Olağanüstü Kanun Yolu Olarak Yargılamanın Yenilenmesi ile

Kesinleşmiş hüküm kural olarak tekrar yargılamaya konu olamaz. Bu durum hukuki güvenlik hakkının doğal bir sonucudur. Ancak kesinleşmiş olan karar, yargılama ilkeleri ihlal edilerek yapılan yargılama sonucunda verilmiş olabilir.

''Hâkim, tarafların talep sonuçlarıyla bağlıdır; ondan fazlasına veya başka bir şeye karar veremez. Duruma göre, talep sonucundan daha azına karar verebilir'' hükmüne yer verildiği, aynı Kanunun 297/c maddesinde ise kararın; "Tarafların iddia ve savunmalarının özetini, anlaştıkları ve anlaşamadıkları hususları, çekişmeli vakıalar hakkında toplanan delilleri, delillerin tartışılması ve değerlendirilmesini, sabit görülen vakıalarla bunlardan çıkarılan sonuç ve hukuki sebepleri" içermesi gerektiği belirtilmiştir. Somut olayda, şikayetçinin bonoya dayalı kambiyo takibinde gönderilen haciz ihbarnamelerinin usulsüz tebliğ edildiği gerekçesi ile takibin durdurulması ve icra takibinin iptali istemi ile mahkemeye başvurduğu, istemin reddi üzerine Ankara Bölge Adliye Mahkemesince istinaf başvurusunun kabulü ile; 89/3 haciz ihbarnamesinin tebliğ tarihinin düzeltilmesi ve hacizlerin kaldırılmasına karar verildiği, ancak şikayetçinin hacizlerin kaldırılması yönünde bir talebinin bulunmadığı, HMK 26. maddesi gereğince taleple bağlı kalınarak tebliğ tarihinin düzeltilmesi ile yetinilmesi gerekirken yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsizdir.” şeklinde belirtilmiştir. (Kazancı İçtihat Bilgi Bankası) 757 Pekcanıtez/ Atalay/ Özekes, s. 488 vd.

758 Yargıtay 22. Hukuk Dairesi’nin 26/04/2018 tarihli, 2018/5581 Esas ve 2018/9941 Karar sayılı ilamında “Somut uyuşmazlıkta dava dilekçesi ve duruşma gününü bildirir davetiye “Balcalı Hastanesi Başhekimliği” adresi esas alınarak tebliğe çıkartılmış ve ilk oturumda da yargılamaya son verilerek dava kabul edilmiştir. Balcalı Hastanesinin tüzel kişiliği bulunmadığından, dava dilekçesi ve duruşma gününü bildirir davetiyenin tüzel kişiliği ve taraf sıfatını haiz Çukurova Üniversitesi Rektörlüğünün adresi esas alınarak usûlüne uygun şekilde anılan Rektörlüğe tebliği ile yargılamaya devam edilmesi gerekmektedir. Davalının hukuki dinlenilme hakkını ihlal edecek şekilde yargılamaya son verilerek yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsizdir.” (Kazancı İçtihat Bilgi Bankası)

759 Kuru, Cilt II, s. 1935 vd.

Yargılamanın yenilenmesi, kesinleşmiş hükümlere karşı başvurulabilen olağanüstü kanun yoludur⁷⁶⁰.

Yargılamanın yenilenmesi sebepleri HMK'da sınırlı olarak sayılmıştır⁷⁶¹. HMK'nın 375. maddesinde “Aşağıdaki sebeplere dayanılarak yargılamanın iadesi talep edilebilir: mahkemenin kanuna uygun olarak teşekkül etmemiş olması, davaya bakması yasak olan yahut hakkındaki ret talebi, merciince kesin olarak kabul edilen hâkimin karar vermiş veya karara katılmış bulunması, vekil veya temsilci olmayan kimselerin huzuruyla davanın görülmüş ve karara bağlanmış olması, yargılama sırasında, aleyhine hüküm verilen tarafın elinde olmayan nedenlerle elde edilemeyen bir belgenin, kararın verilmesinden sonra ele geçirilmiş olması, karara esas alınan senedin sahteliğine karar verilmiş veya senedin sahte olduğunun mahkeme veya resmî makam önünde ikrar edilmiş olması, ifadesi karara esas alınan tanığın, karardan sonra yalan tanıklık yaptığının sabit olması, bilirkişi veya tercümanın, hükme esas alınan husus hakkında kasten gerçeğe aykırı beyanda bulunduğunun sabit olması, lehine karar verilen tarafın, karara esas alınan yemini yalan yere ettiğinin, ikrar veya yazılı delille sabit olması, karara esas alınan bir hükmün, kesinleşmiş başka bir hükümle ortadan kalkmış olması, lehine karar verilen tarafın, karara tesir eden hileli bir davranışta bulunmuş olması, bir dava sonunda verilen hükmün kesinleşmesinden sonra tarafları, konusu ve sebebi aynı olan ikinci davada, öncekine aykırı bir hüküm verilmiş ve bu hükmün de kesinleşmiş olması, kararın, İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşmenin veya eki protokollerin ihlali suretiyle verildiğinin, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş kararıyla tespit edilmiş olması. Birinci fıkranın (e), (f) ve (g) bentlerindeki hâllerde yargılamanın iadesinin istenebilmesi, bu sebeplerin kesinleşmiş bir ceza mahkûmiyet kararı ile belirlenmiş olması şartına bağlıdır. Delil yokluğundan başka bir sebeple ceza kovuşturmasına başlanamamış veya mahkûmiyet kararı verilememiş ise ceza mahkemesi kararı aranmaz. Bu takdirde dayanılan yargılamanın iadesi sebebinin, yargılamanın iadesi davasında öncelikle ispat

760 Kuru, Ders Kitabı, s. 556 vd.; Arslan/ Yılmaz/ Taşpınar Ayvaz, s. 679 vd; Yılmaz, Zekeriya:

Yargılamanın Yenilenmesi, Ankara- 2013, s. 7.

761 Budak/ Karaaslan, s. 393; Görgün/ Börü/ Toraman/ Kodakoğlu, s. 716 vd.

edilmesi gerekir.” şeklinde belirtilerek yargılamanın yenilenmesi sebepleri düzenlenmiştir.

Yargılamanın yenilenmesi talebi, kararı veren mahkemeye en az üç ay ve her halde yenilenme talebine konu olan hükmün kesinleşmesinden itibaren on yıllık sürede yapılan başvuru ile yapılır⁷⁶².

İstinaf yargılamasında yargılama hukuku ilkelerine aykırı yapılan yargılamaya yapılan rağmen karara karşı taraflarca temyize başvurulmamış olması veya kararın niteliği itibari ile kesin hüküm arz etmesi sebebi ile karar bu hali ile kesinleşmiş olabilir. Mevcut aykırılığın ise her durumda yargılamanın yenilenmesi sebebini oluşturacağını söylemek mümkün değildir⁷⁶³.

Yargılamaya hakim olan ilkelerden yargılamanın yenilenmesine en çok konu olan ilkelerin, hukuki dinlenilme hakkı, usul ekonomisi ilkesi, aleniyet ilkesi, doğrudanlık ilkesi ve hakimin davayı aydınlatma ödevi olduğu söylenebilir. Zira ancak bu ilkelere uygun yapılan yargılama, adil yargılanma ilkesine uygun olacaktır.

Yargılamaya ve bu bağlamda istinafa hakim olan ilkelere aykırılık halinde yargılamanın yenilenmesi yoluna doğrudan başvurulamamaktadır. Kanuni düzenlemeye gereği ilkelere aykırılık durumunun AİHM'nin kesinleşmiş kararı ile tespit edilmesi gerekmektedir⁷⁶⁴.

Yargılamanın yenilenmesi yoluna başvuru için AİHM’nin kararının aranması doktrinde eleştirilere konu olmuştur. Ülke içinde adil yargılanma hakkının ihlal edilmiş olmasının yeterli görülmeyip AİHM' nin kesinleşmiş kararının aranması ülkenin kendi iç yargılamasına güvensizliğini ifade ettiği belirtilmiştir⁷⁶⁵.

762 Budak/ Karaaslan, s. 395; Arslan/ Yılmaz/ Taşpınar Ayvaz, s. 679; Pekcanıtez/ Atalay/

Özekes, s. 508.

763 Özekes, Hukuki Dinlenilme Hakkı, s. 325; Bkz. Kuru, Ders Kitabı, s. 557 vd.; Usulsüz tebligat hukuki dinlenilme hakkı olan bilgilenme hakkının ihlalidir ancak bu tek başına yargılamanın yenilenmesi sebebi değildir.

764 Yılmaz, Zekeriya, Yargılamanın Yenilenmesi, s. 132; Özekes, Hukuki Dinlenilme Hakkı, s.

325.

765 Pekcanıtez/ Atalay/ Özekes, s. 507; Özekes, Hukuki Dinlenilme Hakkı, s. 327.