Okulda Yapılan Toplantılarda İstenmeyen Davranışı Önlemek İçin Alınan

4. Bulgular

4.9. Okulda Yapılan Toplantılarda İstenmeyen Davranışı Önlemek İçin Alınan

100

1 Özet

Öğretmenlerin Görüşlerine Göre İstenmeyen Öğrenci Davranışları ve Geliştirdikleri Çözüm Önerileri

Arife KIZIL

Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı

Danışman: Dr. Öğr. Üyesi Derya KILIÇOĞLU 2019

Amaç: Araştırmanın amacı, ortaokullarda çalışan branş öğretmenlerinin karşı-laştıkları istenmeyen öğrenci davranışlarının neler olduğunun ve öğretmenlerin isten-meyen öğrenci davranışlarına getirdikleri çözüm önerilerinin ortaya çıkartılmasıdır.

Yöntem: Olgu bilim deseninde yapılan nitel araştırmanın çalışma grubunun be-lirlenmesinde “amaçlı örnekleme” yöntemlerinden “maksimum çeşitlilik örnekleme-si”nden yararlanılmıştır. Çalışma grubu, 2018–2019 eğitim–öğretim yılında Ankara ili, Etimesgut ilçesindeki 6 farklı ortaokulda görev yapan 26 branş öğretmeninden oluşmak-tadır. Yapılan görüşmeler sonunda elde edilen veriler içerik analizi kullanılarak çözüm-lenmiş ve yorumlanmıştır.

Bulgular: Öğretmenlerin çoğu sınıf yönetimini zamanı etkin kullanma ve eği-tim-öğretim etkinliklerinin planlanması şeklinde tanımlamışlardır. Araştırmada en sık karşılaşılan istenmeyen öğrenci davranışı; gürültü yapma, kılık-kıyafet kuralına uyma-ma, saygısızlık, derse ilgisizlik, ödev yapmama ve devamsızlık şeklinde bulunmuştur.

Kalabalık sınıflar, öğrencilerin başarı ortalaması, öğretmenlerin tutumu, aile ve çevre bu davranışları etkileyen etmenler olarak belirlenmiştir. Öğretmenlerin istenmeyen davra-nışları çözmek için genel uyarı, birebir konuşma ve veli görüşmelerini kullandıkları görülmüştür.

Sonuç ve Öneriler: Araştırmada öğretmenlerin karşılaştıkları istenmeyen öğ-renci davranışlarının ders işlemeyi engeller nitelikte olduğu görülmüştür. Karşılaşılan bu davranışları çözmek için öğretmenlerin kullandığı yöntemlerin öğrencilerin bireysel özelliklerine göre değiştiği ve olumlu iletişim kurmanın ön planda olduğu araştırma bulgularına göre ortaya çıkmıştır. Ayrıca araştırma sonucunda okulda yapılan veli top-lantıları ve Şube Öğretmenler Kurulu Toptop-lantılarında istenmeyen öğrenci davranışlarına

değinildiği ortaya çıkmıştır. Öğretmenlere farklı ilgi ve ihtiyaçlara sahip öğrencilerle etkili iletişim kurma yöntem ve teknikleri hakkında bilgi ve beceriler kazandıracak eği-timler düzenlenebilir. Veli görüşmeleri ve toplantıları haftalık, aylık, yıllık dönemler içinde programlara bağlanabilir ve bu bilgiler velilerle sene başında paylaşılabilir. Orta-ya çıkan istenmeyen öğrenci davranışlarının okul ortamında çözülmesi için eylem araş-tırmaları yapılabilir

Anahtar kelimeler: İstenmeyen öğrenci davranışı, Sınıf yönetimi, Disiplin, Eğitim-öğretim, Ortaokul.

3 Abstract

Teachers’ Views on Student Misbehaviors and Developed Solutions Arife KIZIL

Eskisehir Osmangazi University Institute of Educational Sciences Department of Educational Sciences Advisor: Asst. Prof. Dr. Derya KILIÇOĞLU

2019

Purpose: In this study it was aimed to reveal student misbehaviors faced by branch teachers in elementary schools and find out their suggestions for solution.

Method: This study was carried out through phenomenology method which is one of the methods of qualitative method. Maximum variation sampling method is uti-lized. The study group consisted of 26 elementary school teachers working in 6 differ-ent elemdiffer-entary schools in district of Ankara, Etimesgut in 2018-2019 academic years.

Content analysis was used in the analysis of data.

Results: Most of the teachers defined classroom management as effective use of time and planning of educational activities. In this study, the most frequently faced stu-dent misbehaviors were noise, dressing inappropriately, being disrespectful, not com-pleting work, and school dropout. Crowded classes, average achievement of students, attitude of teachers, family and environment were determined as factors affecting these behaviors. Warning, one-to-one conversation and parent interviews were used mostly to solve problems by teachers.

Conclusion and Suggestions: In this research, it was seen that students’ misbe-havior faced by teachers prevented the education and work. It was found that the meth-ods used by the teachers depend on the individual characteristics of the students and positive communication was used most by the teachers. According to the result of re-search student misbehaviors were discussed at Parents’ Meetings and Branch Teachers’

Meetings in schools. Trainings can be organized for teachers about effective communi-cation methods and techniques in order to communicate properly with students. Meet-ings with parents can be organized weekly, monthly or yearly and this information can be shared with parents at the beginning of the year. Action research can be conducted to resolve student misbehavior in the school environment.

Keywords: Student misbehavior, Classroom management, Discipline, Education, Ele-mentary school

BİRİNCİ BÖLÜM

1. Giriş

Ortaokulda çalışan öğretmenlerinin karşılaştığı istenmeyen öğrenci davranışları ve geliştirdikleri çözüm önerilerinin incelendiği tezin bu bölümünde; araştırmada ele alınan problem durumu açıklanmış, araştırmanın amacı ve önemi ortaya konularak sınır-lılıklar belirlenmiş ve tezde kullanılan kısaltmalar listelenmiştir.

1.1. Problem Durumu

Toplumsal ve insani sorunların birçoğunun temelinde eğitim yatmaktadır. Buna bağlı olarak eğitim sistemi, eğitim programı, okul, öğretmen, eğitim süreci ve okul yö-netiminin niteliklerinin sorgulandığı gözlemlenmektedir (Şişman, 2012, s. 4). Toplum-sal değişmeler, teknolojiyle birlikte bilginin kolay ulaşılabilir olması, öğretmenin otori-tesinin zayıflaması, aile yapısındaki değişmeler ve disiplin sorunlarıyla baş etmede kar-şılaşılan zorluklar nedeniyle sınıf yönetimi ve disiplini günümüzde hâlâ önemini koru-maktadır (Çalık, 2009, s. 3). Bilim, teknoloji, sosyoloji, psikoloji gibi alanlarda görülen değişim süreci, ülkelerin eğitimden beklentilerini de sürekli olarak değiştirmekte ve çeşitlendirmektedir. Çağımızda, yaygın bir öğrenme yeri olarak tanımlanan okullardan beklenen, öğrenmenin etkili bir şekilde gerçekleşmesidir (Şişman, 2013a, s. 1). Dünya-nın her ülkesinde, benzer veya farklı şekilde örgütlenen okulların önemli amaç ve işlev-leri vardır. Söz konusu amaç ve işlevişlev-leri üst düzeyde gerçekleştirmek okulların görevi-dir (Şişman, 2014, s. 19). Okulun varlık nedenin öğrenci başarısını artırmak olduğu dü-şünüldüğünde, öğrencinin başarılı olmasında en önemli değişkenlerden birinin de etkili sınıf yönetimi olduğu görülmektedir (Sarı ve Dilmaç, 2004, s. 71-98). Millî Eğitim Te-mel Kanunu’na göre ilköğretimin amaç ve teTe-mel ilkeleri şu şekilde ifade edilmiştir:

“Her Türk çocuğuna iyi bir vatandaş olmak için gerekli temel bilgi, beceri, davranış ve alışkanlıkları kazandırmak, onları millî ahlak anlayışına uygun olarak yetiştirmek, her Türk çocuğunu ilgi, istidat ve kabiliyetleri yönünde yetiştirerek hayata ve üst öğrenime hazırlamaktır” (Şişman, 2012, s. 303).

Öğretmen olarak akademik amaçlara ulaşmak için sınıf düzenini sağlamak karşı-laşılan en büyük zorluklardan biridir (Doyle, 1986, s. 392). Ancak etkili sınıf yönetimi stratejilerine sahip bir öğretmenin sınıfında problemli davranışlar daha az, öğrencilerin derse katılımı daha yüksek olmaktadır (Anderson, Evertson ve Emmer, 1980, s. 345;

Emmer ve Stough, 2001, s. 105). Bu nedenle bilgi çağında her meslek grubunda olduğu gibi öğretmenlik mesleğinde de bulunması gereken genel niteliklerin yanında özel nite-likler vardır. Bu nitenite-liklerden biri de sınıf yönetimidir. Şüphesiz sınıf yönetimi hakkında sahip olduğumuz amaçlarımız, değerlerimiz, inançlarımız ve bakış açımız sınıfı nasıl yönettiğimizi etkileyen etmenlerin başında gelir. Sınıf yönetimi kavramı çoğu zaman disiplin kavramı ile eş anlamlı olarak kullanılsa da disiplin kavramından daha geniş bir anlam taşımaktadır. Bu kavram öğretmenlerin sınıfta yaptıkları aktiviteleri, onlar için uygun çalışma ortamı hazırlamayı, sınıf içi normları, okul ve sınıf kurallarını, öğrenci davranışlarına yönelik öğretmen tepkilerini ve öğrenmeyi arttırıcı sınıf atmosferinin oluşturulmasını sağlayıcı durumları içerir (Ünal ve Ada, 2000, s. 25).

Sınıf yönetiminde istenmeyen öğrenci davranışları her öğretmenin karşılaşabile-ceği bir durumdur. Ancak istenmeyen davranış, sıklığı ve düzeyi açısından her sınıf ortamında farklı özellik gösterir. Bu farklılığın meydana gelmesinin temel sebebi, öğ-retmenin sınıf yönetimi bilgi ve becerilerine sahip olma düzeyidir (Tanhan ve Şentürk, 2011, s. 44-53). Şentürk ve Oral (2008, s. 1-13), Türkiye’de 1997 ve 2008 yılları ara-sında sınıf yönetimi ile ilgili yapılan bazı çalışmaları incelemiş ve öğretmenlerin sınıf yönetiminin birçok boyutunda yetersiz olduklarını belirtmiş ve yapılan araştırmaların daha çok sınıf yönetiminin davranış düzenlemeleri ve insan ilişkileri boyutlarıyla ilgili olduğu, fiziksel düzenlemeler, zamanın etkili kullanımı ve plan-program etkinlikleri boyutlarındaki araştırmaların çok az olduğunu ifade etmiştir. Bu nedenle sınıf yönetimi-ne etki eden farklı boyutların da araştırmalara dâhil edilmesi gerekmektedir.

İstenmeyen öğrenci davranışı ile ilgili daha önce yapılan nicel çalışmalarda is-tenmeyen öğrenci davranışlarının cinsiyet, üstün yetenek veya kaynaştırma etkenleri gibi belirli alanlarda kısmi olarak ele alındığı, tüm öğrencileri ve paydaşları kapsayacak şekilde ele alınmadığı görülmektedir (Ekici ve Ekici, 2014, s. 107; Özdaş ve Akpınar, 2018, s. 1489). Bu çalışmada bu tür bir kısıtlamaya gidilmeksizin ortaokul düzeyindeki öğrencilerin tamamını kapsayan istenmeyen öğrenci davranışları ele alınmıştır. Ayrıca bu çalışmada son yıllarda hem dünya hem de ülkemizin gerçeği olan mülteci öğrenciler ve teknolojik gelişmelerden kaynaklanan sonuçların istenmeyen davranışlara etkisi de dikkate alınmıştır.

2012-2013 eğitim-öğretim yılından itibaren ülkemizde uygulanmaya başlanan 4+4+4 eğitim sistemi (Birinci kademe 4 yıl süreli ilkokul 1. 2. 3. ve 4. sınıf, ikinci ka-deme 4 yıl süreli ortaokul 5. 6. 7. ve 8. sınıf ve üçüncü kaka-deme 4 yıl süreli lise 9. 10. 11.

ve 12. sınıf) ile 5. sınıflar da ortaokul kategorisine dâhil olmuştur (MEB, 2012, s. 10).

Öğrencilerin yaşlarının küçük olması, kendilerini ilkokulda gibi hissetmeleri, ergenlik çağındaki çocuklarla birlikte eğitim görmeleri ve derslere karşı ilgisiz oldukları gibi sorunların ortaya çıkması bu konuda yapılacak olan araştırmalara ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir (Özenç, Özcan, Güçlü ve Güney, 2016, s. 560).

Karşılaşılan olumsuz öğrenci davranışları ve bu davranışlara sebep olan etkenle-rin ortaya çıkartılması ve öğretmenleetkenle-rin bu davranışlara karşı tepkileri ve neler yaptıkla-rı, hangi stratejileri uyguladıkları konusunda yapılan bu ve benzeri araştırmaların öğ-retmenlere, akademisyenlere ve tüm paydaşlar ile uygulayıcı ve politikacılara katkı sağ-layacağı düşünülmektedir.

1.2. Araştırmanın Amacı

Araştırmanın amacı, ortaokullarda çalışan branş öğretmenlerinin karşılaştıkları istenmeyen öğrenci davranışlarının neler olduğunun tespit edilmesi ve istenmeyen öğ-renci davranışlarına karşı geliştirdikleri çözüm önerilerinin belirlenmesidir.

Bu araştırmanın alt amaçları;

1. Öğretmenlerin sınıf yönetimine yönelik yükledikleri anlamın ortaya çıkartıl-ması,

2. En sık karşılaşılan istenmeyen öğrenci davranışlarının belirlenmesi,

3. Öğretmenlere yönelik öğrencilerin gösterdiği istenmeyen davranışlarının be-lirlenmesi,

4. Öğrencilerin derse yönelik istenmeyen davranışlarının belirlenmesi,

5. İstenmeyen öğrenci davranışına neden olan sınıf içi etkenlerin tespit edilmesi, 6. İstenmeyen öğrenci davranışına neden olan sınıf dışı etkenlerin belirlenmesi, 7. İstenmeyen öğrenci davranışları ile karşılaşıldığında öğretmenlerin verdiği tepkilerin belirlenmesi,

8. Olumsuz öğrenci davranışlarına verilen tepki sonucunda öğrencilerde gözlem-lenen değişikliklerin belirlenmesi,

9. Okulda yapılan toplantılarda istenmeyen öğrenci davranışlarına yönelik alınan tedbirlerin incelenmesi olarak belirlenmiştir.

1.3. Araştırmanın Önemi

Alanda yapılan araştırmalar incelendiğinde, ilkokuldan ortaokula geçen öğrenci-lerin sınıftaki davranışlarının nasıl değişime uğradığı, disiplin sorunlarının nasıl ele alındığı ve karşılaşılan zorluklarla ilgili çalışmalar nispeten daha azdır (Dağlı ve Baysal,

2011, s. 70-78). İstenmeyen öğrenci davranışları sınıflarda disiplin problemlerinin var-lığını göstermektedir. Disiplin problemlerinin en aza indirilmesi, öğretmenlerin etkin sınıf yönetimi becerilerine sahip olmalarıyla mümkün olacaktır (Yılmaz ve Aydın, 2015, s. 148-164). Bilimsel ve teknolojik gelişmeler yönetim bilimini olduğu kadar yö-netim bilimiyle ilişki içerisinde olan sınıf yöyö-netimi alanını da uygulama ve kuramsal boyutlarda etkilemektedir. Sınıf yönetimi konusunda başarılı olmak bu gelişmelerin gerektirdiği bakış açılarının ve uygulamalarının sınıfa doğru bir şekilde yansıtılmasına bağlıdır (Ağaoğlu, 2009, s. 34).

Özellikle günümüz dünyasında, öğrenme ortamlarındaki uyaranların çeşitliliği, öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarında çeşitliliğe yol açan toplumsal değişim olgusu ve etnik köken, cinsiyet, yetenek, sağlık, milliyet, coğrafi bölge, sosyal sınıf ve yaş gibi öğrenci-lerin geçmişinden gelen özellikler (Gay ve Howard, 2000, s. 1-16) sınıf yönetimini öğ-retmenler için hiç olmadığı kadar endişe kaynağı haline getirmiş ve sınıf yönetimini zorlaştırmıştır (Emmer ve Stough, 2001, s. 103-112). Bu nedenle de sınıf yönetimi öğ-retmenlerin karşılaştığı en büyük sorunlardan biri olarak güncelliğini korumaya devam etmektedir (Rosas ve West, 2009, s. 54-62; Wubbels, 2011, s. 113-131). Sınıf ortamında sınıf yönetimi ile ilgili problem yaşayan öğretmenler eğitim öğretim sürecinde karşılaş-tıkları problemlerin çözümüne ihtiyaç duymaktadır. Öğretmenlerin disiplin sorunları ve sınıf yönetimiyle ilgili problemleri yaşamaları mesleklerinde tükenmişlik duygusu ya-şamalarına sebep olmaktadır. Bu da öğrenci, veli, yönetici dâhil olmak üzere tüm pay-daşları etkilemektedir (Seferoğlu ve Durak, 2017, s. 760).

Bu araştırma, öğrencilerin başarısını geliştirmeye odaklı olan etkili sınıf yöneti-mi anlayışının oluşturulması için öğretmenlerin sürekli geliştirilmesine imkân verecek şekilde eğitim almalarını teşvik etmesi açısından önemlidir. Sınıf yönetiminin etkin bir eğitim ve öğretim için temel şartlardan biri olduğu dikkate alınırsa, öğretmenlerin sınıf yönetimine ilişkin bakış açılarının ortaya konulması ve sınıf yönetimi yaklaşımlarını etkileyen faktörlerin neler olduğunun belirlenmesine yönelik olan bu çalışma hiç şüphe-siz bu alanda önemli bulgular elde etmemizi sağlayacaktır. Ayrıca, bu araştırmanın ben-zer konuda yapılacak yeni araştırmalara ışık tutacağı ve onlara kaynaklık edeceği düşü-nülmektedir.

9 1.4. Sınırlılıklar

Bu araştırma, 2018-2019 eğitim-öğretim yılında Ankara ili, Etimesgut ilçesinde bulunan 6 farklı ortaokulda görev yapan 26 branş öğretmeni ve yapılan görüşmelerde öğretmenlere yöneltilen görüşme sorularıyla sınırlıdır.

1.5. Kısaltmalar

BEP: Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı MEB: Milli Eğitim Bakanlığı

OECD: Organisation for Economic Cooperation and Development (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı)

Ö1, Ö2,..Ö24: Katılımcı (Öğretmen) ŞÖK: Şube Öğretmenleri Kurulu

ZEP: Zenginleştirilmiş Eğitim Programı

İKİNCİ BÖLÜM

2. Kavramsal Çerçeve

Bu bölümde çalışma ile ilgili olarak; sınıf yönetimi, istenmeyen öğrenci davra-nışları, nedenleri, önlenmesi için alınacak tedbirler, eylem ve stratejiler ele alınmıştır.

Ayrıca konuyla ilgili önceki çalışmalara yer verilmiştir.

2.1. Sınıf Yönetimi

Sınıf, okul çatısı altında yer alan, öğrenci ve öğretmenin bir arada olduğu, öğ-retme ve öğrenme faaliyetlerinin gerçekleştiği (Güleç ve Alkış, 2004, s. 251), “öğrenci-lerin birlikte oldukları, bireysel ya da grupla öğrenme yaşantılarının gerçekleştiği bir yaşama ve öğrenme yeridir” (Turan, 2010, s. 3). Yönetim kavramı ise, belirli birtakım amaçlara ulaşabilmek maksadıyla kaynakları uyumlu, verimli ve etkin kullanabilecek karar alma ve uygulama sürecidir. Yönetim; amaca yönelik olan, insan ilişkilerini esas alan, demokratik ve evrensel özellikli, işbölümü, uzmanlaşma ve eşgüdüm gerektiren, hiyerarşik özelliği, bilim ve sanat yönü olan iki yönlü rasyonel (akılcı) bir süreçtir (Ağaoğlu, 2009, s. 3).

Öğrencilerin öğrenmelerine yardımcı olan düzenli ve güvenli bir sınıf ortamının oluşturulmasını ifade eden sınıf yönetimi, etkili bir öğretim ve öğrenmeye ilişkin strate-jilerin geliştirilmesini ve uygulanmasını konu alır. Sınıf yönetimde öğrenme motivasyo-nunu geliştirecek olumlu, düzenli ve güvenli bir sınıf ortamı oluşturmak ve sürdürmek, öğrencilerin sorumluluğunu geliştirmek ve davranışlarını nasıl düzenleyeceklerini retmek amaçlanır. Öğrencilerin sorumluluk alma ve öğrenmeyi öğrenme becerisi, öğ-rencilerin katılımı ve istekliliği sağlanarak kazandırılabilir (Çalık, 2009, s. 3). Doyle (1986, s. 393) sınıf yönetiminin amacını, öğrencilerin anlamlı bir öğrenme gerçekleşti-rebilmeleri için sessiz ve huzurlu bir sınıf ortamı oluşturmak ve öğrencilerin akademik, sosyal olarak ve ahlaki gelişimlerine katkıda bulunmak olarak ifade etmiştir. Evertson ve Weinstein (2006, s. 4) ise sınıf yönetiminin iki önemli amacını, öğrencilerin akade-mik alanda öğrenmeyi gerçekleştirdiği düzenli bir sınıf ortamı oluşturmak ve onları sos-yal ve ahlaki olarak geliştirmek olarak tanımlamıştır.

Önceden sınıf yönetiminden disiplin kavramı anlaşılırken şimdilerde sınıf yöne-timi, disiplinden ve öğrencilerin yanlış davranışlarını engellemekten ve öğrencileri de-netim/gözetim altında tutmaktan çok daha geniş ele alınmaktadır (Yaşar, 2008, s. 9).

Warner ve Lynch (2004, s. 8), disiplini veya öğretmenin etkisini sınıf yönetiminde en son çözüm olarak düşünmekte, sınıf yönetimini çocukların uygun olan davranışı öğren-meleri için bir rehber olarak görmektedir. Bu bakımdan sınıf yönetimi, sınıftaki faaliyet-leri öğrenim amacına uygun olarak etkili bir şekilde planlayıp gerçekleştirme ve öğren-cilere rehberlik etme sürecidir. Dolayısıyla sınıf yönetimi öğrencilerin kendilerini ifade edebileceği, potansiyellerini ortaya koyabileceği bir ortam oluşturma süreci olarak ta-nımlanabilir. Sınıf yönetiminin temel amacı, sınıf içi öğrenmelerin iyileştirilmesi ve öğrenci yaşantılarının keyifli hale getirilmesidir.

Sınıf yönetimi denince, öğretmenin sınıfı kontrol etmesi ve sınıfta disiplini sağ-laması anlaşılır. Bu stratejiyi birçok öğretmen tercih eder ve sınıf yönetiminde kullanır.

Bu anlamda sınıf yönetimi, öğretmenin sınıf üzerinde egemenlik kurması olarak da ifa-de edilebilir (Turan, 2010, s. 2-3). Etkili eğitim öğretim için öğrenmeyi teşvik eifa-den ve tüm öğrencilerin katılımı ile öğrenmenin en üst düzeyde gerçekleşmesini sağlayan uy-gun ortamlar hazırlamak sınıf yönetimimin ilk şartıdır (Weinstein, 1996, s. 9). Bu ta-nımların tamamı düşünüldüğünde sınıf yönetiminin, öğretmen otoritesinin sınıfa hâki-miyet kurmaktan daha fazlasını ifade ettiği görülmektedir (Tertemiz, 2009, s. 111). Bu noktada öncelikle geçmişten günümüze kadar olan sınıf yönetiminde disiplin konusun-daki yaklaşımları ve modelleri devamında ise sınıf yönetimine etki eden değişkenleri incelemek yerinde olacaktır.

2.2. Sınıf Yönetiminde Disiplin Modelleri

Sınıf yönetiminde disiplin, istenmeyen öğrenci davranışını düzeltmek için uygu-lanan stratejidir. Sınıf disiplininin sağlanması ve sürdürülmesi konusunda birçok model ortaya konulmuş ve çalışma yapılmıştır. Öğretmenin yetişme tarzı, karakteri, disiplin anlayışı, bilgi ve görgüsü gibi özellikler hangi disiplin yaklaşımını benimseyeceğini belirlemesine etki eder. Ancak şu unutulmamalıdır ki, her sınıfın ve her öğretmenin kendine özgü özellikleri olması nedeniyle hiçbir disiplin yaklaşımının tek başına yeterli ve eksiksiz olduğu düşünülemez (Burden, 1995, s. 4).

Burada belli başlı disiplin modellerinden olan; davranış değişikliği modeli, sos-yal disiplin modeli, gerçeklik terapisi ile problem çözme modeli, Kounin modeli, etkili öğretmenlik eğitimi modeli, etkili disiplin modeli, olumlu disiplin ve uyumlu disiplin modelinden bahsedilecektir (Tertemiz, 2009, s. 113-129).

12 2.2.1. Davranış değişikliği modeli

Burrhus Frederic Skinner ve Ivan Pavlov tarafından geliştirilen modelde; öğren-cinin davranışı değiştirme ve etkilemede ödül ve cezanın önemi üzerinde durulmuş, ödüllendirilen davranışın pekiştirilmiş olacağı, ödüllendirilmeyenin ise yok olacağı var-sayılmıştır. Bir sınıf yönetim teorisyeni ve öğretmen olmayan Skinner’e göre; ödül öğ-renci davranışını istenen yönde değiştirebilir, davranış pekiştireçle desteklenmezse sö-ner, ceza ile davranış zayıflatılır, öğrenmenin başlangıcında pekiştireçlerle en iyi sonuç-lar elde edilirken sonrasında öğrenme beklenen seviyede tutulabilir. Öğretmenler için güçlü olduğu düşünülen modele göre; sözlü veya sözsüz, sembol ve etkinliğe dayalı pekiştireçler kullanılmaktadır (Manning ve Bucher, 2003, s. 31-34).

Model, davranış ve çevre koşulları arasındaki ilişkiyi araştırarak, davranışların büyük olasılıkla öğrenildiğini, öğrenilen bu davranışların devamının çevreden gelen tepkiye bağlı olduğunu varsayar. Dolayısıyla çocuğun çevresinden gelen tepki kontrol altına alınabilir, çocuklar bu konuda yeterince eğitilebilirlerse olumsuz davranış engel-lenebilir (Tertemiz, 2009, s. 113-129).

2.2.2. Sosyal disiplin modeli (Rasyonel sonuçlar modeli)

Rudolph Dreikurs tarafından geliştirilen sosyal disiplin modeline göre; istenme-yen davranışlara güç arayışı, intikam alma, yetersizlik duygusundan sıyrılma ve dikkat çekme olarak belirtilen dört temel yanlış hedef sebep olmaktadır. Model öğrencilerin kendi davranışlarının sorumluluğunu üstlenmesine ve sorunlu davranışların demokratik yollarla çözülmesine odaklanır. Demokratik bir eğitim ve yönetim ortamının oluşmasını engelleyen yanlış hedeflerden bir ya da bir kaçını öğrenciler sergilemesi sonucunda is-tenmeyen davranışlar ortaya çıkmaktadır. Dikkat çekmek isteyen öğrenci yeterli ilgiyi görmediğinde öğretmenlerle güç savaşına girmekte veya intikam almayı denemektedir.

Etkili öğretmenler ise güç mücadelesine girmekten geri durmakta ve bunun bir kazanan tarafı olmadığının farkında olarak hareket etmektedirler (Manning ve Bucher, 2003, s.

76-79). Diğer bir ifade ile çocuklara istedikleri değer verilmediğinde istenmeyen davra-nış ortaya çıkar (Larrivee, 2005, s. 166).

Sınıftaki istenmeyen davranışların %90’ının dikkat ile ilgili olduğunu söyleyen modele göre; dikkat ihtiyacı karşılanmayan öğrenci güç arayacak, bunu elde edemeyin-ce intikam arayacak, bunu da elde edemeyinedemeyin-ce iletişim kurmaktan kaçınacak ve edemeyin- cesare-tini tamamen kaybetmiş olacaktır. Modele göre öğretmen; beklenen davranışları ve sı-nırları öğrencilere açıklamalı, güven ve saygıya dayalı bir ilişki kurmalı, davranışlara

yönelik çözümler öğrenciler tarafından anlaşılır olmalı, her davranış kendi özelinde ele alınmalı, davranış ve öğrenme konusunda öğrencilere sorumluluk kazandırılmalı, öğ-rencilere eşit, saygılı, merhametli, sabırlı, birleştirici ve yapıcı davranmalıdır (Şişman, 2010, s. 22-24).

2.2.3. Gerçeklik terapisi ile problem çözme modeli (Tercih yaklaşımı) Amerikalı psikiyatrist olan William Glasser tarafından geliştirilen gerçeklik te-rapisi ile problem çözme modelinde Glasser, bireylerin davranışlarını kontrol

Belgede ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ (sayfa 9-112)