Öğretmenlerin Karşılaştığı İstenmeyen Öğrenci Davranışlarına Yönelik

Tablo 4.2’de, öğretmenlerin karşılaştığı istenmeyen öğrenci davranışlarına iliş-kin tema ve alt temalara yer verilmiştir.

Tablo 4.2

İstenmeyen Öğrenci Davranışlarına Yönelik Bulgular

Temalar ve Alt Temalar Katılımcılar

Sınıfta karşılaşılan istenmeyen davranışlar

Gürültü yapma Ö7,Ö9,Ö10,Ö11,Ö12,Ö13,Ö15,Ö17,Ö18,Ö19,Ö20,Ö21,Ö24,Ö25

Uyuma Ö6,Ö9,Ö13,Ö17,Ö18,Ö19

Sürekli şikâyet Ö5,Ö23,Ö25

Sınıfta amaçsız gezinme Ö1,Ö13,Ö18

Dikkat dağınıklığı Ö4,Ö8,Ö15

Okulda karşılaşılan istenmeyen davranışlar

Kılık kıyafet ve makyaj Ö1,Ö2,Ö3,Ö4,Ö5,Ö7,Ö9,Ö10,Ö11,Ö17,Ö18,Ö22,Ö23,Ö26

Devamsızlık Ö6,Ö7,Ö9,Ö13,Ö15,Ö16,Ö19,Ö22,Ö25

Akran zorbalığı Ö2,Ö3,Ö20,Ö21,Ö25

Kavga etme ve küfürlü konuşma Ö2,Ö12,Ö23,Ö24 Törenlere katılmama Ö13, Ö23,Ö24

Telefon getirme Ö5,Ö18,Ö22

Katılımcıların vermiş olduğu cevaplara göre sınıfta karşılaşılan ve okul genelin-de karşılaşılan istenmeyen davranışlar olmak üzere iki tema oluşturulmuştur. Katılımcı-lar sınıfta gürültü, uyuma, sürekli şikâyet, sınıfta amaçsız gezinme ve dikkat dağınıklığı gibi istenmeyen öğrenci davranışlarıyla karşılaştıkları yapılan görüşmelerde belirtilmiş-tir. Okul genelinde karşılaşılan olumsuz öğrenci davranışları ise; kılık-kıyafet ve

mak-69

yaj, devamsızlık, kavga ve küfür, törenlere katılmama, akran zorbalığı, okuldan kaçma ve telefon getirme olarak ifade edilmiştir.

Katılımcıların 14’ü sınıfta en çok karşılaşılan istenmeyen davranışı “gürültü yapma” olarak belirtmiştir. Sınıfta öğrencilerin kendi aralarında konuşması veya sınıfça gürültü yapmaları öğretmenleri özellikle ders anlatırken rahatsız eden istenmeyen dav-ranış olarak bulunmuştur Konuyla ilgili öğretmenler şikâyet ve düşüncelerini şöyle dile ifade etmişlerdir:

“Öğrenciler bazen kendi aralarında bazen de bütün sınıfı etkileyecek şekil-de konuşuyorlar. Bu durum şekil-ders anlatırken beni çok rahatsız ediyor. Çün-kü anlamsız bir uğultu var. Bazen kendimi duyurmak için sesimi yükselti-yorum.” (Ö7)

“Siz tahtada ders anlatıyorsunuz ve ders anlatırken söylediğiniz bir kelime sebebiyle arkada bir konuşma, dalgalanma başlıyor. Sebebini sorduğunuz-da birbirlerini suçlamaya başlıyorlar ve zincirleme bir şekilde devam edi-yor bu olaylar.” (Ö12)

“En çok sınıfta aşırı konuşma ve gürültü karşılaştığım. Sınıf sessiz olsun çıt çıkmasın demiyorum ama zamanımız sınıflarda geçiyor ve öğrenciler birbirlerinden çok çabuk etkileniyorlar. Ayağım geri geri gidiyor bazen böyle sınıflara dersim olduğunda.” (Ö18)

“Aslında sınıftan sınıfa değişiyor ama genel olarak son ders saatlerinde veya seçmeli derslerde çok fazla gürültü olabiliyor. Bazen uyarmak bile fayda etmiyor.” (Ö24)

“Sınıfta bir konu açıldığında söz hakkı verdiğim bir öğrencinin söyledikle-riyle alakalı diğer öğrenciler kendi aralarında konuşmaya başlıyor.” (Ö9)

Katılımcıların 6’sı sınıfta en çok karşılaşılan istenmeyen davranışı “uyuma”

olarak belirtmiştir. Öğretmenler genellikle ilk ders saatlerinde, seçmeli derslerde ve der-se ilgisiz olan öğrencilerde bu davranış ile karşılaştıklarını görüşlerinde şöyle ifade et-mişlerdir:

“Sabah ilk ders saatlerinde özellikle de Pazartesi günleri öğrencilerin derse dikkatini toplamak oldukça zor oluyor. Öğrencilerin genelinde bir uyku ve uyuşukluk hali oluyor. Bazıları daha da ileri gidip sıraya kafasını koyarak uyuyor.” (Ö6)

“Bazen derse ilgisi olmayan öğrenciler de ders esnasında uyuyorlar.” (Ö5)

“En fazla karşılaştığım sorun öğrencilerin sınıfta uyuması.” (Ö17)

70

“Ders anlatırken uyuklayan öğrencilere rastlıyorum. Bazıları yorgun oldu-ğunu söylüyor. Genelde akademik başarı seviyesi düşük öğrencilerde bu durum yaşanıyor.” (Ö19)

Katılımcıların 3’ü sınıfta en çok karşılaşılan istenmeyen davranışı “sürekli şi-kâyet” olarak belirtmiştir. Sürekli şikâyette bulunan öğrenciler ise genelde 5.sınıf öğ-rencileridir. Konuyla ilgili öğretmenler şikâyet ve düşüncelerini şöyle dile getirmişler-dir:

“Özellikle 5. sınıflarda yaşıyorum şikâyet olayını. Devamlı birbirlerini şi-kâyet ediyorlar. İlkokuldan gelen bir alışkanlık diye düşünüyorum. Basit bir konu bile büyüyebiliyor. Net tavır koymak lazım.” (Ö17)

“Şikâyet bütün öğrencilerde görülebiliyor mesela bir etkinlik yapılıyor. Bir öğrenciyi tekrar kaldırdığımda, diğer öğrenciler “Neden o yapıyor biz yapmıyoruz?” diyor. Derse katılım elbette güzel bir şey ama öğrenci de sı-nıfta nasıl davranması gerektiğini bilmeli.” (Ö23)

Katılımcıların 3’ü sınıfta en çok karşılaşılan istenmeyen davranışı “sınıfta amaçsız gezinme” olarak belirtmiştir. Bu davranış daha çok kaynaştırma öğrencilerin-de, çok hareketli ve derse karşı ilgisi olmayan öğrencilerde görülmektedir. Konuyla ilgili öğretmenler şikâyet ve düşünceleri şu şekilde açıklamıştır:

“Yedinci sınıfta bir öğrencim var ağır düzeyde kaynaştırma öğrencisi. Sı-nıfta dolaşıp arkadaşlarına bir şeyler veriyor ve dersle çok fazla ilgilenmi-yor. Bu durumda diğer öğrenciler onu taklit edebiliilgilenmi-yor.” (Ö1)

“İzinsiz şekilde sınıf içerisinde gezinilmesi sınıf yönetimini zorlaştırıyor.

Eğer öğrenci alışkanlık haline getirmişse bu davranışa son vermek zorlaşı-yor.” (Ö13)

“Çok hareketli ve ilgisiz öğrenciler sınıfta dolaşıyor, yer değiştiriyor. Hatta bunu o kadar ustalıkla yapıyorlar ki uyardığımda gülerek karşılık veriyor-lar, önemsemiyorlar.” (Ö18)

Katılımcıların 3’ü sınıfta en çok karşılaşılan istenmeyen davranışı “dikkat da-ğınıklığı” olarak belirtmiştir. Özellikle 5. sınıflarda ortaya çıkan bu davranışla ilgili öğretmenler düşüncelerini şöyle dile getirmişlerdir:

“Küçük yaş gruplarında yersiz ve gereksiz konuşmalar, özellikle de 5. sı-nıflarda dikkat dağınıklığı var. Öğretmen ders anlatırken öğrencinin farklı etkinliklerle uğraşması. Meselâ siz ders anlatıyorsunuz çocuk kırtasiye malzemelerini çıkarmış resim yapıyor veya kitap okuyor.” (Ö4)

71

“Ders esnasında, ben ders anlatmaya başladıktan sonra öğrencinin benim ve arkadaşlarının dikkatini dağıtacak davranışlarda bulunması, dersle ala-kasız sorular sorması.” (Ö8)

“Derse dikkatini veremiyor öğrenciler, anlamsız bir şekilde bakıyorlar.

Göz teması kurmaya çalışıyorum. Her öğrencinin anlama seviyesi farklı ama bazı öğrenciler gerçekten bedenen sınıfta ruhen farklı yerlerde. Bu so-runlarla daha çok 4. sınıftan 5. sınıfa geçen öğrencilerde karşılaşmakta-yım.” (Ö15)

Sınıfta karşılaşılan istenmeyen öğrenci davranışları teması incelendiğinde, öğ-retmenlerin sınıfta en fazla karşılaştığı istenmeyen davranışı gürültü ve uyuklama olarak belirttiği bunları sürekli şikâyet, sınıfta amaçsız gezinme ve dikkat dağınıklığı temaları-nın takip ettiği görülmüştür.

Katılımcıların 14’ü okulda en çok karşılaşılan istenmeyen davranışı “kılık-kıyafet ve makyaj” olarak belirtmiştir. Öğrencilerin sivil “kılık-kıyafetlerle okula gelmek istediği, 8. sınıf öğrencilerinin makyaj yaptığı ve öğrencilerin bunu özgürlük olarak gördüğü öğretmenlerin ise bu konuda esneklik göstermediği yapılan görüşmelerde orta-ya çıkmıştır. Konuyla ilgili öğretmenler şikâyet ve düşüncelerini şöyle dile getirmişler-dir:

“En başta kıyafet konusunda sorun çıkıyor. Farklı giyinmek istiyorlar.

Okul kıyafetini alamayan çocuklar olabiliyor, böyle öğrencileri belirleyip bu konuda okul idaresi tarafından destek alıyoruz.” (Ö1)

“Okul kılık kıyafet kurallarına uyulması konusunda en çok sıkıntı yaşanı-yor. Bana göre onların güvenliği için forma giyilmeliler. Dışarıdan gelen öğrencilerin ya da öğrenci kılığındaki kişilerin ayırt edilebilmesi için. Ay-rıca okul kıyafeti seviyeleri kapatır, ayıbı örter, 1,000 ile 5,000 lira geliri olan kişiler arasındaki farkı kapatır.” (Ö2)

“Kılık kıyafet konusunda uyarıldığı zaman uyguluyorlar ama 7. ve 8. sınıf-larda okul kurallarına uymamak güzel bir davranış özgürlük gibi algılanı-yor. Bu yüzden kılık kıyafet konusunda sorunlarla karşılaşıyoruz. Ben sınıf öğretmeni olduğum sınıf için şöyle bir uygulama düşündüm. Sürekli sınıf içerisinde herkesi uyarmak yerine kıyafete uymayan bir öğrenci varsa onu tek başına dışarı çağırıp ona öğrenci olduğunu bu kılık kıyafetin yakışma-dığını forma giydiğinde çok güzel ve yakışıklı olabileceğini kendini beğe-nebileceğini anlattığımda ve gözlemlediğimde yavaş yavaş kurala uyduğu-nu gördüm.” (Ö3)

“Dikkat çekici kıyafetler giymek istiyorlar. Okul kıyafetleri yerine sivil kı-yafetler ile okula gelmek istiyorlar.” (Ö4)

72

“Kılık-kıyafet konusunda koyulan kurallara uymama, makyaj yapma, kız erkek öğrenci fark etmeksizin takı takma en çok karşıma çıkan durumlar.

Bu kurala uymamak onlara özgürlük gibi geliyor.”(Ö6)

“Kılık-kıyafet sorunu var bütün öğrencilerde, özellikle kız öğrencilerde makyaj yapma ön plana çıkıyor. Benim çalıştığım okulda bir gün okula serbest kıyafetle gelme günü yapılmıştı ama öğrenciler işi abarttı. Markalı kıyafetlerle okula gelmeye başladılar. Bu durum maddi durumu iyi olma-yan öğrencileri olumsuz etkiledi ve gruplaşma başladı bu yüzden okul ida-resi uygulamaya son verdi.” (Ö11)

Katılımcıların 9’u okulda en çok karşılaşılan istenmeyen davranışı “devamsız-lık” olarak belirtmiştir. Öğrencilerin bu konuda aileleri tarafından takip edilmeleri ge-rektiği ve devamsızlık konusunda ciddi yaptırımlar olması gege-rektiği öğretmenlerin gö-rüşlerinde ortaya çıkmaktadır. Bu temayla ilgili şikâyet ve düşünceler şöyle dile getiril-miştir:

“Devamsızlık yapan öğrenci sayısı oldukça fazla. Bazı öğrencilerin aileleri önemsemiyor bu konuyu ama yaptırımı var aslında. Öğrenci okulu sevmi-yor. Mesela amacı yok, okula gelmek istemisevmi-yor. Bir de okula geldiği halde derse girmeme gibi bir durum var.” (Ö6)

“Bir öğrencim var devamsızlık yapan. Ailesiyle görüştüm sebebini sor-dum. Hocam getiremiyorum diyor. Okulu sevmiyormuş, bu yüzden okula gelmek istemiyor diye anlatıyor. Anne de okuma yazma bilmediğini söy-ledi. Model olarak aileyi görüyor çocuk.” (Ö16)

“Bireysel olarak karşılaştığım sorun, öğrencilerin devamsızlığı. Bu durum diğer öğrencileri de olumsuz etkileyebiliyor. Devamsızlık sınırı var, ama öğrenci okula bir gün dahi gelmiş olsa sınav yapmamız gerekiyor. O öğ-renci için e-okul’a not giriliyor. Sınavlardan zayıf not alsa bile ŞÖK’te bir üst sınıfa geçebiliyor. Böylelikle okula devam eden ve etmeyen öğrenci arasında haksız bir durum ortaya çıkıyor. Devamsızlık karşısında ciddi yaptırımlar yok bence.” (Ö22)

Katılımcıların 5’i okulda en çok karşılaşılan istenmeyen davranışı “akran zor-balığı” olarak belirtmiştir. Yurtlarda kalan, anne-babası ayrı olan öğrenciler bu durumla karşılaşmakta ve akran zorbalığı yapan çocuklar bunu popüler olmak veya dikkat çek-mek için kullanmaktadır. Konuyla ilgili öğretmenlerin şikâyet ve düşüncelerini şöyle dile getirmişlerdir:

“Sınıf arkadaşlarına ya da diğer sınıftaki çocuklara lakap takıp dalga geçen öğrenciler var. Gücünü bu şekilde kullanıp okulda popüler olmak istiyor çocuklar. Öğrencilere uzmanlar tarafından bilgi verilmeli bence.” (Ö2)

73

“Akran zorbalığı var mesela. Yüz yüze yaşandığı gibi sorun çözülmezse birebirlerini incitmek için telefonla da bunu yapıyorlar. Ailelerin de çok sıkı takip etmesi lazım okulda fark etmek veya müdahale etmek yetmiyor çoğu zaman.” (Ö3)

“Genelde bir sınıfa sonradan gelen öğrenciler kabullenilmiyor. Bu öğrenci-ler baskı görebiliyor. Rehberlik servisiyle bu konuda kendi sınıfımda ça-lışmalar yaptım. İşe yaradığını düşünüyorum. Bazı sınıf seviyelerinde daha çok görülüyor. Üst sınıfta okuyan öğrenciler alt sınıfta okuyan öğrencilere yapıyor. Amaçları kendilerini kabullendirmek.” (Ö20)

“Ben daha çok fiziksel olarak iri yarı çocukların bunu kullanıp diğer öğ-rencilere baskı yaptığına tanık oldum. Zorla para istiyorlar veya arkadaşla-rının eşyalarını izin almadan kullanıyorlar. Karşı taraf eğer korkarsa bu olayı kimseyle paylaşmıyor çünkü tehdit etmede olabiliyor bazen. Bu yüz-den sınıfta öğrencileri iyi gözlemlemek gerekiyor. Sadece derste değil ders dışında da takip etmek önemli.” (Ö21)

“Genelde yurtlarda, sevgi evlerinde kalan çocuklarda veya parçalanmış ai-le çocuklarında akran zorbalığı daha çok rastlanan durumlar. Kendi sını-fımda karşılaşmıştım daha önceki yıllarda. Okul çıkışında görüşürüz deyip sınıf arkadaşını sıkıştırmışlardı.” (Ö25)

Katılımcıların 4’ü okulda en çok karşılaşılan istenmeyen davranışı “kavga etme ve küfürlü konuşma” olarak belirtmiştir. Okulda kavga etmek ve küfürlü konuşmak olayların hem sınıfa hem de okul dışına taşınmasına sebep olmakta ve öğrenme etkinlik-leri aksamaktadır. Konuyla ilgili öğretmenler şikâyet ve düşünceetkinlik-lerini şöyle dile getir-mişlerdir:

“Evdeki yaşantısını da buraya yansıtıyor öğrenci. Evde aile bireyleri bir-birleriyle küfürlü konuşuyorsa bu okulda da devam ediyor. Teneffüslerde, okul bahçesinde arkadaşlarıyla oynarken küfür içeren ifadeler kullanıyor-lar. Bahçe nöbetçisi olduğumda tanık oluyorum.” (Ö2)

“Önemsiz olaylar bile kavgaya dönüşebiliyor. Birbirilerine uygun olmayan şeyler söylüyorlar, küfürlü konuşuyorlar. Tartışma kavgaya dönüşüyor ders başladığında da bu olaylar devam ediyor çünkü olayı yatıştırmadan gergin havayla derse başlayamıyoruz. Böyle sınıflarda zamanın belli bir kısmı maalesef öğretim dışındaki olaylara gidebiliyor. Öğrenme etkinlikle-rine ayıracağımız zamanı boşa harcıyoruz” (Ö12)

“Nöbetçi öğretmenler ve ders öğretmenleri yeterince dikkatli olmazsa cid-di problemler ortaya çıkabiliyor. Koridorlarda koşuştururken ya da oynar-ken bazı kazalar oluyor. Birbirlerine kötü şekilde hitap ediyor öğrenciler.

Sonra zincirleme bir şekilde başlıyor kavga. Şiddet eğiliminde olan

çocuk-74

larla özel ilgilenmeli bence. Alışkanlık haline gelmiş olumsuz davranışlar-da öğretmenler maalesef yetersiz kalıyor.” (Ö23)

Katılımcıların 3’ü okulda en çok karşılaşılan istenmeyen davranışı “törenlere katılmama” olarak belirtmiştir. Konuyla ilgili öğretmenler düşüncelerini şöyle dile getirmişlerdir:

“Pazartesi günleri bayrak törenine geç geliyor çocuklar. Törenler okula genel bir bakış açısı sunar aslında. Ben öğrenci olduğum zamanları düşün-düğümde çok dikkat ederdim. Ailem de okula geç kalmamam için özen gösterirdi.” (Ö13)

“Okulda yapılan törenlere özellikle hafta sonu yapılan törenlere öğrenciler katılmak istemiyorlar.” (Ö23)

“Öğrenciler törenlerde çok sabırsız davranıyorlar. Tören hafta içi olduğun-da bunu dersten kaçmak şeklinde düşünüyorlar. Hava çok soğuk veya sı-caksa dinlemeyip kendi aralarında konuşuyorlar.” (Ö24)

Katılımcıların 3’ü okulda en çok karşılaşılan istenmeyen davranışı “telefon ge-tirme” olarak belirtmiştir. Ders ve sınav esnasında telefon kullanma, uygun olmayan içeriklerin paylaşımı yapılmakta buda eğitim-öğretimi olumsuz etkilemektedir. Konuyla ilgili öğretmenlerin düşünceleri bu ifadeleri destekler nitelikte olup şu şekildedir:

“Sekizinci sınıflarda farklı şubelerde olan öğrencilerin ortak yapılan bir sı-navda telefon kullanarak grup olarak kopya çektiğine tanık oldum. Bu olay sonrası disiplin cezası almışlardı.” (Ö5)

“Telefonda oyun oynayıp dersle ilgilenmeyen öğrenciler olabiliyor ve bu-nu fark etmiyorsubu-nuz. Aynı anda 30 farklı öğrenciyle uğraşırken sessiz se-dasız köşesinde duran çocuk dikkatimizi çekmiyor bazen.” (Ö18)

“Teknolojik aletleri okula getirme ve bunları kullanma konusunda yeterli bilgiye sahip değil öğrenciler. Güvenli internet konusunda seminerler yapı-lıyor ama yeterli değil. Belirli aralıklarla tekrar edilmeli. Uygun olmayan içerik paylaşımı yapabiliyorlar veya video çekip bunu paylaşabiliyorlar.

Sanal âlemde birbirlerine zarar verme ciddi problemlere sebep olabiliyor.

Bunlar hem eğitim ve öğretimi olumsuz etkiliyor hem de öğrencilerin bir-birlerine karşı düşmanca tavır sergilemesine sebep oluyor” (Ö22)

Okul genelinde karşılaşılan istenmeyen öğrenci davranışlarıyla ilgili öğretmen görüşleri incelendiğinde, öğretmenlerin büyük çoğunluğu okul genelinde en fazla kılık-kıyafet, makyaj ve devamsızlık konusunda olumsuz davranışlarla karşılaştıklarını,

bun-75

ları akran zorbalığı, kavga ve küfür, törenlere katılmama ve telefon bulundurma gibi diğer olumsuz davranışların takip ettiğini belirtmişlerdir.

4.3. Öğretmenlere Yönelik Gösterilen İstenmeyen Davranışların Belirlenmesine