaya çıkarmaya çalıĢırlar. Bu yöntemi sınıfta uygulamak mümkündür. YapılandırılmıĢ sorgulayıcı araĢtırmada öğrenci sadece öğretmenin yönergelerini takip ettiği için sınırlı bir iĢle meĢguldür. Öğretmenin yönergeleri “Cookbook” denilen yemek tarifi kitabında yer alan talimatlara benzer iĢlem basamaklarını takip ettiği için, öğrenci zihninde olup bitenlerle etkin Ģekilde ilgilenmezler.

Bu teknikte öğrenciler genellikle zihinsel süreçlerini tam anlamıyla kullanmadıkları için anlamlı ve kalıcı öğrenmelerin gerçekleĢmesi beklenemez. Öğrencilerin öğrenmelerini etkin hala getirmek için onları süreçte daha aktif bir Ģekilde rol almaları sağlanmalıdır.

2.3.1.2 Rehberli Sorgulayıcı AraĢtırma Yöntemi (Guided Inquiry)

Rehberli sorgulayıcı araĢtırma yöntemi, öğrencilerin farklı bilim alanlarına özgü problemleri çözmek için kullandıkları ve somut materyallerle etkileĢime girerek bilgi elde ettikleri; öğretmenlerin ise, bu süreçte gerekli olan durumlarda onlara yol gösterdikleri sistemli bir yaklaĢımdır.

Furtak (2006) rehberli sorgulayıcı araĢtırma, öğrencilerin bilim adamlarının düĢünce süreçleri ve aktivitelerini kullanarak, belli cevaplara ulaĢması için düzenlenmiĢ bir yöntemdir. Rehberli araĢtırma, öğrencilerin doğrudan açıklanamayan karmaĢık bir durum hakkında daha çok Ģey öğrenmeleri gerektiğinde, öğretmenin ya da öğrencilerin araĢtırmada kullanılmak üzere çeĢitli kaynaklardan uygun bilimsel bilgileri araĢtırıp kullanabildikleri bir yöntem olarak karĢımıza çıkmaktadır. Bu yöntemde öğretmen, araĢtırma için bir soru seçer ve gruplara ayrılmıĢ öğrenciler, bu araĢtırmaya nasıl devam edeceklerine öğretmenle karar verirler (Martin-Hansen, 2002).

Rehberli sorgulayıcı araĢtırmada iĢlenecek konuyla ilgili sorular ve temel bilgiler öğretmen tarafından sağlanır, öğrenciden sonuç çıkarması ya da genelleme yapması istenir. Soruların sorulması, yanıtların alınması, malzemelerin kullanılması ve ortamın oluĢturulması süreçlerinde öğretmen önemli bir role sahiptir (Orlich vd; 1998; Açıkgöz, 2003). Rehberli sorgulayıcı araĢtırma yönteminde, öğretmenler öğrenci tarafından yapılan araĢtırmayı teĢvik eden bir atmosfer sağlar ve öğrencilerin sorularını yanıtlamaz, cevaplara ulaĢmada öğrencilere rehberlik eder (Furtak, 2006).

Bu yöntemi kullanarak ders iĢleyen öğretmenler, öğrencilere öğrenmeleri gereken bilgi içeriği zincirleme olarak devam eden kritik düĢünme sorularıyla öğretmeye çalıĢırlar. Her konunun baĢında, ortasında veya ilerleyen bölümlerde öğrencilere yol gösterici ipuçları (kavram ya da ilkenin tanımı, kavram ya da ilke ile ilgili örnekler ve betimlemeler, formüller ya da kısa bilgiler) verilir. Bu ipuçlarından yola çıkarak ilgili konu öğretilmeye çalıĢılır.

Rehberli sorgulayıcı araĢtırmada, öğrenciler genelleme yapabilmeli ve sonuç çıkarabilmelidir, öğretmenler sınıfın lideri konumundadır sınıf bir öğrenme laboratuarı gibi düĢünülür ve son olarak öğretmen, her öğrencinin kendi genellemelerini sınıfa

sunmasını sağlar ve diğer öğrencilerinde bunlardan yararlanmasında yardımcı olur (Orlich vd. 1998).

Rehberli sorgulayıcı araĢtırmada öğretmen, öğrencilere soracağı soruları önceden tasarlamalıdır. Orlich vd (1998) bu yaklaĢımda kullanılacak soru kalıplarını Ģöyle sıralamıĢlardır;

1. Ne oluyor?/ Ne oldu?

2. Olan bu durum hakkında ne düĢünüyorsun? 3. Bu nasıl ve neden oldu?

4. Bu durumun olmasına ne neden oldu? 5. Bu olmadan önce ne meydana geldi?

6. Buna benzer Ģeylerin olduğunu nerede/ ne zaman gördün? 7. Bu olanlardan nasıl bir anlam çıkarırsın?

8. Daha kolay bir Ģekilde bunu nasıl yaparız?

Bu soru kalıpları; sosyal çalıĢmalarda, fen bilimlerinde ve matematikte kullanılmak için uygundur. Bu tip sorular öğrencilere, konuyla ilgili bütün bağlantılı olan durumları sorgulamak için yardım eder. Sorgulayıcı araĢtırma yoluyla öğretimde gerçekleĢtirilmek istenen amaçlardan biri de budur (Orlich vd; 1998).

2.3.1.3 Açık Uçlu Sorgulayıcı AraĢtırma Yöntemi (Open Inquiry)

Açık uçlu araĢtırma, sorgulayıcı araĢtırma temelli öğretim yaklaĢımının en öğrenci merkezli yöntemidir. Zion (2008)‟a göre açık uçlu sorgulayıcı araĢtırma dinamik, eleĢtirel ve üst düzey düĢünme gerektiren, aynı zamanda öğrenmeyi destekleyen bir öğretim ve öğrenme süreci olarak tanımlanmaktadır. Windschitl (2003)‟e göre açık uçlu sorgulayıcı araĢtırma, öğrencilerin süreçte aktif olarak yer aldığı ve öğretmenlerin onların öğrenmelerini kolaylaĢtırması açısından rehberli sorgulayıcı araĢtırma ve yapılandırılmıĢ sorgulayıcı araĢtırmadan daha zorlayıcı bir sorgulayıcı araĢtırma yöntemidir.

Açık uçlu sorgulayıcı araĢtırma, bireysel ya da grupla çalıĢan öğrencilerin araĢtırma yapmak üzere kendi test edilebilir sorularını oluĢturdukları, iyi yapılandırılmıĢ

bilimsel bir araĢtırma planlayıp bu araĢtırmayı takip ederek, sonuçlarını diğer arkadaĢlarıyla tartıĢtıkları öğrenci merkezli bir yaklaĢım olarak tanımlanır (Colburn, 2000). Bu yöntem daha çok, bilim insanlarının gerçek çalıĢmalarını yansıtır. Bu yöntem yüksek düzeyde düĢünmeyi ve öğrencilerin direk olarak kavramlar ve materyaller ile çalıĢmalarını gerektirir. Öğrencilerin kendi araĢtırmalarına yol gösterecek sorular oluĢturmaları bu araĢtırma yönteminin en önemli noktasıdır (Martin-Hansen, 2002).

Açık uçlu sorgulayıcı araĢtırma sürecinde öğrenmeye odaklanan ve yön veren öğretmen, kolaylaĢtırıcı olarak hareket ederken, öğrencinin de bağımsızca çalıĢmasını destekler. Öğrenciler doğal bir olayı gözlemler, sonuç çıkarır, planlama ve deney yapar, veri toplar ve iĢler, yeni araĢtırma soruları ve bu araĢtırma sorularına dayalı hipotezler geliĢtirir. Bu yöntemde öğretmenler ve öğrenciler öğrenen bir topluluk olarak, iĢbirliği içinde çalıĢmaları gerekmektedir (Zion, 2008). Bu yöntemde öğrenciler, bilgi toplama, inceleme, sorular sorma gibi süreçlerde tek baĢlarına hareket ederler. Öğretmen, öğrencilerin takıldığı yerlerde devreye girer (Açıkgöz, 2003).

Açık uçlu sorgulayıcı araĢtırmanın özelliklerini Orlich vd (1998) Ģu Ģekilde açıklamaktadır:

1. Öğrenciler gözlemlerden, sonuç çıkarmaya veya genellemeye doğru ilerlerler, 2. Amaç; olayları, nesneleri, bilgiyi araĢtırma ve inceleme aĢamalarını öğrenme,

pekiĢtirme ya da uygun bir takım genellemelere ve çözüm yollarına varmaktır, 3. Öğretmen sadece elde bulunan materyalleri kontrol edebilir veya öğrenci için

materyal temin edebilir. “bu durumdan ne sonuç çıkarabilirsin?”, “bunları inceledikten sonra incelediklerin hakkında ne söyleyebilirsin?” gibi sorular sorarak süreci etkili bir Ģekilde ve çok fazla müdahale etmeden yönlendirmeye çalıĢır,

4. Öğrenciler ellerindeki materyalleri kullanarak öğretmen rehberliği olmaksızın akıllarına gelen her türlü soruyu sorarak etkinliklerini baĢlatırlar,

5. Anlamlı örnekler, öğrencilerin kendi gözlem ve çıkarımları ile diğer öğrencilerle etkileĢime girerek çıkarılır,

6. Öğretmen, öğrencilerin görüĢlerini kısıtlamaz,

7. Öğretmen bütün öğrencilerin genellemelerini ve sonuçlarını ifade etmelerine izin verir ve böylece her öğrenci diğer öğrencilerin genelleme ve sonuçlarından faydalanır.

Açık uçlu sorgulayıcı araĢtırma sosyal derslerde (Tarih, coğrafya), sanat ve fen alanlarında kullanılan bir yöntemdir (Orlich vd; 1998).

2.3.1.4 BirleĢik Sorgulayıcı AraĢtırma Yöntemi ve Öğrenme Halkası (Coupled Inquiry)

Bu yaklaĢım sorgulayıcı araĢtırmanın iki tipini birleĢtirmektedir; Rehberli sorgulayıcı araĢtırma yöntemi ve açık uçlu sorgulayıcı araĢtırma yönteminin bir birleĢimidir (Martin-Hansen, 2002). Bu yaklaĢımı kullanarak öğretmen açık uçlu sorgulayıcı araĢtırmaya yol açan rehberli sorgulayıcı araĢtırma beraberinde sorgulayıcı araĢtırmaya bir davet ile aktiviteye baĢlar (Colburn, 2000; Martin-Hansen, 2002). Martin-Hansen (2002) döngüyü; “1) sorgulayıcı araĢtırmaya bir davet, 2) öğretmen teĢvikli “rehberli sorgulayıcı araĢtırma”, 3) öğrenci kaynaklı “Açık Uçlu Sorgulayıcı araĢtırma”, 4) sorgulayıcı araĢtırma önermesi ve 5) değerlendirme yapılması Ģeklinde tanımlamıĢtır.