İmalat Sanayiinin Uluslararası Doğrudan Yatırımlar Kapsamında

Onuncu Kalkınma Planı’nda imalat sanayiinde yapılan yatırımların önemine değinilmiş ve başta yeni yatırımlar olmak üzere, imalat sanayiinin gelişimini destekleyen uluslararası doğrudan yatırımların artırılmasına ihtiyaç olduğu vurgulanmıştır.148

Bu çerçevede, özellikle doğrudan yatırımların beraberinde teknoloji, bilgi ve kalifiye eleman getirmesi, giriş yaptığı ülkenin uzun dönemli büyümesine ve kalkınmasına yardımcı olması sebebiyle imalat sanayiine önemli katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir.

Grafik 3.5. Türkiye’deki Uluslararası Doğrudan Yatırım Sermaye Girişlerinin Sektörel Dağılımı (2010-2015)

Milyon Dolar

Kaynak: TCMB Ödemeler Dengesi İstatistikleri (Nisan 2016),

http://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/tcmb+tr/tcmb+tr/main+menu/istatistikler/odemeler+denges i+ve+ilgili+istatistikler/odemeler+dengesi+istatistikleri, 01.07.2016

Not: 2015 yılı verileri geçici verilerdir. Sektörel dağılım NACE Revize 2’ye göre yapılmıştır.

148 _{Kalkınma Bakanlığı, 2013: 89} 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Tarım Sektörü 81 32 43 47 61 47 Sanayi Sektörleri 2.887 8.040 5.480 4.757 4.230 5.576 Hizmetler Sektörü 3.288 8.064 5.236 5.074 4.285 6.235 TOPLAM 6.256 16.136 10.759 9.878 8.576 11.858 0 2.000 4.000 6.000 8.000 10.000 12.000 14.000 16.000 18.000

Türkiye’de gayrimenkul hariç sermaye yatırımları kanalıyla UDY girişlerinin sektörlere göre dağılımı incelendiğinde, Türkiye’deki doğrudan yatırımların sınai sektörler ile hizmetler sektöründe yoğunlaştığı, tarım sektörüne çok az doğrudan yatırım yapıldığı gözlenmektedir. Sınai sektörler ile hizmetler sektörüne gelen doğrudan yatırımların ise başa baş seyrettiği görülmektedir. 2015 yılında giren sermayenin (11.858 milyon dolar) yüzde 47’si sanayi sektörlerine, yüzde 52,6’sı ise hizmetler sektörüne yönelmiştir (Grafik 3.5).

Tablo 3.1. Türkiye’ye Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişinde Öne Çıkan Bazı Sektörler (2010-2015) Milyon Dolar 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Sermaye 6.221 14.145 10.126 9.310 8.315 11.494 Yatırım 6.256 16.136 10.759 9.878 8.576 11.858 Madencilik ve Taş Ocakçılığı 136 146 188 717 365 202 İmalat 924 3.599 4.519 2.209 2.731 4.111

Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme Üretimi ve Dağıtımı 1.824 4.293 773 1.795 1.131 1.261 Toptan ve Perakende Ticaret 435 707 221 377 1.136 569 Finans ve Sigorta Faaliyetleri 1.621 5.883 2.084 3.415 1.470 3.535 İnşaat 310 301 1.427 178 232 76 Diğer Sektörler 1.006 1.207 1.547 1.187 1.511 2.104 Diğer Sermaye 384 24 522 25 -113 1.175 Gayrimenkul 2.494 2.013 2.636 3.049 4.321 4.156 TOPLAM 9.099 16.182 13.284 12.384 12.523 16.825

Kaynak: TCMB Ödemeler Dengesi İstatistikleri (Nisan 2016),

http://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/tcmb+tr/tcmb+tr/main+menu/istatistikler/odemeler+denges i+ve+ilgili+istatistikler/odemeler+dengesi+istatistikleri, 01.07.2016

Not: 2015 yılı verileri geçici verilerdir. Sektörel dağılım NACE Revize 2’ye göre yapılmıştır. T.C. Merkez Bankası verilerine göre 2010-2015 döneminde Türkiye’ye giren UDY miktarında öne çıkan bazı sanayi sektörleri ile hizmet sektörleri Tablo 3.1’de yer almaktadır. Bu sektörler incelendiğinde sınai sektörler içerisinde imalat sanayiinin, hizmet sektörleri içerisinde ise finans ve sigorta faaliyetlerinin önemli bir ağırlığının olduğu görülmektedir. 2015 yılında imalat sanayii, UDY girişinde iyi bir performans sergilemiş ve 2014 yılında yüzde 21,8 olan payını yüzde 24,4’e yükseltmiştir. 2010- 2015 yılları döneminde imalat sanayiine giren UDY miktarı yıllık ortalama yüzde 34,8

artmıştır. Finans ve sigorta faaliyetlerine dönük UDY girişi ise yıllık ortalama yüzde 16,9 artmıştır. Bu iki sektörün yanında diğer sermayedeki yıllık ortalama yüzde 25,1’lik ve gayrimenkuldeki yıllık ortalama yüzde 10,8’lik artış dikkat çekmektedir.

2010-2015 dönemindeki UDY girişinde sektörlerin paylarına bakıldığında en yüksek payların gayrimenkul, imalat sanayii, enerji ve finans alanlarına dağıldığı görülmektedir. 2015 yılında UDY girişinde gayrimenkul yüzde 24,7’lik pay ile öne çıkmaktadır. Gayrimenkul haricindeki sektörlere bakıldığında ise imalat sanayii, yüzde 24,4’lük pay ile diğer sektörlerden çok daha iyi bir performans sergilemiştir (Tablo 3.2).

Tablo 3.2. Türkiye’ye Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişinde Sektörlerin Payı (2010-2015)

Yüzde

2010 2011 2012 2013 2014 2015

Sermaye 68,4 87,4 76,2 75,2 66,4 68,3

Yatırım 68,8 99,7 81,0 79,8 68,5 70,5

Madencilik ve Taş Ocakçılığı 1,5 0,9 1,4 5,8 2,9 1,2

İmalat 10,2 22,2 34,0 17,8 21,8 24,4

Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme Üretimi ve Dağıtımı

20,0 26,5 5,8 14,5 9,0 7,5

Toptan ve Perakende Ticaret 4,8 4,4 1,7 3,0 9,1 3,4

Finans ve Sigorta Faaliyetleri 17,8 36,4 15,7 27,6 11,7 21,0

İnşaat 3,4 1,9 10,7 1,4 1,9 0,5

Diğer Sektörler 11,1 7,5 11,6 9,6 12,1 12,5

Diğer Sermaye 4,2 0,1 3,9 0,2 -0,9 7,0

Gayrimenkul 27,4 12,4 19,8 24,6 34,5 24,7

TOPLAM 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Kaynak: TCMB Ödemeler Dengesi İstatistikleri (Nisan 2016),

http://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/tcmb+tr/tcmb+tr/main+menu/istatistikler/odemeler+denges i+ve+ilgili+istatistikler/odemeler+dengesi+istatistikleri, 01.07.2016

Tablo 3.3. Türkiye’de İmalat Sanayii Alt Sektörlerine Uluslararası Doğrudan Yatırım Sermaye Girişi (2010-2015)

Milyon Dolar

2010 2011 2012 2013 2014 2015

Ağaç ve Ağaç Ürünleri İmalatı 1 0 84 3 0 0

Ana Metal Sanayii ve Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı (Makine Teçhizat Hariç)

213 293 101 100 115 139

Bilgisayarların, Elektrik-Elektronik

ve Optik Ürünlerin İmalatı 177 464 143 607 918 142 Deri ve İlgili Ürünlerin İmalatı 0 0 0 0 1 2

Diğer Metalik Olmayan Mineral

Ürünlerin İmalatı 54 37 10 29 158 12

Gıda, İçecek ve Tütün Ürünleri

İmalatı 124 650 2.201 400 449 958

Kağıt ve Kağıt Ürünleri İmalatı ve Kayıtlı Medyanın Basılması ve Çoğaltılması

18 74 12 107 92 16

Kauçuk ve Plastik Ürünleri İmalatı 7 128 486 168 83 68

Kimyasalların, Kimyasal Ürünlerin ve Temel Eczacılık Ürünleri ile Malzemelerinin İmalatı

120 348 579 272 491 339

Kok Kömürü ve Rafine Edilmiş

Petrol Ürünleri İmalatı 3 1.255 355 236 101 1.809 Makina ve Teçhizat (Başka Yerde

Sınıflandırılmamış) İmalatı 64 76 32 5 4 34

Mobilya İmalatı ve Başka Yerde Sınıflandırılmamış Diğer İmalat Sanayii

11 32 19 125 104 25

Tekstil ve Giyim Eşyaları İmalatı 94 149 376 60 137 429

Ulaşım Araçları İmalatı 38 93 121 97 78 138

İmalat Sanayii 924 3.599 4.519 2.209 2.731 4.111

Kaynak: TCMB Ödemeler Dengesi İstatistikleri (Nisan 2016),

http://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/tcmb+tr/tcmb+tr/main+menu/istatistikler/odemeler+denges i+ve+ilgili+istatistikler/odemeler+dengesi+istatistikleri, 01.07.2016

Not: 2015 yılı verileri geçici verilerdir. Sektörel dağılım NACE Revize 2’ye göre yapılmıştır. Tablo 3.3’te Türkiye’de imalat sanayii sektörlerine giren UDY miktarları yer almaktadır. Tablo incelendiğinde 2015 yılında imalat sanayii içerisinde UDY girişinde

kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı; gıda, içecek ve tütün ürünleri imalatı ve tekstil ve giyim eşyaları imalatı sektörlerinin öne çıktığı görülmektedir.

Tablodan 2010-2015 döneminde ağırlıklı olarak bu sektörler ile kimyasalların,

kimyasal ürünlerin ve temel eczacılık ürünleri ile malzemelerinin imalatı ve bilgisayarların, elektrik-elektronik ve optik ürünlerin imalatı sektörlerine UDY girişi

olduğu anlaşılmaktadır. Bu durum, sektörlerin imalat sanayiine gelen UDY’den aldıkları paylarda da görülmektedir (Tablo 3.4).

Tablo 3.4. Türkiye’ye Uluslararası Doğrudan Yatırım Sermaye Girişinde İmalat Sanayii Alt Sektörlerinin İmalat Sanayii İçerisindeki Payı (2010-2015)

Yüzde

2010 2011 2012 2013 2014 2015

Ağaç ve Ağaç Ürünleri İmalatı 0,1 0,0 1,9 0,1 0,0 0,0

Ana Metal Sanayii ve Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı (Makine Teçhizat Hariç)

23,1 8,1 2,2 4,5 4,2 3,4

Bilgisayarların, Elektrik-Elektronik

ve Optik Ürünlerin İmalatı 19,2 12,9 3,2 27,5 33,6 3,5 Deri ve İlgili Ürünlerin İmalatı 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

Diğer Metalik Olmayan Mineral

Ürünlerin İmalatı 5,8 1,0 0,2 1,3 5,8 0,3

Gıda, İçecek ve Tütün Ürünleri

İmalatı 13,4 18,1 48,7 18,1 16,4 23,3

Kağıt ve Kağıt Ürünleri İmalatı ve Kayıtlı Medyanın Basılması ve Çoğaltılması

1,9 2,1 0,3 4,8 3,4 0,4

Kauçuk ve Plastik Ürünleri İmalatı 0,8 3,6 10,8 7,6 3,0 1,7

Kimyasalların, Kimyasal Ürünlerin ve Temel Eczacılık Ürünleri ile Malzemelerinin İmalatı

13,0 9,7 12,8 12,3 18,0 8,2

Kok Kömürü ve Rafine Edilmiş

Petrol Ürünleri İmalatı 0,3 34,9 7,9 10,7 3,7 44,0 Makina ve Teçhizat (Başka Yerde

Sınıflandırılmamış) İmalatı 6,9 2,1 0,7 0,2 0,1 0,8 Mobilya İmalatı ve Başka Yerde

Sınıflandırılmamış Diğer İmalat Sanayii

1,2 0,9 0,4 5,7 3,8 0,6

Tekstil ve Giyim Eşyaları İmalatı 10,2 4,1 8,3 2,7 5,0 10,4

İmalat Sanayii 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Kaynak: TCMB Ödemeler Dengesi İstatistikleri (Nisan 2016),

http://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/tcmb+tr/tcmb+tr/main+menu/istatistikler/odemeler+denges i+ve+ilgili+istatistikler/odemeler+dengesi+istatistikleri, 01.07.2016

Not: 2015 yılı verileri geçici verilerdir. Sektörel dağılım NACE Revize 2’ye göre yapılmıştır.