Planlama Türleri

Planlama bir çe it karar alma ve politikalar ortaya koyma süreci olmakla birlikte tek tek kararlardan çok bir dizi birbirine ba ımlı ve birbiriyle sistematik ili ki içinde bulunan kararlar bütünüyle u ra maktadır. Bu nedenle planlama genel bir “planlama-karar alma- eylem” sürecinin yalnızca bir parçasıdır. Dahası bu süreçteki bir çok etkinli e ayrı olarak ele almak zor olabilmektedir. Çünkü planlama sürecinde ile di er etkinlikler içinde pazarlık, uzla ma, zorlama, de erler, tercih ve siyaset gibi eyler bulunmaktadır. Bu nedenle planlamayı planın kendisinden ayırmak gerekmektedir. “Plan, gelecekte uygulanmak üzere alınmı kararlar gurubudur.” Bu durumda turizm planlamasında arazi kullanım planlaması çokça yer almaktadır. Birçok planlama çe idi bulunmaktadır, “ama çe itli sembollerin, kelime ve ya diyegramların ka ıt üzerinde gösterilmesiyle olu sa da, bu

planlar gerçekte üretilmekte olan bütünü tek ba ına tam olarak hiçbir zaman temsil edemez”. Planlama çe itleri bir çok bakımdan sınıflandırılabilir. Örne in, planlayıcının planlama sistemi içindeki yerine göre bir özerklik-ba ımlılık ölçütüne göre birbirine zıt iki planlama türü arasında ayrım yapılabilir (Hall; 2000: 7-8):

- Geli im planlaması, hedeflerin ve araçların seçiminde yüksek bir özerkli e sahip ve politika olu turmak olarak tanımlanan süreçle bütünle me e ilimi gösteren planlama çe ididir.

-Uyum planlaması, burada kararların ço u büyük ölçüde planlama sistemi dı ındakilerin eylemlerine ba ımlıdır ve bu çe it planlama program olu turma süreciyle bütünle me e ilimi gösterir.

Ya da konularına göre planlama türleri ayrılabilir.

- Ekonomik planlama: Bir ülke veya bölgenin üretici güçlerinin yönetilmesini hedefler

- Fiziksel geli im planlaması: ehir ve bölgelerin fiziksel geli iminin yönetimini hedef alır.

- Kamu yönetimi planlaması: Kamu kurumlarının verimlilik ve etkinli ini amaçlayan kamu yönetim ve politika analizlerinin yönetimini hedef alır.

Healey, planlamayı ele tirenlerin kafalarındaki planlama fikrinin, batı demokrasilerindeki kullanımından çok sosyalist devletin merkezden yönetim ve denetim modeli oldu unu ileri sürmektedir.

Planlamanın en önemli özelli i gelece e yönelik olmasıdır. Planlamanın gelece i yönelik olmasından kaynaklanan bir dizi planlama özelli i sayılmaktadır:

- Planlama gelecek projeksiyonlarının u andaki kararların uygulanması açısından önemini kaybetmeden yapılabilmesi için dönemsel bir sınırlama yapar.

- Bütün planlama dönemi boyunca sürekli bir planlama analizinin ve ölçümünün ve araçların amaçlara uyumlulu unun sürekli olarak de erlendirilip ayarlanmasının gereklili ini ortaya koyar.

- Gelecek hakkındaki hedeflerin tahmin hesaplarıyla takip edilmesini önerir. - Bir çerçeve sisteminin veya yapısal planlama sisteminin üstlenilmesini önerir. - Bir çözüm önerisindeki gelecekteki olayların belirsizlik derecesi kadar bir esneklik derecesinin planlamada dikkatli bir biçimde ele alınmasını sa lar. Böylece belirsizlik belli bir mantıksal çerçeve içinde denetlenmi olur.

“Planlama bir sistemdeki de i iklikleri öngörme ve düzenleme, geli me sürecini toplumsal, ekonomik ve çevresel yararlarını artıracak biçimde düzenli bir geli meyi te vik etmek ile ilgilenir”. Bu nedenle planlama turizm bölgelerinin uzun dönemli sürdürülebilir geli mesini güvenceye almada hassas bir unsur olarak kabul edilmelidir. Bununla birlikte turizmin do asında planlamayla çeli ecek e ilimler bulunmaktadır. “Turizm yönlendirilmeyen, gönüllü ve ki isel hedeflere yönelik seyahati içermektedir ve serbest giri imin geli mesinin bir sonucudur” (Gunn’dan akt. Youell, 1998: 170). Turizm planlamasının önemi ve bu alandaki yakla ımlar konusunda önemli maddeler:

1. Olumsuz etkileri sadece planlama önleyebilir. Bununlar birlikte, planlamanın etkili olabilmesi için sadece profesyonel planlayıcıların de il planlamadan etkilenecek tüm aktörlerin katılması gereklidir.

2. Turizmin do ası aslında koruma, rekreasyon ile uyumludur, birbiriyle uyumsuz amaç veya etkileri uzla maz çatı ması olmak zorunda de ildir.

3. Günümüzde planlama toplumsal, ekonomik ve fiziksel boyutları kapsayan ço ulcu bir yakla ımla ele alınmalıdır.

4. Toplumsal hedefleri gözönünde bulundurmak önemli oldu undan bunları birbiriyle çatı ma e ilimde olan di er birçok hedeflerle dengelemek planlamayı siyasal bir süreç yapmaktadır.

5. Turizm planlaması stratejik ve bütünle tirici olmalıdır.

6. Turizm planlamasının bir bölgesel planlama bakı açısı bulunmalıdır; çünkü bir çok problem küçük bölgelerde kendini göstermekte oldu undan bunların geni planlama yakla ımıyla ili kilendirilmesi önemlidir (Hall, 2000: 11).

normal olarak geli mede özellikle yerel düzeyde ortaya çıkabilecek istenmeyen etkilere bir tepki niteli indedir.

Turizmde ki büyüme hızının yüksekli i, turizmin do asından kaynaklanan özellikler ve benzeri gibi nedenlerle turizmde ortaya çıkan geli melere yönelik kamu sektörü tepkileri geli me planlarında belirlenmi strateji ve amaçlardan çok hep anlık tepkiler olmu tur. Bu ise planlamanın tam tersidir.

ekil 3: Sürdürülebilir Turizm De erleri ve lkeleri (Hall 2000: 14) • Yerel Topluluk yararı • Katılım • Planlama • E itim • Sa lık • stihdam

• Biyolojik çe itlili i sürdürme veya geli tirme

• Kaynaklara yönelik yararlar

• Kaynak yıpranmasının asgari düzeyde tutulması

• Kaynakların de erlerini kabul ettirmesi

• Arz ve talebin birbirini kar ılaması

• Yerellere ve di er payda lara ekonomik yararlar

• Ekonomik yönden ayakta durabilen bir sektör

• Ekonomik olarak ayakta durabilen i letmeler SÜRDÜRÜLEB L R TUR ZM YEREL BÖLGE EKONOM S ADALETL

KORUMA ÇEVRE-EKONOM

TOPLUMSAL HEDEFLER EKONOM K HEDEFLER

ÇEVRE VE KAYNAKLARLA LG L

Planlama tüm dertlerin çözümü olmasada sürece yönelik anlamda yapıldı ında olası olumsuz etkileri en aza indirebilir, turizm bölgesine gelecek kârları azamiye çıkarabilir ve uzun vadede ev sahibi toplulukta turizme yönelik daha olumlu bir tepki olu masını te vik edebilir (Hall, 2000: 10).