3. TÜRKİYE’DE İMALAT SANAYİİ VE YATIRIM ORTAMI
3.3. İmalat Sanayiinin Yapısı ve Farklılaşmalar
3.3.1. İmalat sanayiinde sektörel farklılaşmalar
Yukarıda yer alan bilgiler çerçevesinde, imalat sanayii sektörlerinin yapısını ve farklılaşmaları yatırım ortamı açısından incelemek için öncelikle bu sektörlerin ihracat ve ithalat verilerine bakılması faydalı olacaktır.
Tablo 3.5. İmalat Sanayii Alt Sektörlerinin İhracatı (2010-2015)
Milyon Dolar
Sektörler (ISIC Revize 3) 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Gıda ürünleri ve içecek 6.703 8.880 9.514 10.722 11.158 10.223
Tütün ürünleri 296 301 415 465 555 532
Tekstil ürünleri 10.932 12.920 13.259 14.741 15.414 13.592
Giyim eşyası 10.618 11.633 11.955 12.704 13.774 12.527
Dabaklanmış deri, bavul, el
çantası, saraciye ve ayakkabı 656 773 914 1.119 1.153 1.018 Ağaç ve mantar ürünleri
(mobilya hariç); hasır vb. örülerek yapılan maddeler
573 653 658 724 854 695
Kağıt ve kağıt ürünleri 1.194 1.407 1.647 1.934 1.985 1.779
Basım ve yayım; plak, kaset vb. 141 164 158 154 168 142
Kok kömürü, rafine edilmiş petrol ürünleri ve nükleer yakıtlar
4.153 6.122 7.180 6.300 5.729 4.176 Kimyasal madde ve ürünler 5.706 6.743 7.308 7.615 7.961 7.467 Plastik ve kauçuk ürünleri 4.887 6.241 6.430 7.030 7.540 6.475 Metalik olmayan diğer mineral
ürünler 3.989 4.042 4.083 4.290 4.329 3.849
Ana metal sanayi 14.427 17.062 29.110 17.516 16.636 17.710 Metal eşya sanayi (makine ve
teçhizatı hariç) 4.973 6.230 6.589 7.068 7.430 6.491
Başka yerde sınıflandırılmamış
makine ve teçhizat 9.059 11.126 11.857 12.779 13.591 12.069 Büro, muhasebe ve bilgi işleme
makinaları 134 140 148 178 189 185
Başka yerde sınıflandırılmamış
elektrikli makina ve cihazlar 4.864 5.863 5.859 6.460 6.364 5.433 Radyo, televizyon, haberleşme
teçhizatı ve cihazları 1.951 2.111 2.511 2.047 2.234 1.936 Tıbbi aletler; hassas optik
aletler ve saat 412 499 628 789 834 820
Motorlu kara taşıtı ve
römorklar 14.857 17.044 16.244 18.246 19.218 18.533
Diğer ulaşım araçları 1.659 1.992 1.781 2.340 2.398 2.179
Mobilya ve başka yerde sınıflandırılmamış diğer ürünler
3.283 4.014 4.944 6.137 7.548 6.564 İmalat Sanayii 105.467 125.963 143.194 141.358 147.059 134.395 Kaynak: TÜİK, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1046, 25.07.2016
Tablo 3.5’te imalat sanayii alt sektörlerinin ihracat rakamları yer almaktadır. İmalat sanayii alt sektörleri içerisinde 2010-2015 yılları döneminde ihracat rakamlarında en fazla artış yıllık ortalama yüzde 14,9 ile mobilya ve başka yerde sınıflandırılmamış diğer ürünler sektöründe yaşanmıştır. Bu sektörü yıllık ortalama yüzde 14,7 artış ile tıbbi aletler; hassas optik aletler ve saat sektörü ve yıllık ortalama yüzde 12,5 artış ile tütün ürünleri sektörü izlemiştir. İmalat sanayii alt sektörlerinin imalat sanayii ihracatı içerisindeki payı incelendiğinde, 2015 yılında imalat sanayii ihracatı içinde en fazla paya sahip sektörün motorlu kara taşıtı ve römorklar sektörü olduğu görülmektedir. Bu sektörü sırasıyla ana metal sanayi ve tekstil ürünleri sektörleri izlemektedir. İmalat sanayii ihracatı içerisinde bu sektörler önceki yıllarda da önde gelen sektörler olmuştur.
İmalat sanayii alt sektörlerinin ithalat rakamları ise Tablo 3.6’da yer almaktadır. İmalat sanayii alt sektörleri içerisinde 2010-2015 yılları döneminde ithalat rakamlarında en fazla artış yıllık ortalama yüzde 10,3 ile radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları sektöründe yaşanmıştır. Bu sektörü yıllık ortalama yüzde 9,5 artış ile tütün ürünleri sektörü ve yıllık ortalama yüzde 8,4 artış ile gıda ürünleri ve içecek sektörü izlemiştir. İmalat sanayii alt sektörlerinin imalat sanayii ithalatı içerisindeki payı incelendiğinde 2015 yılında imalat sanayii ithalatı içinde en fazla paya sahip sektörün kimyasal madde ve ürünler sektörü olduğu görülmektedir. Bu sektörü sırasıyla ana metal sanayi ve motorlu kara taşıtı ve römorklar sektörleri izlemektedir. İmalat sanayii ithalatı içerisinde bu sektörler önceki yıllarda da önde gelen sektörler arasında yer almıştır.
Tablo 3.6. İmalat Sanayii Alt Sektörlerinin İthalatı (2010-2015)
Milyon Dolar
Sektörler (ISIC Revize 3) 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Gıda ürünleri ve içecek 3.429 4.905 5.123 5.441 5.617 5.134
Tütün ürünleri 93 103 127 127 153 146
Tekstil ürünleri 6.059 6.881 5.454 5.877 6.000 5.118
Giyim eşyası 2.338 2.748 2.282 2.702 2.755 2.575
Dabaklanmış deri, bavul, el
çantası, saraciye ve ayakkabı 1.192 1.562 1.501 1.732 1.675 1.356 Ağaç ve mantar ürünleri
(mobilya hariç); hasır vb. örülerek yapılan maddeler
953 1.258 1.466 1.444 1.378 1.397 Kağıt ve kağıt ürünleri 3.286 3.635 3.458 3.754 3.874 3.432
Basım ve yayım; plak, kaset vb. 556 606 559 570 531 483
Kok kömürü, rafine edilmiş petrol ürünleri ve nükleer yakıtlar
13.802 18.317 19.227 18.948 18.782 11.052 Kimyasal madde ve ürünler 27.034 33.245 31.701 33.487 34.877 30.437 Plastik ve kauçuk ürünleri 3.494 4.489 4.481 4.992 5.104 4.737 Metalik olmayan diğer mineral
ürünler 1.528 1.827 1.692 1.979 2.164 1.917
Ana metal sanayi 18.663 26.077 26.527 35.173 26.437 21.944 Metal eşya sanayi (makine ve
teçhizatı hariç) 3.183 3.917 3.952 4.767 4.173 4.188
Başka yerde sınıflandırılmamış
makine ve teçhizat 15.533 21.292 20.684 23.402 21.825 19.698 Büro, muhasebe ve bilgi işleme
makinaları 3.130 3.289 3.342 3.751 3.756 3.118
Başka yerde sınıflandırılmamış
elektrikli makina ve cihazlar 8.194 9.361 8.320 8.509 8.072 7.840 Radyo, televizyon, haberleşme
teçhizatı ve cihazları 5.380 6.186 6.767 8.013 8.747 8.777 Tıbbi aletler; hassas optik
aletler ve saat 3.847 4.657 4.541 5.123 5.459 5.081
Motorlu kara taşıtı ve
römorklar 15.773 19.896 16.809 19.439 18.399 20.022
Diğer ulaşım araçları 5.377 6.496 4.903 4.192 4.605 5.555
Mobilya ve başka yerde sınıflandırılmamış diğer ürünler
2.522 3.185 3.320 3.401 3.362 2.814 İmalat Sanayii 145.367 183.930 176.235 196.823 187.742 166.821 Kaynak: TÜİK, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1046, 25.07.2016
İmalat sanayii alt sektörlerinde ihracatın ithalatı karşılama oranına bakıldığında 2015 yılında ihracatın ithalatı karşılama oranı en yüksek olan sektör yüzde 486,5 ile giyim sektörü olmuştur. Bu sektörü yüzde 364,5 ile tütün ürünleri sektörü, yüzde 265,6 ile tekstil sektörü izlemiştir. 2015 yılında ihracatın ithalatı karşılama oranı en düşük olan sektörler ise yüzde 5,9’luk oran ile büro, muhasebe ve
bilgi işleme makinaları; yüzde 16,1’lik oran ile tıbbi aletler, hassas optik aletler ve saat; yüzde 22,1’lik oran ile radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları sektörleri olmuştur (Tablo 3.7). Tablo 3.7 incelendiğinde bu üç sektör ile beraber kimya ve basım – yayım sektörlerinin de ihracatının ithalatını karşılamada yetersiz kaldığı ve ithalata bağımlı hale geldiği görülmektedir. İhracatın ithalatı karşılamasında yaşanan bu durum imalat sanayiindeki birçok sektörde görülmekte ve bu sektörlerde ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 100’ün altında kalmaktadır.
Tablo 3.7. İmalat Sanayii Alt Sektörlerinde İhracatın İthalatı Karşılama Oranı (2010-2015)
Yüzde
Sektörler (ISIC Revize 3) 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Gıda ürünleri ve içecek 195,4 181,1 185,7 197,1 198,6 199,1
Tütün ürünleri 318,8 293,5 325,9 365,5 363,6 364,5
Tekstil ürünleri 180,4 187,8 243,1 250,8 256,9 265,6
Giyim eşyası 454,2 423,3 524,0 470,1 500,0 486,5
Dabaklanmış deri, bavul, el çantası, saraciye
ve ayakkabı 55,1 49,5 60,9 64,6 68,8 75,1
Ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç);
hasır vb. örülerek yapılan maddeler 60,1 51,9 44,9 50,1 62,0 49,8
Kağıt ve kağıt ürünleri 36,3 38,7 47,6 51,5 51,2 51,8
Basım ve yayım; plak, kaset vb. 25,5 27,0 28,2 27,1 31,5 29,5 Kok kömürü, rafine edilmiş petrol ürünleri
ve nükleer yakıtlar 30,1 33,4 37,3 33,2 30,5 37,8
Kimyasal madde ve ürünler 21,1 20,3 23,1 22,7 22,8 24,5
Plastik ve kauçuk ürünleri 139,9 139,0 143,5 140,8 147,7 136,7 Metalik olmayan diğer mineral ürünler 261,1 221,3 241,4 216,8 200,0 200,8
Ana metal sanayi 77,3 65,4 109,7 49,8 62,9 80,7
Metal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç) 156,2 159,1 166,7 148,3 178,1 155,0 Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve
teçhizat 58,3 52,3 57,3 54,6 62,3 61,3
Büro, muhasebe ve bilgi işleme makinaları 4,3 4,3 4,4 4,7 5,0 5,9 Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli
makina ve cihazlar 59,4 62,6 70,4 75,9 78,8 69,3
Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve
cihazları 36,3 34,1 37,1 25,5 25,5 22,1
Tıbbi aletler; hassas optik aletler ve saat 10,7 10,7 13,8 15,4 15,3 16,1 Motorlu kara taşıtı ve römorklar 94,2 85,7 96,6 93,9 104,5 92,6
Diğer ulaşım araçları 30,9 30,7 36,3 55,8 52,1 39,2
Mobilya ve başka yerde sınıflandırılmamış
diğer ürünler 130,2 126,0 148,9 180,4 224,5 233,2
İmalat Sanayii 72,6 68,5 81,3 71,8 78,3 80,6
İmalat sanayii sektörlerinin mevcut durumunu ortaya koymak açısından ithalat ve ihracat rakamları yanında üretim rakamlarına da bakılması faydalı olacaktır.
Tablo 3.8. İmalat Sanayii Alt Sektörlerinin Üretimi (2009-2014)
Milyon TL
Sektörler (NACE Revize 2) 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Gıda ürünlerinin imalatı 64.664 79.476 97.469 110.546 124.931 144.246 İçeceklerin imalatı 4.840 5.508 6.315 6.550 7.053 8.111 Tütün ürünleri imalatı 4.347 3.707 3.696 4.741 4.547 5.315 Tekstil ürünlerinin imalatı 32.211 44.697 59.763 64.041 72.495 83.151 Giyim eşyalarının imalatı 28.482 33.589 43.336 47.143 52.913 59.612 Deri ve ilgili ürünlerin imalatı 3.569 4.672 5.799 6.747 8.035 8.794 Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar
ürünleri imalatı (mobilya hariç); saz, saman ve benzeri malzemelerden örülerek yapılan eşyaların imalatı
6.164 7.331 8.789 10.057 11.046 13.035
Kağıt ve kağıt ürünlerinin
imalatı 8.555 10.877 13.309 15.409 18.170 22.829 Kayıtlı medyanın basılması ve
çoğaltılması 4.794 5.279 5.932 6.993 7.893 8.153 Kok kömürü ve rafine edilmiş
petrol ürünleri imalatı 16.858 21.854 38.331 42.172 42.199 39.521 Kimyasalların ve kimyasal
ürünlerin imalatı 21.867 26.826 36.382 35.279 41.268 47.015 Temel eczacılık ürünlerinin ve
eczacılığa ilişkin malzemelerin imalatı
8.075 9.153 9.387 8.114 8.465 9.452 Kauçuk ve plastik ürünlerin
imalatı 21.183 27.386 37.317 39.747 45.310 52.225 Diğer metalik olmayan mineral
ürünlerin imalatı 24.273 30.884 38.425 42.365 53.229 59.612 Ana metal sanayii 42.521 59.451 86.837 91.451 97.303 107.613 Fabrikasyon metal ürünleri
imalatı (makine ve teçhizat hariç)
21.927 27.490 37.207 42.308 49.012 53.453 Bilgisayarların, elektronik ve
optik ürünlerin imalatı 6.546 6.756 9.134 9.881 10.636 12.896 Elektrikli teçhizat imalatı 24.917 28.351 34.988 39.321 47.073 51.256 Başka yerde sınıflandırılmamış
makine ve ekipman imalatı 15.178 20.827 30.346 33.305 38.576 44.944 Motorlu kara taşıtı, treyler
(römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı
33.513 43.437 58.833 58.287 70.892 77.875 Diğer ulaşım araçlarının imalatı 5.962 5.366 6.428 6.433 7.561 9.963 Mobilya imalatı 8.435 10.486 14.074 15.963 17.669 19.268 Diğer imalatlar 9.159 7.748 10.291 8.822 11.576 10.556 Makine ve ekipmanların
kurulumu ve onarımı 2.341 3.318 3.976 4.722 6.285 7.942 İmalat Sanayii Toplam 420.381 524.469 696.364 750.398 854.138 956.836 Kaynak: TÜİK, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1035, 25.07.2016
Tablo 3.8’de imalat sanayii sektörlerinin üretimi ve Grafik 3.6’da 2014 yılı imalat sanayii üretimi içerisindeki payları yer almaktadır. Tablo ve Grafik incelendiğinde imalat sanayii üretiminde gıda, ana metal, tekstil ve otomotiv sektörlerinin ön plana çıktığı görülmektedir.
Grafik 3.6. İmalat Sanayi Sektörlerinin İmalat Sanayii Üretimi İçerisindeki Payları (2014)
Kaynak: TÜİK, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1035, 25.07.2016
İmalat sanayii sektörlerinin ihracat, ithalat ve üretim rakamları incelendiğinde; imalat sanayii içerisinde gıda, ana metal, tekstil, otomotiv, kimya ve makine sektörlerinin öne çıktığı görülmektedir. Bu sektörlerin imalat sanayii üretimi, ihracatı ve ithalatı içerisindeki toplam payının yüzde 50’den fazla olduğu anlaşılmaktadır.