Oruç Ovası Savaşı

Cağalazade Sinan Paşa’nın oğlu Mahmut 1016/1607 yılında Şam Beylerbeyliği’ne getirilmişti. Bu hamle Canbolatoğlu’nu iyice zayıflamasına neden

157_{Bkz. Güneş, Mustafa, “Kürt Liderler Canpolat Ali Paşa”, www.urfahaber.net/yazar/---kurt-}

liderler--3---canpolat-ali-pasa-632.html (et. 02.01.2018).

158 _{Ahmet Hezarfen yazdığı eserinde Kuyucu Murat Paşa’nın sert müdahalelerine Osmanlı}

belgelerinden çeşitli deliller getirmiştir. Bkz. Hezarfen, Ahmet, Rumeli ve Anadolu Ayan ve Eşkıyası,

Osmanlı Arşiv Belgeleri, İstanbul, 2002, ss. 81-84.

159 _{Kunt, Metin, Akşin, Sinan, Faruki, Süreyya, vd. Türkiye Tarihi, Osmanlı Devleti, III, İstanbul,}

1995, s. 22.

160 _{Peçevi, İbrahim Efendi, Peçevi Tarihi, Haz. Bekir S. Baykan, II, Mersin, 1992, s. 313.} 161 _{Akdağ, Mustafa, Genel Çizgileriyle 17. Yy. Türkiye Tarihi, Ankara, 1966, ss. 210-211.} 162 _{Acun, “Celali İsyanları”, Türkler Ansiklopedisi, IX, ss. 348-358.}

olmuştu. Bu arada Toksana Büyükelçisi Leoncini, Livorno’ya dönüyordu. Tekrar Şam bölgesine ulşması ancak ertesi yıl bahar ayına denk gelebilirdi. Dönüşünde ise geride de bahsettiğimiz gibi anlaşma gereği bin tüfek, beş top ve diğer savaş malzemelerini getirecekti. Canbolatoğlu ayrıca Kalenderoğlu’nun olası bir saldırıda destek çıkacağını düşünüyordu ancak Kuyucu Murat Paşa tarafından Kalenderoğlu da bertaraf edilmişti. Bütün bu sebeplerden dolayı Canbolatoğlu’nun eli kolu bağlanmış olmalı ki Kuyucu Murat Paşa’ya adam göndererek Devlete olan bağlılığını bildirme zorunluluğu hissediyordu. Fakat iş işten geçmiş ve Canbolatoğlu da üzerine ordunun gelmekte olduğunun farkına varmıştı.

Canbolatoğlu Ali Paşa, Kuyucu Murat Paşa’nın Payas Boğazı’ndan geçeceğini düşünerek askerlerini oraya yönlendirmiş ve güçlü bir savunma setti oluşturmuştu. Kuyucu Murat Paşa ise Bakras Boğazı’ndan Halep’e geçecek gibi yapıp ordusunu Arslenbeli tarafına yönlendirdi.163 _{Daha sonra Maraş Beylerbeyi} Zülfikar Paşa’yı Arslanbeli’nin doğu kanadını korumakla ve Canbolatoğlu’nun ordusu hakkında istihbarat toplamakla görevlendirdi. Diyarbakır’dan hareket eden Topal Yusuf’a ise Zülfikar Paşa’ya destek olma emrini verdi. Nasuh Paşa da Bağdat’ta olduğu için Kuyucu, doğu cephesinden endişe etmemekteydi.164 Canbolatoğlu Ali Paşa’nın en büyük destekçilerinden Tavil Mehmet de öldürülmüştü. Böylelikle artık doğudan herhangi bir yardımın Canbolatoğlu’na ulaşması mümkün değildi.

Kuyucu Murat Paşa ordusunu Dereme denen yerde üç gün dinlendirmişti. Yorgun Osmanlı ordusu burada gücünü toplamaya çalışırken Kuyucu Murat Paşa, Canbolatoğlu Ali Paşa’nın üzerine Zülfikar Paşa komutasında öncü birlikler gönderdi. Kimi kaynaklara göre 2 Recep 1016/23 Ekim 1607, kimilerine göre ise 2 Ramazan 1016/21 Aralık 1607165 _{tarihinde gönderilen bu öncü birlikler} Canbolatoğlu’nun yardımcılarından Cin Ali Bölükbaşı’nı öldürseler de Köstendil ve Selanik sancakbeyleri yaralı olarak döndüler. Bu mücadeleler sonucunda ele geçirilen esirler Canbolatoğlu’nun bağımsız bir devlet kurma niyetinde olduğunu,

163 _{Topçular Katibi, Abdulkadir Efendi Tarihi, Haz. Ziya Yılmazer, Ankara, 2003, s. 496.} 164 _{Topçular Katibi, Abdulkadir Efendi Tarihi, s. 497.}

hatta Mısır’ı ele geçirme gibi bir niyet taşıdığını itiraf ettiler.166 _{Ayrıca Kuyucu} Murat Paşa çeşitli öncü birlikler de göndererek Canbolatoğlu Ali Paşa’nın ordusu ve gücü hakkında istihbari bilgiler edinmeye devam ediyordu. Bu istihbaratlarda Canbolatoğlu Ali Paşa’nın ordusu, Osmanlı Ordusu’nun yarısı kadar olduğu bilgileri verilmiştir. Kuyucu Murat Paşa’nın emrinde 75 bin asker167 _{olduğu bilgisinden} hareketle Ziya Nur Aksun’un da ifade ettiği gibi Canbolatoğlu’nun ordusu en fazla 40 bin kişiden oluştuğu anlaşılabilir.168 _{De Le Martine ise Osmanlı askerlerini} çokluğunu çekirge sürülerine benzeterek Canbolatoğlu’nun ordusunu perişan ettiklerini belirtmektedir.169 _{Mustafa Cezar da bu sayıyı biraz daha az göstererek} Canbolatoğlu ordusunun 20 bin kişiden oluştuğunu belirtmiştir.170

Kuyucu Murat Paşa kimi kaynaklara göre Belen Geçidi’nden,171 _kimi kaynaklara göre ise Arslanbeli’nden Oruç Ovası’na inerek Maraş Beylerbeyi Zülfikar Paşa’nın yanına gitmiştir. Canbolatoğlu Ali Paşa kaçınılmaz sonun yaklaştığını düşündüğünden olsa gerek son hamlelerle Kuyucu Murat Paşa’ya mektuplar göndererek devlete olan bağlılığını bildirmiş ve İran seferi için ordusuyla birlikte Murat Paşa’nın emrine girmeye hazır olduğunu beyan etmiştir.172 _{Kuyucu Murat} Paşa, Canbolatoğlu’nun bütün isteklerini reddederek problemi kökünden halletme yolunu tercih etmiştir. Eşkıyaya karşı asla güler yüz göstermemiş ve bir kez dahi olsa isyan bayrağı altında bulunanların itaatini kabul etmemiştir.173 _{Artık savaş} kaçınılmaz olmuş ve iki ordu Oruç Ovası’nda 2-3 Recep 1016/23-24 Ekim 1607 tarihinde şiddetli bir çarpışmaya girişmişti.

Savaş öncesinde Rumeli askerlerinin komutanı Tiryaki Hasan Paşa ric’at taktiğinin uygulanmasını teklif etti. Buna göre Osmanlı Ordusu yenilmiş gibi yaparak geri çekilecek ve orduyu kovalayan Canbolatoğlu’nun askerleri Osmanlı toplarının menziline girince imha edilecekti. Bu taktik uygulandı ve işe de yaradı. Rumeli askerleri topçu birlikleriyle birlikte düşman askerlerinin arasına girerek Canbolatoğlu

166 _{Griswold, Anadolu’da Büyük İsyan, s. 162-165.} 167 _{Griswold, Anadolu’da Büyük İsyan, s. 169.} 168 _{Aksun, Osmanlı Tarihi, II, s. 20.}

169 _{De Le Martine, Alphonse, Osmanlı Tarihi, Çev. Serhat Bayram, İstanbul, 1992, s. 580.} 170 _{Cezar, Mufassal Osmanlı Tarihi, III, s. 1744.}

171 _{İlgürel, “Canbulatoğulları”, DİA, II, ss. 144-146.}

172 _{Konyalı, Abide ve Kitabeleriyle Kilis Tarihi, ss. 316, 317, 547.} 173 _{Peçevi, Peçevi Tarihi, II, s. 310.}

ordusunu bozguna uğratmışlardır.174 _{Bu bozgundan sonra ordu dağılmış, Maanoğlu} Fahrettin başta olmak üzere kaçmışlardır. Osmanlı Ordusu kaçan bu asilerin peşine düşerek birçok esir edinmişlerdir. Zamanın güçlü şairlerinden olan Mevci bu zaferi meşhur olan “Bin on altıda kırıldı sekban” sözüyle ifade etmiştir.175 _Safi’nin yorumuna göre Canbolatoğlu’nun başarısız olmasının asıl nedeni mühimmat yetersizliğinden değil, ordudaki şahısların tek bir gaye ile birleşmiş olmadıklarından kaynaklanmaktadır. Çoğu paralı asker olan Canbolatoğlu’nun ordusu, herhangi bir disiplin ve eğitime de sahip değildi.176 _{Dolayası ile her hangi bir amacı olmayıp} sadece maaş alma niyetinde olan askerlerden oluşan böyle bir ordunun bertaraf edilmesi kolay bir iştir ve öyle de olmuştur.

Canbolatoğlu hezimete uğratıldıktan sonra Kuyucu Murat Paşa asileri cezalandırmaya başladı. Naima, Kuyucu Murat Paşa’nın çadırının önüne gece geç saatlere kadar süren toplu idamlar yaptırdığını belirtir. Hatta Kuyucu Murat Paşa’nın 26 bin kelleden oluşan bir zafer pramidinin yapılmasını emrettiğini belirtir.177

Canbolatoğlu isyandan zaferle ayrılan Osmanlı ordusu, Anadolu’da diğer Celali isyanlarında rol oynayan şahısların takibini sürdürmek için ve gerekli müeyyideleri uygulamak için teftişe çıkmıştır. Bu teftişlerde Celali olduğu tespit edilen binlerce kişi idam ettirilmiştir. Daha önce de Kalenderoğlu gibi asiler, belli ki siyaseten çeşitli rütbeler verilerek etkisiz hale getirilmişti. Ancak Kuyucu Murat Paşa artık Celali illetinden tamamen ülkeyi temizlemeyi düşünüyor olmalı ki, tekrar isyan etme ihtimali olan Celalileri idam ettirmiştir. İlgürel’in yorumuna göre Kuyucu Murat Paşa’nın Celalilerin kökünü kazıma isteği Anadolu’da ayaklanmaya teşebbüs edebilecek insan kaynağını da yok etmiştir. Hatta İlgürel, Sultan İbrahim döneminde dahi Anadolu’da sükunetin olmasını Kuyucu Murat Paşa’nın bu sert tutumuna bağlar.178

174 _{Naima, Tarih-i Naima, II, s. 547.} 175 _{Peçevi, Peçevi Tarihi, II, s. 311.} 176 _{Safi, Zübdetü’t-Tevarihi, s. XCIII.} 177 _{Naima, Tarih-i Naima, II, s. 548.}