Pusat Pungutan Zakat (PPZ)

Pusat Pungutan Zakat (PPZ) 1991 yılında Majlis Agama Islam Wilayah Persekutuan

(Federal Bölge Dini Kurulu) tarafından kurulmuştur. Malezya’da zekâtın organize bir

şekilde toplanmasına öncülük etmiştir. PPZ kamu kuruluşu olmayıp ticari bir şirket olarak kurulmuştur (Şensoy, 2008: 90). PPZ topladığı zekâtı öncelikle beytü’l-mal’ın hesabına yatırmaktadır. Beytü’l-mal ise toplanan zekâtın 1/12’sini, yani %8,125’ini

genel giderlerini karşılamak üzere PPZ’a vermektedir. PPZ’ın aldığı bu paylar kurumun

gelirini, personel ve diğer yönetim giderleri de giderlerini oluşturmaktadır (Şensoy,

2008: 95).

Federal Bölgede kurulan PPZ, diğer eyaletlerdeki yerel zekât kuruluşlarına örnek

olmuştur. PPZ, Gelişmiş altyapısıyla beraber iktisadi bir kurum olmasının sağladığı hareket kabiliyetiyle daha kapsamlı faaliyet sürdürmektedir. Bilgi teknolojilerindeki gelişmeleri takip etmesi ve gelişmiş bilgi işlem altyapısına sahip olması, ödeme araçlarında sağladığı çeşitlilik ve kolaylıklar zekât mükelleflerinin sayısının artmasında rol oynamıştır. Bunun sonucu olarak da toplanan zekât miktarı sürekli artan bir seyir

izlemiştir (Selçuk ve Görmüş, 2016: 368). Müşteri odaklı hizmet vermesi, köklü

yönetim bilgisi ve çalışanların işlerinde uzman kişiler olması, işlerini ekip çalışması halinde yapmaları, çalışanlara verilen teşvikler ve her şeyden önemlisi çalışanların işlerini ibadet anlayışıyla yapması PPZ’ın başarısında önemli faktörlerdir (Şensoy, 2008: 93).

PPZ Müslümanlarda zekât konusunda farkındalık oluşturmaya gayret etmektedir. Zekât

konusunu tam olarak anlatmak, deneyimli insanları çalıştırmak suretiyle zekât

mükelleflerinin artışını sağlamıştır. PPZ’ın hedefleri ise:

Zekât tahsilâtının artırılması

Zekât mükelleflerin sayısının artırılması

Mevcut mesleki yönetim uygulanmalarında iyileştirme

Müşteri memnuniyeti seviyesini en üst düzeye çıkarmaktır (Hazali, 2017: 512).

PPZ zekâtın tanıtılması ve zekâtla ilgili bilgilerin topluma ulaşması için yıl boyunca

brifingler vermektedir. Zekât memurları ticari bankaların ve devlet dairelerinin girişleri,

konut alanları ve şirketlerin bulunduğu yerlerde kitapçık, broşür ve zekât formları dağıtmaktadırlar. Camilerde yapılan vaazlarda zekât anlatılmakta olup, istişare toplantılarıyla da katılımcıların zekât hakkında bilgi sahibi olmaları sağlanmaktadır. Zekâtlarını ödeyemeyen kişiler ve şirket yetkilileriyle görüşerek onların zekât ödemedeki başarısızlıklarının nedenlerini belirleyip onlara bu konuda yardımcı olacak stratejiler geliştirmektedirler. Dini bayramlarda mükelleflere tebrik kartları göndererek

onların gönlünde yer edinme faaliyetleri yapmaktadırlar. Mükelleflere danışmanlık

hizmeti sunarak onları bilgilendirmekte ve yol göstermektedir (Hazali, 2017: 512-515).

PPZ-MAIWP personelinin zaman zaman televizyon programlarında görünmesi zekât

mükelleflerine ulaşmanın bir diğer yoludur. Radyo ve televizyonda yürütülen bu tür programlar zekâtı tebliğ çalışmalarına yardımcı olmakta ve iyi imaj oluşturmaktadır. Bir diğer uygulama da Ramazan ve Aralık aylarında PPZ personelinin zekâtı anlatan

vaazlar vermesi de toplanan zekât miktarının artmasında etkili olmaktadır (Hazali,

2017: 516).

Mükelleflere daha iyi hizmet için on-line zekât gişeleri açılmış olup toplanan zekâtlar

günlük olarak beytülmal hesabına yatırılmaktadır. Zekât toplama merkezi zekât

toplamakla mükellef olup, dağıtım İslami birimin sorumluluğundadır. Zekât toplama

merkezi tarım ürünlerinin zekâtından şirketlerin zekâtına kadar bölgedeki bütün zekât türlerini toplamaktadır. Mükellefler zekât ödemelerini maaştan kesinti, postayla ödeme, banka gişelerinden ödeme, telefon bankacılığı ve internet bankacılığı vb. şekilde yapabilmektedir. Zekât ödemelerindeki bu kolaylıklar her yıl toplanan zekât miktarının istikrarlı bir şekilde artmasında etkili olmuştur (Alias, 2017: 452).

Federal Bölgede zekât dağıtımı Federal Bölge İslam Konseyinin (MAIWP) sorumluluğundadır. İdari işler MAIWP’ deki beytül-mal birimi tarafından yapılmaktadır. Komisyon zekât fonu harcamalarında alıcıların 8 sınıftan birinin içine girmesi hususuna dikkat etmektedir (Hazali, 2017: 518). Federal Bölgede zekât doğrudan ve dolaylı dağıtım şeklinde iki türlü dağıtılmaktadır. Doğrudan dağıtımlar ise 4 gruba ayrılır. Bunların ilki sosyal yardımlardır. Bunlar fakir ve miskinlere yapılan aylık finansal yardımlardır. Devlet hastanelerinde ücretsiz tedavi edilemeyenlere yapılan tedavi yardımları, ameliyat, ilaç, tıbbi malzeme yardımları ve hemodiyaliz hastalarına yapılan tedavi yardımlarıdır. Ayrıca borçlu olanların barınma, yiyecek, giyecek, sağlık ve eğitim ihtiyaçlarını karşılamak için yapılan yardımlar da sosyal yardımlar sınıfında yer almaktadır (Hassan ve Nasir, 2016: 446).

Doğrudan yardımların ikincisi olan ekonomik gelişme yardımlarıdır. Bu yardımlar zekât alanların hayatlarını sürdürebilmeleri için yapılan fiziksel araç ve gereçlerin temini, çalışma aletleri, tarımsal yardımlar gibi yardımlardır. Bu yardımların amacı yardım alanın üretim yaparak kendi geçimini temin etmesine, çalışacağı işini kurmasına destek

olup kendi ihtiyaçlarını karşılayarak hayatlarını sürdürmelerine katkı sağlamaktır (Hassan ve Nasir, 2016: 446).

Üçüncüsü olan eğitim yardımları ilköğretimden başlayıp yüksek lisans mezuniyetine

kadar olan süreci kapsamaktadır. Bu yardımlar okul harçları, okul araç gereçleri ile

bilim adamlarının daha yüksek eğitim almalarına yardımcı olmaya yönelik olmaktadır.

Sonuncusu ise refah ve takva faaliyetlerine yapılan yardımlardır. Bunlar, Kur’an

ezberlemesini teşvik için yapılan yardımlar, sel, yangın, toprak kayması, ölümcül

kazalar vb. felaketlere uğrayanlara yapılan yardımlar, din ve eğitim kurumlarına yapılan

yardımlar ile evlenme yardımlarını içermektedir (Hassan ve Nasir, 2016: 446). Ayrıca

mesleki eğitim merkezleri açma, beceri kursları düzenleme, iş kurmak isteyenlerin

işlerini kurmalarına yardım etme, muhtaçlara aylık veya yıllık ödemeler yapma önceliğini korumaktadır (Yalçın, 2016: 256).

Tablo 14: Malezya Federal Bölgede 2008-2013 Yılları Arası Zekâtın Gruplara Dağıtımı (Milyon RM)

Gruplar 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Fakir 20,5 36,1 37 56,8 64,3 69,8 Miskin 22,6 26 30,9 58,5 65,1 76,3 Amil 31,6 40,4 32,4 27,8 25,9 31 Müellef 5,6 6,6 3,5 6,6 6,3 7,4 Köleler 0 0 0 0 0 0 Borçlular 1,7 2,2 2,5 3,7 2,6 4,6 Fi Sebilillah 85 63,3 93,7 91 107,3 138,8 Yolda kalanlar ^{0,4 0,5 0,6 2,1 0,4 0,4}

Kaynak: Hassan ve Nasir, 2016: 447.

Tablo 14’e baktığımızda Federal Bölgede dağıtılan zekâttan en büyük payı fi sebilillah

grubu almaktadır. Bunun nedeni bu grubun geniş yorumlanmasından kaynaklanmaktadır. Bu grupta tıbbi yardımlar, bilim adamlarına yapılan yardımlar, Kur’an ezberleyenlere yapılan yardımlar gibi birçok destek programları yer almaktadır. Bir diğer dikkat çeken husus ise amillerin zekâttan aldığı payın miktar ve oranında düşme olmasıdır. 2008 ve 2009 yıllarında amillerin aldığı miktar fakir ve miskinlerden fazla iken, 2010 yılından itibaren fakir ve miskinlere verilen miktarın giderek arttığını, amillerin aldığı miktarın azaldığını, 2013 yılında fakir ve miskinlerin zekâttan aldığı payın amillerin aldığı payın iki katı olduğunu görmekteyiz. Bu da zekât toplama

sistemlerinin gelişmesiyle kurumun verimliliğinin arttığını, yoksullara olan ilginin ve yoksulların zekâttan aldığı payın daha da arttığını göstermektedir.