Günümüzde Zekât Uygulamalarına Genel Bir Değerlendirme

Zekât müessesesi olan ülkelerden bazılarını incelemiş bulunmaktayız. Tablo 18 bize ülkelerde zekât verme ilkelerini bildirmektedir. Bu ülkelerin bazılarında zekât vermek gönüllülük esasınsa dayanırken, bazılarında ise zekât vermek zorunludur. Bazı ülkelerde zekât konusunda eyaletler arasında uygulama farklılıkları olmaktadır. Bazı ülkelerde ise bazı malların zekâtını vermek zorunlu olup, bazı malların zekât vermek zorunlu değildir. Bu ülkelerden Endonezya, Malezya, Bangladeş, Ürdün ve Mısır’da zekât vermek her ne kadar gönüllülük esasına dayansa da bazı eyaletlerde zekât vermeyenlere cezai müeyyide uygulanmaktadır.

Tablo 18: İncelenen Ülkelerde Zekât Uygulamaları

Ülke ^{Zekât Ödeme}

Mecburiyeti ^{Cezai Müeyyide Vergi Muafiyeti}

E ndo ne zy a Zekât ödemek gönüllülük esasına dayanmaktadır.

Zekât ödemeyenlere cezai müeyyide uygulanmamaktadır.

Zekât ödeyenlere vergi muafiyeti yoktur. M al ez ya Zekât ödemek gönüllülük esasına dayanmaktadır. Her eyalet topladığı zekâtı kendi içinde dağıtıp, bir eyaletten diğer eyalete zekât transferi

olmamaktadır.

Ülkede zekât uygulamalarında farklılık olduğundan dolayı bazı eyaletlerde zekât vermeyenlere cezai müeyyide

uygulanmazken, bazı eyaletlerde zekât vermekten kaçınanlara veya başkalarının zekât vermesini engelleyenlere eyalet konseyinin belirlediği cezai müeyyideler

uygulanmaktadır.

1967 yılında çıkarılan kanunla şahısların ödediği zekât gelir vergisinden

düşürülürmüştür. 2005 yılında şirketlere gelirlerinin %2,5’ine kadar ödedikleri zekâtın vergiden düşürülebileceği bildirilmiştir. Pa ki st a n

Bazı varlıklardan zekât vermek zorunlu iken, bazı varlıklardan ise gönüllülük esas alınmaktadır. 1999 yılından Anayasa mahkemesi zekât vermeyi gönüllü hale getirmiştir.

Zekât vermeyenlere cezai müeyyide uygulanmamaktadır.

Zekât ödeyenlere gelir vergisini etkileyecek muafiyet verilmemektedir. Ban gl ad eş Zekât vermek gönüllülük

esasına dayanmaktadır. ^{Zekât vermeyenlere cezai} müeyyide uygulanmamaktadır.

Mükellefler zekât veya hayır fonuna yatırdıkları miktar kadar gelir vergisinden muaf tutulmaktadır. Suudi A ra bi st a n Şirketler zekâtlarının tamamını devlete vermek zorundadır. Kişiler ise zekâtlarının yarısını devlete vermek zorunda olup, diğer yarısını da kendilerinin dağıtmaları gerekmektedir.

Devlete ödemeleri gereken zekâtı ödemekten kaçınanlar zekâtı verinceye kadar hapis cezasıyla cezalandırılırlar.

Müslüman olmayanlar gelir vergisi vermekle mükellef olurken, ülkedeki Bahreyn, Katar, Kuveyt ve Suudi

Arabistan vatandaşları vergi vermeyip sadece zekât vermekle mükelleftirler.

Ülke ^{Zekât Ödeme}

Mecburiyeti ^{Cezai Müeyyide Vergi Muafiyeti}

K u v eyt Zekât mükelleflerden gönüllülük esasına göre toplanırken, sermayesi 500 bin $’a ulaşmış şirketler ile tavuk ve hayvan çiftlikleri zekâtlarını devlete vermek zorundadır.

Zekâtını vermeyenlere cezai

müeyyide uygulanmamaktadır. ^{Zekât verenlere vergi} muafiyeti yoktur.

Ü

rdün

Zekât mükelleflerden gönüllülük esasına göre

alınmaktadır. ^{Zekâtı vermeyenlere cezai} müeyyide uygulanmamaktadır.

Mükellefler ödedikleri zekâtın 1/4’ü kadar ödeyecekleri gelir vergisinden muaf tutulurlar. Suda n

Sudan’da veya diğer ülkelerde yaşayan Sudanlılar ile Sudan’da yaşayan yabancı ülke vatandaşı Müslümanlar zekât vermek zorundadır.

Zekât vermekten kaçınan mükellefler ödeyecekleri zekâtın iki katı para cezasıyla cezalandırılırlar.

Mükellefler zekât sandığına ödedikleri zekât ve sadaka miktarı kadar gelir vergisi muafiyeti elde ederler.

Y

em

en

Yemende yaşayan yabancı ülke vatandaşı Müslümanlar ve Yemenli mükellefler zekâtlarını, zekât kurumuna teslim etmek zorundadır. Şirketler ve ticari kurumlar da zekât vermekle mükelleftir.

Mükelleflerin zekât beyanını zamanında teslim etmemesi durumunda, zekât görevlileri ödenecek zekât miktarını kendileri tayin etmektedir. Mükelleflerin tayin edilen miktara itiraz hakkı vardır.

Zekât verenlere vergi muafiyeti yoktur.

Li

b

y

a

Zekâta tabi mallarda zahiri ve batıni mal ayrımına gidilmiş olup, zahiri malların zekâtının devlete ödenmesi zorunludur.

Zekât ödemekten kaçınanlar, ödeyecekleri zekâtın iki katı para cezası ödemekte olup, ayrıca zekât beyanı vermeyen mükelleflere de para cezası verilmektedir.

Zekât verenlere vergi mufiyeti yoktur.

M

ısır ^{Zekât gönüllülük esasına}

göre toplanmaktadır. ^{Zekât vermeyenlere cezai} müeyyide uygulanmamaktadır. ^{Zekât verenlere vergi} muafiyeti yoktur.

N

ij

ery

a

Ülkede uygulama birliği olmayıp, 9 eyalette zekât vermek zorunlu iken, 5 eyalette ise zekât gönüllülük esasına göre toplanmaktadır.

Bazı eyaletlerde zekât vermeyenlere veya hile

yapanlara ödeyecekleri zekâtın yarısını geçmeyecek şekilde para cezası veya 3 ay hapis cezası ya da 20 kere değnekle vurmayı geçmeyecek şekilde cezalandırılır.

Zekât verenlere vergi muafiyeti yoktur.

Zekât vermenin zorunlu olduğu Suudi Arabistan, Sudan, Yemen ve Libya’da zekâtlarını vermeyenlere cezai müeyyideler uygulanmaktadır. Suudi Arabistan’da devlete vermeleri gereken zekâtı vermeyenlerin zekâtlarını verinceye kadar hapis cezasıyla cezalandırılacakları belirtilmektedir. Sudan ve Libya’da ise zekât vermeyenler ödeyecekleri zekâtın iki katı para cezasıyla cezalandırılmaktadırlar. Ayrıca Libya’da zekât beyanı vermeyenlere de para cezası uygulanmaktadır. Yemen’de ise mükelleflerin ödeyecekleri zekâtı teslim etmemeleri durumunda zekât görevlileri mükellefin ödeyeceği zekâtı belirlemektedir.

Zekât vermek Pakistan’da bazı mallarda zorunlu iken, bazı mallarda ise gönüllülük esasına dayanmakta olup, zekât vermeyenlere cezai müeyyide uygulanmamaktadır. Kuveyt’te ise zekât verme gönüllülük esasına dayanmakta olup, belirli özelliklere sahip bazı şirketlere zekât verme zorunluluğu getirilmiştir. Zekât vermeyenlere ise cezai müeyyide uygulanmamaktadır. Nijerya’da ise zekât vermek bazı eyaletlerde zorunlu iken bazı eyaletlerde gönüllülük esasına dayanmaktadır. Zekât vermenin zorunlu olduğu eyaletlerde cezai yaptırım uygulanırken, zorunlu olmayan eyaletlerde ise cezai yaptırım uygulanmamaktadır. Ülkede uygulama birliği yoktur.

Tablo 19 bazı İslam ülkelerinde zekâtın toplanma şeklini göstermektedir. 36 İslam

ülkesi ele alınmış olup bu ülkelerin 28 tanesinde zekât vermek gönüllülük esasına dayanmaktadır. Bu ülkelerde mükellefler zekâtlarını dilerse vermekte, istemediği zaman da vermemektedir. Devlet mükellefleri zekât verme konusunda zorlamamakta ve hiçbir yaptırım da uygulamamaktadır. 7 ülkede ise zekât vermek zorunlu olup zekât vermeyenlere bazı müeyyideler uygulanmaktadır. Nijerya’da ise bazı eyaletlerde zekât vermek zorunlu iken bazı eyaletlerde ise gönüllülük esasına dayanmaktadır.

Tablo 19: Bazı İslam Ülkelerinde Zekât Uygulamaları

Ülke Gönüllü Zorunlu Devlet Kurumu

Azerbaycan *

Bahreyn * *

Bangladeş *

Birleşik Arap Emirlikleri * *

Burine *

Ülke Gönüllü Zorunlu Devlet Kurumu Cezayir * * Çad * Endonezya * Fas * Gambiya * Gine * Irak * İran * Katar * Kuveyt * Libya * * Lübnan * * Malezya * Mısır * * Nijer * Nijerya * * Özbekistan * Pakistan * Senegal * Siere Lone * Somali * Sudan * * Suudi Arabistan * * Tacikistan * Tunus * Türkiye * Türkmenistan * Umman * Ürdün * Yemen * * Toplam 36 Ülke 29 8 9 Kaynak: Bremer, 2013: 58-59