Sektörel Bazda Sorun Alanlarında Farklılaşma

Tez kapsamında sektörel bazda sorun alanlarının farklılaşmalarını incelemek için de “MANOVA” kullanılmıştır.

Sektörel bazda analiz için öncelikle MANOVA’nın varsayımları sınanmıştır. Bu varsayımlardan normallik varsayımı firma büyüklüğüne ilişkin yapılan analizlerde olduğu gibi çoklu normal dağılım testi ile sınanmış ve normallik varsayımının sağlandığı görülmüştür. Aynı şekilde kovaryans matrislerinin eşitliği varsayımı da firma büyüklüğünde elde edilen sonuçlar ile benzerlik göstermiş ve bu varsayımın sağlanamadığı anlaşılmıştır. Ancak çok büyük örneklemlerde bu varsayım çok kolay anlamlı çıkabileceği için analizlere devam edilmesi önerilmektedir.172 _{Bu sebeple} analize devam edilmiştir.

Sektörel bazda sorun alanlarındaki farklılaşmayı analiz etmek için yapılan MANOVA analizi sonucunda Tablo EK-4.4’te de görüleceği üzere testin sonucu anlamlı çıkmıştır (sig. p<0,01). Bu sonuç göstermektedir ki sektörel bazda sorun alanlarında farklılaşma mevcuttur. Bu farklılığın hangi sektörler arasında yaşandığının tespiti amacıyla Post Hoc testlerine başvurulmuştur. Varyans eşitliği sağlanamayan alanlar için bu testler içerisinden Tamhane’s T2 testi, varyans eşitliğinin sağlandığı işgücü yönetmelikleri alanı için ise Tukey testi tercih edilmiştir (Tablo EK-4.5 ve Tablo EK-4.6). Yapılan testlerin sonucunda farklılıkların daha çok hangi sektörler arasında var olduğu detaylı olarak Tablo 4.7’de yer almaktadır.

Tablo 4.7. Sorun Alanlarında Sektörlere Göre Farklılaşma

Sorun Alanı Farklılaşan Sektörler

Elektrik Gıda Giyim

Metalik Olmayan Mineral Ürünler

Metal Eşya Giyim

Metalik Olmayan Mineral Ürünler

Telekomünikasyon Metal Eşya Metalik Olmayan Mineral Ürünler

Kayıt Dışı Rekabet Gıda Tekstil

Giyim

Metal Eşya Tekstil

Giyim Makine ve Teçhizat Tekstil

Giyim

Kimyasal Madde Metalik Olmayan Mineral Ürünler

Emlak

Bulma/Erişim Gıda Tekstil Giyim

Kimyasal Madde

Metal Eşya Giyim

Suç, Hırsızlık ve

Düzensizlik Gıda Tekstil Giyim

Metalik Olmayan Mineral Ürünler

Vergi Oranları Gıda Giyim

Kimyasal Madde

Vergi İdaresi Gıda Tekstil

Kimyasal Madde Metalik Olmayan Mineral Ürünler

Ticaret Ruhsatları

ve İzinler Gıda Giyim

Siyasi İstikrarsızlık Gıda Tekstil Giyim

Kimyasal Madde Plastik ve Kauçuk Metalik Olmayan Mineral Ürünler

Metal Eşya Tekstil

Giyim

Kimyasal Madde Plastik ve Kauçuk

Tablo 4.7. Sorun Alanlarında Sektörlere Göre Farklılaşma (devam)

Sorun Alanı Farklılaşan Sektörler

Yolsuzluk Gıda Tekstil

Giyim

Kimyasal Madde Metalik Olmayan Mineral Ürünler

Metal Eşya Tekstil

Giyim

Kimyasal Madde Metalik Olmayan Mineral Ürünler

Mobilya Giyim

Kimyasal Madde

Mahkemeler Gıda Kimyasal Madde

İşgücü

Yönetmelikleri Gıda Tekstil Kimyasal Madde Metalik Olmayan Mineral Ürünler

Eğitimsiz İşgücü Gıda Tekstil

Giyim

Kimyasal Madde Metalik Olmayan Mineral Ürünler

Metal Eşya Kimyasal Madde

Kaynak: Dünya Bankası ve EBRD, BEEPS V - Türkiye verilerinden faydalanılarak hazırlanmıştır. Not: 3. sütundaki ölçek ile 2. sütundaki ölçeğin ortalamaları farkı negatiftir.

Tablo 4.7 incelendiğinde tabloda yer alan sorun alanlarının sorun olarak algılanmasında, özellikle gıda ile başta giyim, tekstil ve kimyasal madde sektörleri olmak üzere diğer sektörler arasında ve metal eşya ile giyim sektörü arasında yüzde 99 güven aralığında istatistiki olarak anlamlı farklılık bulunduğu anlaşılmaktadır. Örneğin, gıda sektöründeki firmalar elektriği giyim sektöründeki ve metalik olmayan mineral ürünler sektöründeki firmalardan istatistiksel anlamlı farklılık oluşturacak kadar daha az sorun olarak görmektedir. Tabloda gıda sektörünün ve metal eşya sektörünün ilgili sorun alanlarını istatistiki anlamlı farklılık oluşturacak kadar daha az sorun olarak algıladığı görülmektedir.

Sektörel bazda sorun alanlarındaki farklılığın anlaşılması için çapraz tablolar incelendiğinde gıda ve metal eşya sektöründe 1 adet; makine ve teçhizat sektöründe 3 adet; plastik ve kauçuk sektöründe, mobilya sektöründe 4 adet; tekstil sektöründe, giyim sektöründe, kimyasal maddeler sektöründe ve metalik olmayan mineral ürünler sektöründe 5 adet sorun alanının ön plana çıktığı anlaşılmaktadır (Tablo 4.8).

Tablo 4.8. Sektörlere Göre Öne Çıkan Sorun Alanları

Sektör Sorun Alanı Engel Seviyesi (%)

Gıda Elektrik 15,3

Tekstil Kayıt dışı rekabet 28,2

Siyasi istikrarsızlık 25,0

Vergi oranları 24,3

Elektrik 21,6

Yolsuzluk 18,4

Giyim Kayıt dışı rekabet 32,7

Elektrik 32,4

Siyasi istikrarsızlık 24,4

Vergi oranları 22,0

Yolsuzluk 16,0

Kimyasal Maddeler Vergi oranları 27,1

Siyasi istikrarsızlık 24,8

Elektrik 23,9

Yolsuzluk 21,9

Kayıt dışı rekabet 18,6

Plastik ve Kauçuk Siyasi istikrarsızlık 39,5

Elektrik 30,8

Yolsuzluk 15,4

Finansmana erişim 15,4

Metalik Olmayan Mineral

Ürünler Elektrik Kayıt dışı rekabet 31,2 27,2

Siyasi istikrarsızlık 23,3

Vergi oranları 22,9

Yolsuzluk 16,9

Metal Eşya Vergi oranları 24,2

Makine ve Teçhizat Vergi oranları 26,4

Vergi idaresi 16,2

Siyasi istikrarsızlık 15,8

Mobilya Vergi oranları 27,3

Elektrik 20,6

Kayıt dışı rekabet 20,6

Finansmana erişim 17,6

Kaynak: Dünya Bankası ve EBRD, BEEPS V - Türkiye verilerinden faydalanılarak hazırlanmıştır. Not: Sorun alanları ayrı ayrı değerlendirildiği için yüzde oranlar toplamı 100 olmayacaktır.

Çapraz tabloların incelenmesi neticesinde sorun alanları içerisinde vergi

oranları, elektrik, siyasi istikrarsızlık ve kayıt dışı rekabetin birçok sektörün ortak

sorunu olarak öne çıktığı görülmektedir.

Yapılan bu analizler neticesinde sektörlerde hangi sorun alanlarının daha çok öne çıktığına bakıldığında gıda ve metalik olmayan mineral ürünler sektörlerinde

elektriğin, tekstil ve giyim sektörlerinde kayıt dışı rekabetin, kimya, metal eşya, makine ve teçhizat ile mobilya sektörlerinde vergi oranlarının, plastik ve kauçuk sektöründe ise siyasi istikrarsızlığın sorun olarak öne çıktığı görülmektedir.

Tablo 4.8’de yer alan sektörler içerisinde elektrik birçok sektör için sorun olarak görülmekle birlikte yüzde 32,4 oran ile en çok giyim sektöründeki firmalar tarafından ciddi sorun olarak görülmektedir. Aynı şekilde plastik ve kauçuk sektörü ile metalik olmayan mineral ürünler sektöründe de elektriği yatırım ortamının iyileştirilmesinin önünde ciddi bir engel olarak gören firmaların oranı yüzde 30’un üzerindedir.

Diğer taraftan tablodan kayıt dışı rekabetin özellikle giyim, tekstil ve metalik olmayan mineral ürünler sektörlerindeki firmalar arasında çok yüksek oranda (sırasıyla yüzde 32,7; 28,2; 27,2) önemli sorun olarak görüldüğü anlaşılmaktadır. Ayrıca, tablodaki değerler arasında plastik ve kauçuk sektöründeki firmaların yaklaşık yüzde 40’ının siyasi istikrarsızlığı yatırım ortamının iyileştirilmesinin önünde engel olarak görmesi de dikkat çekmektedir.