• Sonuç bulunamadı

A. PKK’nın Tarihçesi

4. PKK’nın Askerî Yenilgiye Uğraması

Londra’dan Kürtçe ve Türkçe yayın yapmaya başlamış172 ve PKK’nın önayak olmasıyla Ocak 1995’te Avrupa’da “Sürgünde Kürt Parlamentosu” toplanmıştır.173

4. PKK’nın Askerî Yenilgiye Uğraması

Diyarbakır’a bağlı Hantepe köyünü 2 Ekim 1996’da basan PKK’lı saldırganlar, kaçırdıkları 7 öğretmenden 4’ünü kurşuna dizmişlerdir.180 Bu katliamla birlikte, bölgede 1984’den beri öldürülen öğretmenlerin sayısı 152’ye ulaşmıştır.181 1996’nın en büyük eylemi ise, Hakkâri’nin Çukurca ilçesinde bir askerî birliğin 27 Temmuzda pusuya düşürülerek 16 askerin öldüğü, diğer 21’inin yaralandığı saldırıdır.182

Türkiye 1990’ların ikinci yarısında PKK eylemlerini adım adım “kabul edilebilir” bir düzeye çekmeyi başarmıştır. İstatistikler PKK etkinliğindeki düşüşü göstermektedir. Resmî rakamlara göre, PKK’nın neden olduğu olay sayısı 1993’te 4.198 iken; bu sayı 1994’te 3.538’e, 1995’te 2.200’e, 1996’da 1.976’ya, 1997’de ise 1.456’ya düşmüştür.183

b. Türkiye’nin Dış Politika Hamleleri

PKK’ya ve PKK’yı destekleyen devletlere karşı Ortadoğu’da kendine yeni müttefikler arayan Türkiye, İsrail ile 1996 Şubatında “Askerî Eğitim ve İşbirliği Antlaşması” imzalamıştır. Aynı yılın Ağustos ayında bir antlaşma daha imzalanmıştır.184 İsrail’le yapılan ittifak, salt bir devletle değil, aynı zamanda ABD’deki Yahudi kuruluşları ve lobileriyle yapılmış bir ittifak niteliği taşımaktadır.

Türk yönetiminin, Amerikan Yahudi toplumunun uluslararası terorizme karşı güçlü konumunun özellikle Suriye’nin PKK’ya verdiği desteği kesmesi için daha fazla

180 Milliyet, 2 Ekim 1996.

181 Milliyet, 6 Ekim 1996.

182 Hürriyet, 28 Temmuz 1996; Milliyet, 28 Temmuz 1996.

183 ERGİL, s. 46.

184 Bazı hükümleri gizli tutulan bu antlaşmalar, Gresh’e göre, ortak hava ve deniz tatbikatlarını, limanlara giriş serbestîsini ve İsrail hava kuvvetlerinin Anadolu üzerinde eğitim yapma imkânını içermekteydi. Konu hakkında bkz. Alain GRESH, “Turkish-Israeli-Syrian Relations,” Middle E. J., Vol. 52, No. 2, (1998), s. 189.

İsrail ile Türkiye arasında 90’lı yıllarda yaşanan yakınlaşma için ayrıca bkz. Süha BÖLÜKBAŞI,

“Behind the Turkish-Israeli Alliance: A Turkish View,” J. Palestine Stud., Vol. 29, No. 1, (1999), s.

31-33; Neill LOCHERY, “Israel and Turkey: Deepening Ties and Strategic Implications, 1995-98,”

Israel Aff., Vol. 5, No 1, (1998), s. 45-62, Sabri SAYARI, “Turkey and the Middle East in the 1990s,” J. Palestine Stud., Vol. 26, No 3,(1997),s. 49-50.

baskı yaratacağını ve bu devletin Öcalan’ı sınır dışı etmeye zorlayacağını düşünmüş olması tabidir.185

Türkiye, PKK’yı destekleyen Suriye’ye karşı da, daha sert bir uslûp kullanacağının ilk işaretlerini 1996’da vermeye başlamış; 23 Ocak 1996’da Suriye’ye bir nota vererek bu devletin PKK’ya verdiği destek karşısında meşru müdafaa hakkını saklı tuttuğunu beyan etmiştir.186 Suriye’nin başkenti Şam’da 5 Mayıs ve 27 Mayıs 1996’da patlayan bombaların arkasında Öcalan’ı öldürmek isteyen Türkiye’nin olabileceği yorumları yapılmıştır.187

c. Azalan Saldırılar ve Şemdin Sakık’ın Yakalanması

PKK, insiyatifi 1997 ve 1998’de tamamen Türk güvenlik güçlerine terk etmiş; giderek artan bir şekilde savunmada kalmak zorunda kalmıştır. Kalabalık gruplar hâlinde hareket edemeyen örgüt üyeleri, genelde geceleri hareket edebilen küçük gruplara bölünmüşlerdir.188 Türkiye, PKK ile mücadele eden KDP’ye yardım etme gerekçesiyle, 14 Mayıs 1997’de Kuzey Irak’a yönelik olarak büyük bir operasyon daha başlatmıştır.189

1997 ve 1998’in en büyük iki saldırısı 1998 yazında gerçekleşmiştir.

Yüksekova ilçesindeki radyolink istasyonuna 15 Temmuz’da yapılan saldırıda 2 asteğmen, 8 er ve 7 korucu öldürülmüş; Beytüşşebap İncebel sınır taburuna 4 Ağustos’ta düzenlenen saldırıda ise 15 asker öldürülmüş; 25 asker yaralanmıştır.190

185 Robert OLSON, Türkiye’nin Suriye, İsrail ve Rusya ile İlişkileri: 1979-2001, çev. Süleyman Elik, Ankara, Orient Yayınları, 2005, s. 29, 59.

186 Bkz. aşağıda, s. 117.

187http://www.nytimes.com/1996/06/10/world/series-of-blasts-brings-shrugs-from-leaders-in-damascus.html,(10 Mart 2011).

188 ÖZDAĞ, 2005, s. 96.

189 http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9C03E0DF1738F936A25756C0A961958260, (10 Mart 2011).

190 http://www.byegm.gov.tr/ayintarihidetay.aspx?Id=146&Yil=1998&Ay=7;

http://www.byegm.gov.tr/ayintarihidetay.aspx?Id=136&Yil=1998&Ay=8, (10 Mart 2011).

Örgütün en önemli komutanlarından olan ve Öcalan’ın emriyle Kasım 1996’da yetkileri elinden alınan Şemdin Sakık,191 gözaltında tutulduğu Kuzey Irak’taki Gare kampından Mart 1998’de kaçarak KDP’ye sığınmıştır.192 Sakık, BBC’ye yaptığı açıklamada, başarılı bir komutan olduğu için Öcalan’a tehdit olarak görüldüğünü; Öcalan liderliğindeki PKK’nın herhangi bir geleceğinin olmadığını söylemiştir.193 Sakık, Türk komandoların Dohuk kenti yakınlarında 13 Nisan 1998’de düzenledikleri operasyonla ele geçirilmiş ve Türkiye’ye getirilmiştir.194 d. Öcalan’ın Yakalanması

Öcalan Eylül 1998’de bir ateşkes önerisi daha yapmış; ancak bu teklif Türkiye tarafından kabul görmemiştir.195 Aksine, PKK’nın alt düzey terorist kadrolarının büyük bölümünü etkisiz hâle getiren Türkiye, Sakık’ı da yakaladıktan sonra, örgütün lideri Öcalan’ı ele geçirme amacına odaklanmıştır.

Öcalan hâlâ Suriye’dedir. Türkiye geçmişte, Suriye’nin PKK’ya verdiği desteği diplomatik yollarla kesmeye çalışmış; ancak olumlu bir sonuç alamamıştır.

Türkiye, 1998 sonbaharında, örgütün Suriye bağlantısını kesmek ve Öcalan’ı bu ülkeden çıkartmak için öncekilerden farklı bir hamle yapmış; bu devlete karşı kuvvet kullanma tehdidi yöneltmiştir. Bu, Türkiye’nin Suriye’ye PKK terörünü gerekçe göstererek yönelttiği en ciddî ve somut önlemlerle desteklenmiş kuvvet kullanma tehdididir. Türk yetkililerin kararlı açıklamalarıyla eş zamanlı olarak ordu da sınır bölgesinde tatbikata başlamış ve Suriye sınırına yoğun askerî yığınak yapmıştır.

Suriye, Türkiye’nin baskısı karşısında Öcalan’ı 9 Ekim 1998’de ülkesi dışına

191 MARCUS, s. 349-350.

192 Hürriyet 14 Nisan 1998; Milliyet, 14 Nisan 1998;http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/68114.stm,(10 Mart 2011).

193http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/74967.stm,(10 Mart 2011).

194 http://www.nytimes.com/1998/04/15/world/turkish-commandos-capture-a-kurdish-leader-in-raid-into-iraq.html,http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/77915.stm,(10 Mart 2011).

195 David McDOWALL, A Modern History of the Kurds, 3. ed., London, Tauris, 2004, s. 442.

çıkartmış ve 20 Ekim 1998’de imzaladığı Adana Protokolü ile birlikte PKK’nın bir terör örgütü olduğunu ve PKK’ya verdiği her türlü desteği kesmeyi kabul etmiştir.196

Suriye Öcalan’ı ülkesi dışına çıkartmış ama Türkiye’ye iade etmemiştir.

Türkiye’nin Öcalan’ı yakalama konusundaki ısrarının sürmesi ve PKK liderinin sığınmak istediği devletlerin kendisine geçici yardımlar sağlamalarına rağmen onun ülkelerinde kalmasına izin vermemeleri, uluslararası bir kriz yaratmıştır.

İstihbarat raporlarına ve Öcalan’ın yakalandıktan sonra verdiği bilgilere göre, Suriye’den 9 Ekim 1998’de, Suriye istihbarat teşkilatının iki üyesinin gözetiminde ayrılan Öcalan, ilk olarak Atina’ya gitmiştir. Yunan hükûmeti tarafından Yunanistan’da kalmasına izin verilmeyen PKK lideri, Yunan gizli servisi tarafından Moskova’ya gönderilmiştir. Rusya’da aşırı milliyetçi Liberal Demokrat Parti lideri Vladimir Jirinovski tarafından himaye edilen Öcalan, yönetimin isteği üzerine ülkeyi terk etmiştir. İtalyan Komünist Partili bir milletvekilinin eşliğinde 12 Kasımda Moskova’dan Roma’ya uçan Öcalan, İtalyan polisi tarafından gözaltına alınmış;

ancak Türkiye’nin iade talebi İtalya tarafından reddedilmiştir. İtalya, mahkemenin serbest bıraktığı Öcalan’ı Türkiye ve ABD’nin baskısı karşısında Ocak 1999’da tekrar Rusya’ya göndermiştir. Rusya da PKK liderini Yunanistan’a gönderir.

Yunanistan’da, başta Dışişleri Bakanı Teodoros Pangalos olmak üzere Öcalan’a sahip çıkan politikacıların yardımıyla bu devletin Kenya’daki Büyükelçiliği’ne gönderilen Öcalan, Yunanistan Başbakanı Kostas Simitis’in talimatıyla elçilik binasından çıkartılmıştır. Kenya istihbarat görevlilerinin eşliğinde Nairobi

196 Suriye’ye yöneltilen kuvvet kullanma tehdidi ve bu tehdit karşısında Suriye’nin Öcalan’ı ülkesinden çıkartması hakkında daha ayrıntılı bilgi için bkz. aşağıda, s. 117-120.

havaalanına götürülen Öcalan, burada MİT tarafından düzenlenen bir operasyonla ele geçirilmiş ve 16 Şubat 1999’da Türkiye’ye getirilmiştir.197

5. Öcalan’ın Yakalanmasından Sonraki Dönemde PKK