Nitel araştırmalar

Konuyla ilgili yapılan literatür taramasında yurt içinde yapılan araştırmalara ula-şılmıştır. Ulaşılan araştırmalardan nitel yöntem ile yapılanlar bu bölümde yapıldığı yıl-lara göre sıralanmıştır.

Akcan’ın (2018, s. 6) “Sınıfında Kaynaştırma Öğrencisi Olan ve Olmayan Öğ-retmenlerin Sınıf Yönetimi Davranışlarının Karşılaştırılması” adlı doktora tezinde, kay-naştırma öğrencisi bulunmayan genel eğitim sınıfları ile kaykay-naştırma öğrencisi bulunan sınıflarda yaşanan sınıf yönetimi sorunları ve çözüm yolları karşılaştırılmıştır. Ayrıca belirli sorunlar karşısında öğretmenlerin kullandıkları çözüm yollarının benzer ve farklı yönlerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Durum çalışması tekniğinin kullanıldığını

46

araştırmada veri toplamak amacıyla araştırmacı tarafından geliştirilen “Yarı Yapılandı-rılmış Görüşme Formu”, “Sınıf Gözlem Formu” ve “Katılımcı Bilgi Formu” kullanıl-mıştır. Araştırmanın çalışma grubu 20’si genel eğitim sınıflarında; 20’si kaynaştırma sınıflarında çalışan olmak üzere toplam 40 öğretmenden oluşmuştur. Araştırma sonuçla-rına göre, sınıf yönetimi konusunda genel eğitim sınıflarında görev yapan öğretmenle-rin, kaynaştırma sınıflarında görev yapan öğretmenlerden sınıf yönetimi bağlamında daha başarılı oldukları söylenebilir. Genel anlamda, her iki gruptan öğretmenler sınıfla-rını yönetirken benzer yollar kullanmalarına rağmen, sınıfında kaynaştırma öğrencisi olmayan öğretmenlerin daha geniş bir bakış açısıyla konulara yaklaştıkları ve daha fazla seçenek değerlendirdikleri araştırma sonucunda ortaya çıkmıştır. Ayrıca kaynaştırma öğrencisi olan sınıf öğretmenlerinin görece daha kısıtlı seçeneklere yoğunlaştıkları gö-rülmüştür. Bununla birlikte her iki gruptan öğretmenlerin kaynaştırma konusunda ol-dukça yetersiz oldukları belirlenmiştir.

Kırbaş ve Atay (2017, s. 517-538), “Sınıf Öğretmenlerinin Sınıf Yönetiminde Yaşadığı Sorunlar ve Çözüm Önerileri” adlı çalışmasında sınıf öğretmenlerinin sınıf yönetiminde karşılaştıkları sorunları belirlemek ve çözüm önerileri sunmak amacıyla nitel araştırma yöntemlerinden olgu bilim desenini kullanmıştır. Çalışma gurubunu 2016-2017 eğitim öğretim yılında Malatya ilinde görev yapan amaçlı örnekleme yön-temlerinden kolay ulaşılabilir durum örnekleme yöntemi ile kendilerine ulaşılabilen ilkokulda görev yapan on sınıf öğretmeni oluşturmuştur. Nitel olarak tasarlanan araştır-mada verilerin toplanması için yapılandırılmış görüşme tekniğinden faydalanılmıştır.

Araştırma sonucunda öğretmenlerin sınıfta en çok karşılaştıkları problemlerin; derste izin almadan konuşma, öğretmeni ve dersi dinlememe olduğu görülmüştür. Araştırmada problemli davranışların görülme sıklığının her ders yaşandığı, problemli davranışların özellikle Türkçe ve Matematik derslerinde daha sık görüldüğü, problemli davranışlara ayrılan sürenin problemli davranışların türüne göre değiştiği tespit edilmiştir.

Sadık’ın (2017, s. 1441-1468) “Lise Öğretmenlerinin Sınıf Yönetimine Yönelik Görüşlerini Derinlemesine İncelemesi” adlı makalesi, olgu bilim deseninde yapılan nitel bir araştırmadır. Araştırmaya Adana ili merkez ilçelerindeki liselerde görev yapan top-lam 24 öğretmen gönüllü olarak katılmıştır. Veriler araştırmacı tarafından geliştirilen ve toplam yedi açık uçlu sorudan oluşan “Yazılı Görüş Alma Formu” ile toplanmış, betim-sel içerik analizi tekniğiyle analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda öğretmenlerin sınıf yönetimini çoğunlukla etkili öğretim yapma ve sınıfta disiplini sağlama olarak algıladığı görülmüştür. Elde edilen bulgulara göre öğretmenler kendilerini daha çok etkili öğretim

47

yapmada yeterli görmekte ve bunu öğrenme isteği uyandırma, dikkat çekme, öğrenciyi derste aktif kılma ve teknolojik materyalleri kullanarak sağlamaktadırlar. Araştırma sonuçlarına göre sınıf yönetiminde yaşanan sorunlar genellikle davranış yönetimi, etkili öğretim yapma ve öğrencileri motive etmeyle ilgilidir. Öğretmenler yaşanan sorunların çoğunlukla öğrenci özelliklerinden (sürekli problem davranış gösterme, kurallara uy-mama, öğrenme güçlüğü) ve okullardaki materyal eksikliğinden kaynaklandığını dü-şünmektedir. Kitap okuma, öğrendiklerini uygulama ve sorunları meslektaşlarıyla pay-laşma öğretmenlerin yaşadıkları sorunlarla baş etmek için izledikleri yollardır. Öğret-menlere göre okulda yaşanan sorunların etkili çözümü için okul-aile işbirliğinin güçlen-dirilmesi, okul yöneticilerinin öğretmenlerle birlikte hareket etmesi, ailelerin okulla sürekli iletişim halinde olması ve çocuklarının okul yaşantılarından haberdar olması gerekmektedir. Sınıf yönetimiyle ilgili hizmet öncesi eğitimleri gerçek yaşamdan kopuk ve teorik olması nedeniyle yetersiz bulan öğretmenler, eğitime ihtiyaç duydukları konu-ları; öğrencilerin istenmeyen davranışlarıyla baş etme, mesleki etik ve iletişim becerileri olarak ifade etmişlerdir.

Doğan vd. (2014, s. 1115), “Etkili Sınıf Yönetimi Uygulamalarına İlişkin Öğ-retmen Görüşlerinin Değerlendirilmesi” konulu nitel çalışmada elde edilen bulgulara göre; öğretmenler sınıf kurallarının önceden belirlenmesinin, öğrencilerin fikirlerinin alınmasının, planlı derse girilmesinin, planlı öğretimin, farklı yöntem ve tekniklerin, iletişim becerilerinin, zaman yönetiminin, öğretmenin model olmasının ve etkinlikler arası geçişlerin sınıf yönetimi sürecini olumlu etkilediğini; cezanın sınıf yönetim süre-cini kısmen olumlu etkilediğini ifade etmişlerdir.

Gündoğdu (2013, s. 61-98), “İlkokul ve Ortaokul Öğretmenlerinin Sınıf Yöne-timinde İstenmeyen Öğrenci Davranışlarına İlişkin Görüşleri ve Bu Davranışlara Karşı Uyguladıkları Stratejiler” adlı yüksek lisans tezinde, ilkokul ve ortaokul öğretmenleri-nin sınıf yönetiminde istenmeyen öğrenci davranışlarına ilişkin görüşlerini ve bu davra-nışlara karşı uyguladıkları stratejileri belirlemeye çalışmıştır. Araştırmanın katılımcıları, İstanbul ilinde MEB’e bağlı, farklı branşlarda görev yapan 20 öğretmenden oluşmuştur.

Araştırmada veri toplama aracı olarak, yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılmış-tır. Betimsel analiz ve sürekli karşılaştırma yöntemlerinin kullanıldığı analizin sonucun-da, öğretmenlerin sınıf yönetimi algılarının yeterli düzeyde olduğu, sınıfta birçok isten-meyen davranışla karşılaştıkları ve bu istenisten-meyen davranışların kaynakları olarak; aile, okulun ve sınıfın fiziksel yapısı, çevre ve medya olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca öğret-menlerin istenmeyen davranışlarını önlemede farklı yöntem ve stratejileri kullandıkları

48

görülmüştür. Hizmet içi eğitim ve öğretmenlerin kendilerini yenileme noktasında yeter-sizliklerin olduğu ve üniversitede alınan sınıf yönetimi eğitimi ve öğretmenlik uygula-malarının yetersiz olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Paliç ve Keleş (2011, s. 199-220) “Sınıf Yönetimine İlişkin Öğretmen Görüşle-ri” adlı çalışmada, ilköğretim ve ortaöğretim kademelerinde çalışan öğretmenlerin, “sı-nıf yönetimi” kavramına ilişkin görüşlerini; “öğretmen özellikleri”, “sergilenen yakla-şımlar”, “karşılaşılan sorunlar” ve “öneriler” boyutlarında incelemişlerdir. Çalışmanın örneklemini 2009–2010 eğitim öğretim yılı Rize ilindeki ilköğretim ve ortaöğretim ku-rumlarında görev yapan toplam 42 öğretmen oluşturmuştur. Çalışmada, dört açık uçlu sorudan oluşan yazılı görüşme formu kullanılmıştır. Çalışma sonucunda, etkili bir sınıf yönetimi için önemli görülen öğretmen özellikleri; “kişisel özellikler”, “mesleki özellik-ler” ve “öğrenciye yaklaşım” olarak belirlenmiştir. Çalışmada yer alan öğretmenlerin sınıf yönetiminde önlemsel, gelişimsel ve tepkisel yaklaşımlara uygun davranışlar sergi-ledikleri görülmüştür. Ayrıca, öğretmenlerin en çok karşılaştığı sorunların; öğrenci fark-lılıkları, farklı aile ortamlarının yansıması ve öğrencinin derse tutumu olarak belirlen-miştir.

Akar vd. (2010, s. 792-806), “Öğretmenlerin Sınıf Yönetimi Yaklaşımları ve Deneyimlerinin İncelenmesi” adlı çalışmalarında, anaokulları ve ilköğretim okullarında görev yapan sınıf öğretmenleri ve branş öğretmenlerinin sınıf yönetimi uygulamaları ile ilgili yaşantılarını örnek olay araştırma metodu ile tespit etmek ve sınıf yönetimi konu-sunda öğretmenlerin ihtiyaçlarını belirlemeyi amaçlamışlardır. Araştırma Ankara ilin-den toplam 19 öğretmenle yürütülmüştür. Yürütülen nitel çalışmanın verileri, görüşme yoluyla elde edilmiştir. Yapılan nitel analizler sonucunda, öğretmenlerin sınıf yönetimi yaklaşımları beş temaya bağlı olarak farklılık göstermektedir. Bunlar; fiziksel ortam, sınıftaki ilk günler ve motivasyon, kurallar ve alışılagelmiş sınıf içi uygulamalar, dersin akışını bozan davranışlar ve veli-öğretmen-okul işbirliği olarak ortaya çıkmıştır.

Elban (2009, s. 5), ilköğretimdeki öğretmenlerin sınıflarında karşılaştıkları is-tenmeyen davranışlar, uyguladıkları çözümler ve bu çözümlerin sonucunda isis-tenmeyen davranışın tekrarlanma (sönme) durumunu belirlemek için yaptığı araştırmanın çalışma grubunu Konya ili Mili Eğitim Müdürlüğüne bağlı ilköğretim okullarında görev yapan I. Kademe sınıf öğretmenleri ve II. Kademe branş öğretmenleri oluşturmaktadır. Araş-tırmada nitel araştırma yöntemi içinde yer alan görüşme tekniği kullanılmıştır. Elde edi-len veriler içerik analizi yöntemi ile yorumlanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre I. Ka-deme öğretmenlerin sınıflarında en sık karşılaştıkları istenmeyen davranışlar izin

iste-49

meden konuşmak, sınıfta izinsiz dolaşmak, arkadaşlarını şikâyet etmek, küfür etmek, kavga etmek ve yalan söylemektir. II. kademe sınıf öğretmenlerinin en sık karşılaştıkları istenmeyen davranışlar ise ders esnasında ders dışı etkinliklerle ilgilenmek, dersi dinle-memek, izin almadan konuşmak, derse hazırlıksız gelmek, kavga etmektir. Öğretmenle-rin karşılaştıkları istenmeyen davranışlara öğrenci ile konuşmak, dersi öğrencinin dikka-tini çekecek şekilde işlemek, aile ile iletişimi kurmak ve yapmaktan hoşlandığı etkinlik-lerden öğrenciyi mahrum bırakmak yöntemlerini kullanmaktadırlar. İstenmeyen davra-nışların tekrarlanma (sönme) durumu ise her öğrencide farklılık göstermektedir.