II Fahrettin’in Canbolatoğlu Ali Paşa İsyanı’na Verdiği Destek

1015/1605-1607 yılları arasında en büyük desteği veren emirlerden birisi Maanoğlu Fahrettin’dir.240 _{Maanoğlu Fahrettin, Canbolatoğlu’na 10.000 askeri ile yardımda} bulunmuştur.241 _{İşte Maanoğllu Fahrettin ilk isyanını Canbolatoğlu Ali Paşa’nın} isyana katkı vermek suretiyle gerçekleştirmiştir.

Canbolatoğlu Ali Paşa isyan ettiği sıralarda bölgede en büyük rakibi Trablusşam taraflarında bulunan Seyfoğlu Yusuf’tu. Canbolatoğlu Ali Paşa, Seyfoğlu Yusuf ile giriştiği mücadeleler için Maanoğlu Fahrettin’den yardım istemişti. Seyfoğlu Yusuf ile kız alıp veren fakat aralarındaki düşmanlıkları hiçbir zaman bitmeyen Maanoğlu Fahrettin, Canbolatoğlu Ali ile anlaşarak Seyfoğlu Yusuf’un peşine düştüler. Canbolatoğlu Ali ile Maanoğlu Fahrettin birlikte hareket ederek Seyfoğlu Yusuf’u ortadan kaldırmanın ya da itaat altına almanın planlarını yapmaya başladılar. Bu amaçla Trablusşam’a birlikte hareket ederek burayı yağmaladılar. Fakat Seyfoğlu Yusuf yenilmesine rağmen Şam’a kaçarak yeni bir ordu toplama yoluna gitti.242

239 _{Çınar, Zafer, Lübnan’daki Mârûnî ve Dürzilerin Siyasi Mücadelesi, Yayımlanmamış Yüksek}

Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa, 2015, ss. 18-19.

240 _{Çelik, Osmanlı Hakimiyetinde Beyrut, s. 11.} 241 _{Emecen, “Fahrettin Ma’noğlu”, DİA, s. 80.} 242 _{Griswold, Anadolu’da Büyük İsyan, s. 138.}

Canbolatoğlu Ali ve Maanoğlu Fahrettin Şam’a hareket ederek Seyfoğlu Yusuf’u bir kez daha bozguna uğrattılar. Seyfoğlu Yusuf buradan da kaçarak Hisnül Ekrad’a sığındı. Üç gün sonra Maanoğlu ve Canbolatoğlu Hisnü’l-Ekrad kalesini kuşattılar. Sonuçta Seyfoğlu Yusuf teslim olmuş ve Canbolatoğlu Ali’nin isyanı üç büyük ailenin ittifakıyla devlet için daha da tehlikeli hale gelmiştir.243 _{Bu anlaşmayla} birlikte bu üç aile aralarında kız alıp verdiler.244

Bu arada Kuyucu Murat Paşa, Oruç Ovası savaşından önce Maanoğlu Fahrettin’e emir göndererek çıkacağı İran seferine asker göndermesini istemiştir. Fahrettin, Canbolatoğlu ile ittifak kurduğu için Kuyucu Murat Paşa’nın bu isteğini cevapsız bırakmayı tercih etmiştir.245

Maanoğlu Fahrettin, Canbolatoğlu Ali’nin en büyük müttefiki olarak hareket ediyordu. Canbolatoğlu isyanının genişlemesi ve Şam bölgesini tamamen kontrol altına almak maksadıyla güney bölgesine yapılan akınlarda birlikle hareket ediyorlardı. Bu amaçla Baalbek’i ele geçirdiler. Daha sonra Bekaa Vadisi’ne geçerek et-Teyim kabilesini isyana teşvik ettiler. Griswold’a göre Maanoğlu Fahrettin bölgede bulunan Akka, Hayfa, Kaysariye gibi kentleri kendisi için ayırmıştır.246

Yine Griswold’a göre Maanoğlu Fahrettin her ne kadar Canbolatoğlu ile hareket etse de, Kuyucu Murat Paşa’nın Oruç Ovası’nda Canbolatoğlu’nu mağlup ettiği savaşta Maanoğlu Fahrettin’in bulunmadığını iddia etmektedir.247 _Fakat kaynaklarda Maanoğlu Fahrettin’in Canbolatoğlu ile birlikte Kuyucu Murat Paşa’nın sefer yolu üzerinde Yılan Boğazı’nı tutuğu geçmektedir.248 _{Buna göre Maanoğlu} Fahrettin’in Oruç Ovası’nda bulunmasının kuvvetle muhtemel olduğu anlaşılmaktadır. Zaten Uzunçarşılı da Maanoğlu Fahrettin’in Oruç Ovası’ndan bütün Dürzî aileleri de yanına alarak kaçtığını belirtir.249

243 _{Haşşi, Ali Paşa Canbulad, ss. 66-67; Konyalı, Abide ve Kitabeleriyle Kilis Tarihi, s. 439;}

Griswold, Anadolu’da Büyük İsyan, ss. 141-142.

244 _{Griswold, Anadolu’da Büyük İsyan, s. 138.} 245 _{Emecen, “Fahrettin Ma’noğlu”, DİA, XII, s. 80.} 246 _{Griswold, Anadolu’da Büyük İsyan, s. 139.} 247 _{Griswold, Anadolu’da Büyük İsyan, s. 172.}

248 _{Danışman, Zuhuri, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, VIII, İstanbul, 1965, s. 251.} 249 _{Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, III, s. 119.}

Sonuçta Canbolatoğlu Ali Paşa yenilmiş ve daha sonra idam edilmiştir. Maanoğlu Fahrettin ise Ben-i Kelb ve bütün Dürzî tebaalarıyla birlikte firar etmiş ve Şakik kalesine çekilmiştir.250 _{Kuyucu Murat Paşa’dan af dileyerek kellesini} kurtarmıştır.251 _{Savaştan sonra Kuyucu Murat Paşa’nın yanına gelen Fahrettin,} vergilerini teslim etmiş, özrünü dileyerek Kuyucu Murat Paşa tarafından hilat giydirilmiş ve affedilmiştir. Seyfoğlu Yusuf ile de araları bulunmuştur.252

Affedilmesine rağmen Maanoğlu Fahrettin faaliyetlerine devam etmiş ve asi Canbolatoğlu ailesinin firari mensuplarına kol kanat germiştir. Canbolatoğlu ailesine mensup bir kısım kimseler Maanoğlu Fahrettin’in daveti üzerine Lübnan’a giderek Şuf denilen mevkiye yerleşmişlerdir.253

Maanoğlu Fahrettin’in Canbolatoğlu İsyanı’na verdiği destek Toksana yönetimi tarafından da takip edilmiş ve desteklenmiştir. Akdeniz’deki en aktif Avrupalı güç olan Toksanalılar tarafından desteklenmesinin nedenlerini tekrar vurgulamak gerekirse, Osmanlı Devleti’nin XVII. yüzyılda güç kaybettiği gerçeği ortaya çıkmaya başlamıştı. Amerika kıtasının keşfinden sonra Avrupalı devletler zenginleşmeye başlamışlar ve sömürü toprakları edinme sevdasına düşmüşlerdi. Osmanlı Devleti ise Avrupalı devletlerin önünde en büyük engel gözükmekteydi. Her ne kadar Avrupalı devletler Osmanlı Devleti’nin güç kaybettiğini düşünseler de açıkça Osmanlı Devleti’ne cephe açmaya çekinmekte oldukları için planladıkları bölgelerde isyana meyilli olan liderlere bazen açıktan bazen de gizlice destek vermekteydiler. Maanoğlu Fahrettin ise Mârûnî Hıristiyan bir ailede yetiştiği için, Hıristiyan bir toplum olan Avrupalı devletlere karşı hoşgörülü tavırlarıyla bilinen bir kimseydi. Zayıf halka olarak gördükleri Canbolatoğlu İsyanı’nı bu amaçlar doğrultusunda gizli görüşmelerle destekleyen Toksana Dükalığı, Maanoğlu Fahrettin’den de bu isyana destek vermesini istemekteydi. Ancak bu şekilde burada kurulacak özerk bir devleti daha kolay sömürü haline getirebilirlerdi ve Şam diyarının zengin ticaret potansiyelinden faydalanabilirlerdi. Dönemin Papası XIII.

250 _{Hammer, Büyük Osmanlı Tarihi, IX, s. 96.}

251 _{Topçular Katibi, Abdulkadir Efendi Tarihi, ss. 504-510; Griswold, Anadolu’da Büyük İsyan, s. 175.} 252 _{Topçular Katibi, Abdulkadir Efendi Tarihi, ss. 413-414.}

Gregory de, Kisirvan bölgesinin valisi konumunda bulunan Mansur Asaf ile irtibata geçerek Maanoğlu Fahrettin’i desteklemesini istemiştir.254

Oruç Ovası hezimetinden sonra kaçarak canını kurtaran Maanoğlu Fahrettin daha önceden de bildiği ve güvenini kazandığı Muzaffer Kuyucu Murat Paşa’dan af dilemiş, bunun üzerine affedilerek kendisine Sayda Eyalet valiliği verilmiştir. Bunun karşılığında Murat Paşa 12.000.000 akçe Maanoğlu Fahrettin’den, 12.140.000 akçe de Seyfoğlu Yusuf’tan vergi almıştır. Ayrıca yapılacak İran seferine de asker desteği vermeleri istenmiştir.255

Fakat Maanoğlu affedilmesine rağmen Osmanlı Devleti’nin aleyhine faaliyetlerini sürdürmüştür.