Ortaöretimin program türüne göre yaplandrlmas

Ülkeler genel olarak farkl ortaöretim sistemlerini benimsemilerdir. Ortaöretimde mesleki ve teknik eitim programlarnn birlikte bulunduu ‘çok amaçl liseler’ (comprehensive schools), veya bu programlarn ayr okullarda bulunduu akademik ve mesleki liseler olabilmektedir. Baz ülkelerde akademik liseler, mesleki liseler ve çok amaçl liseler birlikte de bulunabilmektedir. Yaplan aratrmalar bu sistem farkllklarnn ülkelerin ortaöretimdeki frsat eitlii üzerinde etkili olduunu ortaya koymaktadr (OECD,2007b:65). Bu konuda yaplan dier bir aratrma ise, ortaöretimde okul türlerinin çeitliliinin artmasnn örencilerin sosyo-ekonomik koullaryla performanslar arasndaki ilikinin yükselmesine ve dolaysyla frsat eitsizliine neden olduunu ortaya koymutur (OECD, 2004b:263).

Ortaöretimi okul türü yerine program türüne göre yaplandrm sveç ve Norveç gibi ülkeler hem mesleki eitimi daha cazip hale getirmeyi baarm hem de erken terkleri de büyük oranda azaltmlardr (OECD, 2007b:72). Hem sveç hem de Norveç mesleki ve teknik eitimin kalitesini artrmak için ortaöretim reformu yapmlardr. Her iki ülkede de hem mesleki eitimde hem de genel eitimde yükseköretime geçi imkân veren esnek bir ortaöretim yaps bulunmaktadr. Ortaöretim düzeyindeki tüm örencilere teorik ve mesleki eitimi birletiren bir müfredatla eitim ve öretim yaplmaktadr. Her iki ülkede de mesleki eitim ve genel eitim, yatay ve dikey geçilerin yaplabildii ayn okul çats altnda verilmektedir. Örnein, sveç’te, 3’ü akademik 14’ü de mesleki olmak üzere toplam 17 ortaöretim alan vardr. Yükseköretime giri imkân açsndan bu alanlarn hepsi eittir. Bu alanlardan bir veya birkaç ayn okul içinde olabilmekte ve örencilerin bu alanlar arasnda geçi yapmalar daha kolay olmaktadr.

Türkiye’de de Kalknma Planlarnda ortaöretimin program türüne göre yaplandrlmas dorultusunda hedefler benimsenmitir. Sekizinci Kalknma Plannda “ortaöretimin, okul türü yerine program türünü esas alan bir yapya

95 ZORUNLU TEMEL ETMN TAMAMLANMASI VE ORTAÖRETME

GEÇ

kavuturulaca”, Dokuzuncu Kalknma Plannda da “ortaöretimin, program türünü esas alan, yatay ve dikey geçilere imkân veren, etkin bir rehberlik ve yönlendirme hizmetini içeren bir yapya kavuturulaca, programlarn, geni tabanl ve modüler esasa göre düzenlenecei” ifade edilmitir. Bu çerçevede Milli Eitim Bakanl ortaöretimde okul çeitliliinin azaltlmasna yönelik yaynlad genelge ile ortaöretimde 79 olan okul çeidini 15’e indirmitir. Söz konusu uygulamaya 2009- 2010 eitim-öretim ylndan itibaren 9. snftan balamak üzere kademeli olarak geçilecektir. Örnein, Erkek Teknik Öretim Genel Müdürlüüne bal olarak 35 ad altnda faaliyetini sürdüren mesleki ve teknik ortaöretim kurumlar ‘Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi’ ad altnda birletirilmitir. Buna benzer birletirmeler dier genel müdürlüklerde de yaplmtr. Bu kapsamda okul türleri, Fen Lisesi, Genel Lise, Anadolu Lisesi, Sosyal Bilimler Lisesi, Güzel Sanatlar ve Spor Lisesi, Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi, Kz Teknik ve Meslek Lisesi, Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi, Ticaret Meslek Lisesi, Anadolu Öretmen Lisesi, Anadolu mam Hatip Lisesi, Özel Eitim Meslek Lisesi, Salk Meslek Lisesi, Çok Programl Lise ve Mesleki ve Teknik Eitim Merkezi olarak snflandrlmtr. Öte yandan genelgeden önceki okul türleri ise yeni uygulamada program türü olmutur. Dolaysyla ortaöretimde okul çeitlii yerine program çeitliine geçilmesi konusundaki anlay tabela deiikliinden ileri gitmemitir.

Türkiye’de genel eitimde 7 (fen bilimleri, sosyal bilimler, türkçe-matematik, spor, müzik, resim, yabanc dil) ve mesleki ve teknik eitimde 50 alan olmak üzere toplam 57 alana ilikin eitim ve öretim, 15 okul ve 79 program türünde yaplmaktadr. Ortaöretimde yatay ve dikey geçilere imkân verecek ekilde modüler yapya geçilmesi için MEGEP ile önemli çalmalar yaplmtr. Örnein, 10. snfn sonunda mesleki eitimden genel eitime geçmek isteyen örenciler, yönetmelikte belirtilen derslerdeki puan kriterlerini karladklarnda genel eitime geçebilmektedirler. Ayn ekilde, genel eitimden mesleki eitime veya mesleki eitimin kendi içindeki alanlarna, fark derslerinin yaz döneminde alnmas suretiyle geçilebilmektedir. Bununla beraber, mesleki ve teknik eitimde alanlar arasnda geçileri düzenleyen bir uygulama yoktur. Ayrca ortaöretimin program türü yerine okul türüne göre yaplandrlmas bu geçileri zorlatrmaktadr. Eitimde frsat

96 TÜRKYE’DE ETM POLTKALARININ FIRSAT ETSZL ÜZERNDEK ETKLER

eitliinin salanmas için ortaöretimde yatay ve dikey geçilerin daha kolay ve basit olmas gerekmektedir. Yatay ve dikey geçilerin kolaylatrlmas, örencilerin verdikleri yanl kararlar telafi etmelerini salamakta ve eitimde frsat eitliine katk vermektedir.

Ortaöretimde gerçek anlamda program çeitliinin salanmas önemlidir. Bu ise ancak, ortaöretim düzeyinde bulunan tüm okullarn altyaps ve bölgenin ihtiyaçlar dikkate alnarak hangi okullarda hangi alanlarda eitim ve öretim yaplabilirlii yönünde bir strateji gelitirilmesi ile mümkündür. Bu stratejide ortaöretim alanlar arasnda yatay ve dikey geçilerin de nasl olacann net bir ekilde belirlenmesi gerekmektedir. Bu kapsamda genel liselerin sadece genel eitim alanlarnda mesleki ve teknik liselerin ise hem genel hem mesleki eitim alanlarnda eitim ve öretim vermesi salanabilir.16 Bunun yannda üstün yetenekli örencilere yönelik fen liseleri, sosyal bilimler liseleri, anadolu güzel sanatlar liseleri, yabanc dil liseleri ve spor liselerinin bölgeler itibaryla dengeli dalm salanarak ve snrl sayda tutularak korunmasnda fayda görülmektedir. ller itibaryla ilköretimden mezun olan örenci saysyla orantl olarak bu liselerin kontenjanlarnn bölgeler itibaryla dengeli dalmas salanabilir.