4.2. Okul Müdürü Liderliğinin Öğrenci Öğrenmesine Olan Etkisine Ait
4.2.1. Okul Müdürü Liderliğinin Öğrenci Öğrenmesi Üzerine Doğrudan
AraĢtırma modelinde okul müdürünün öğrenci öğrenmesi üzerindeki doğrudan ve dolaylı etkisine ait sonuçlar Tablo 13‟te birlikte verilmiĢtir. Tablodaki değerler incelendiğinde okul müdürünün en fazla etki ettiği aracı değiĢkenin 0,964 değeriyle “Program Kalitesi” olduğu görülmektedir. Bu değeri 0,859 değeri ile “Profesyonel Topluluk” takip etmektedir. Aynı Ģekilde “Okul-Aile ĠliĢkisi” aracı değiĢkeni ise 0,662 değerini göstermektedir. Dikkat çeken bir diğer değer ise 0,634 değeriyle “Üniversiteye Yönelim” aracı değiĢkeni takip etmektedir.
Ġkinci düzeyde ise “Üniversiteye Yönelim” aracı değiĢkeninden hem 0,918 değeriyle “Sınıf Düzeni” boyutuna hem de 0,822 değeriyle “Akademik Talep” boyutuna doğrudan etkisi bulunmaktadır. “Okul Güvenliği” aracı değiĢkeninden “Akademik Talep” boyutuna - 0,257 değeriyle tersi yönde doğrudan bir etki olduğu görülmektedir.
Üçüncü düzeyde ise “Sınıf Öğretimi” boyutundan “Öğrenci Öğrenmesi” boyutunu doğrudan etkilediği görülmektedir. Sınıf öğretimden öğrenci öğrenmesi alt maddelerinden oluĢan üniversite giriĢ sınavı ortalamasını 16,470 intercept (kesiĢim) değeriyle etkilediği görülmektedir. Bunu sırasıyla lise 2, lise 3, lise 1 ve lise 4 maddeleri takip etmektedir. Tablo 13
Okul Müdürünün Öğrenci Öğrenmesi Üzerindeki Doğrudan ve Dolaylı Etkisine Ait Sonuçlar
Belirleyici Sonuç Estimate S.E. Est./S.E. Two-Tailed
P-Value
Okul Müdürü Liderliği Profesyonel Topluluk 0,859 0,090 9,581 0,000
Okul Müdürü Liderliği Program Kalitesi 0,964* 0,085 11,334 0,000
Okul Güvenliği Akademik Talep -0,257 0,102 -2,520 0,012
Üniversiteye Yönelim Akademik Talep 0,822 0,117 7,004 0,000
Üniversiteye Yönelim Sınıf Düzeni 0,918* 0,185 4,958 0,000
Okul Müdürü Liderliği Üniversiteye Yönelim 0,634 0,102 6,235 0,000
Okul Müdürü Liderliği Okul-Aile ĠliĢkisi 0,662 0,119 5,583 0,000
Ġn ter ce pt ( KesiĢ im ) Değ er ler i
Sınıf Öğretimi Üniversite giriĢ sınavı ortalaması 16,470 1,239 13,297 0,000
Sınıf Öğretimi Lise 1 yılsonu sınıf geçme puan ortalaması 9,502 0,629 15,110 0,000
Sınıf Öğretimi Lise 2 yılsonu sınıf geçme puan ortalaması 11,783 0,864 13,640 0,000
Sınıf Öğretimi Lise 3 yılsonu sınıf geçme puan ortalaması 9,814 0,622 15,777 0,000
119
ġekil 28‟de okul müdürünün öğretimsel liderlik davranıĢlarının öğrenci öğrenmesine doğrudan ve dolaylı etkisinin yol Ģeması ve değerleri birlikte verilmiĢtir. ġekilde görüldüğü gibi okul müdürünün öğretimsel liderliğinin, öğrenci öğrenmesine etki modelinde birinci düzeyde yer alan aracı değiĢkenler grubunun tamamına doğrudan bir etkisinin olduğu görülmektedir.
Şekil 28 . Okul müdürü liderliğinin öğrenci öğrenmesine doğrudan ve dolaylı etkisi
a) Okul müdürünün öğretimsel liderliğinin “Program Kalitesi” aracı faktörüne doğrudan etkisi
“Okul Müdürü Liderliği” boyutunun “Program Kalitesi” boyutu üzerinde 0,964 değeriyle
en yüksek bir etkiye sahip olduğu sonucu çıkmıĢtır. Burada okul müdürü örgütsel aracı faktörlerden olan “Program Kalitesi” boyutunun alt boyutları olan “Kaliteli Program
Uyumu” ve “Öğretmenlerin Mesleki Gelişim Kalitesi” boyutlarına ait liderlik etkisinin
yüksek oranda olduğu ortaya çıktığı görülmektedir. Diğer bir ifade ile okul müdürünün liderlik etkisi arttıkça program kalitesi bundan en fazla olumlu etkilenmektedir. Okul müdürü, “Kaliteli Program Uyumu” boyutunda; okulda programların süreklilik arz ettiğini, müfredatın, öğretim ve öğrenme materyallerinin aynı sınıf düzeylerinde tutarlılık gösterilmesine ve farklı sınıf düzeylerinde iyi koordine edilmesine yüksek oranda etki ettiği sonucu ortaya çıkmaktadır. Okul müdürü, “Öğretmenlerin Mesleki Gelişim Kalitesi” boyutunda ise öğretmenlerin mesleki anlamdaki öğrendiklerinin sınıftaki öğrenci ihtiyaçlarına uygun olmasına, mesleki geliĢmeleri sınıfta uygulamasına, kısa ve iliĢkisiz olmak yerine devamlı ve uyum odaklı olmasına yüksek oranda etki ettiği sonucu ortaya
120
çıkmaktadır. Ayrıca yeni fikirleri deneyip değerlendirebilmesine, okulun iyileĢtirme planlarına uygun hareket etmesine, meslektaĢlarıyla üretken çalıĢma içinde olmasına ve öğretme tarzının geliĢmesine, yüksek oranda etki ettiği sonucu ortaya çıkmaktadır.
Program Kalitesi Okul-Aile İlişkisi Profesyonel Topluluk Okul Müdürü Liderliği Üniversiteye Yönelim Akademik Talep OSYM 0,96 4 -0,2 57 0,6 62 0,6 34 0,859 0,82 2 Okul Güvenliği Öğrenme İklimi Sınıf Düzeni Sınıf Öğretimi Öğrenci Öğrenmesi Lise 1 Lise 2 Lise 3 Lise 4 0,16 0,08 0,10 0,12 0,10 Aracı Faktörler 0,918
Şekil 29 . Okul müdürü liderliğinin “Program Kalitesi” aracı faktörüne ait doğrudan etkisi
Bulgular, okul müdürünün liderlik etkisi arttıkça program kalitesi bundan en fazla olumlu etkilenerek arttığını göstermektedir. Diğer bir ifade ile okul müdürünün liderlik etkisi arttıkça okuldaki programların uyumu bundan etkilenecek, öğretmenlerin kendini geliĢtirmeleri artacak ve okul iyileĢtirme planlarındaki düzelmeler olumlu etkilenerek artacağıdır. Yani okulda öğretim kalitesini arttırmak için programların hem aynı sınıf düzeyinde hem de farklı sınıflar düzeyinde uyumlu olabilmesi, öğretmenlerin sürekli kendilerini geliĢtirebilmeleri ve okulu iyileĢtirebilmeleri için okul müdürünün liderlik özelliğini göstermesi gerektiği bulgusu ortaya çıkmıĢtır. BaĢka bir ifade ile programların uyumundaki kalite ve öğretmenlerin hem kendini geliĢtirmesi hem de okulu iyileĢtirilmesindeki etkisini arttırılması okul müdürünün liderliğiyle doğrudan iliĢkilidir. Bu iliĢki pozitif yönde bir iliĢkidir. Yani programların uyumu, öğretmenlerin kendilerini yetiĢtirmeleri ve okulu iyileĢtirme isteklerinin arttırmak için okul müdürünün liderlik etkisi de artmalıdır.
121
b) Okul müdürünün öğretimsel liderliğinin “Profesyonel Topluluk” aracı faktörüne doğrudan etkisi
“Okul Müdürü Liderliği” boyutunun “Profesyonel Topluluk” boyutu üzerinde 0,859
değeriyle en yüksek ikinci etkiye sahip olduğu sonucu çıkmıĢtır. Burada okul müdürü örgütsel aracı faktörlerden olan “Profesyonel Topluluk” boyutunun alt boyutları olan
“Karşılıklı Dialog”, “Yenilik Oryantasyonu”, “Yeni Öğretmen Uyumu”, “Kollektif Sorumluluk” ve “Akran İşbirliği” boyutlarına ait liderlik etkisinin diğer geriye kalan
faktörlere göre yüksek oranda olduğu ortaya çıktığı görülmektedir. Okul müdürü,
“Karşılıklı Dialog” boyutunda; öğretmenlerin düzenli olarak öğretme ve öğrenmeyle ilgili
varsayımları tartıĢması, öğretmenler odasında ve toplantılarda düzenli olarak öğretimden bahsetmesi ve diğer öğretmenlerle öğrenci çalıĢmalarını paylaĢması ve tartıĢması konularına etki ettiği sonucu ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte, en iyi öğrenmenin nasıl olması gerektiği konusunu görüĢmeleri, okul amaçlarını konuĢmaları ve sınıf davranıĢlarının yönetilmesi hususlarında okul müdürünün doğrudan etkisinin olduğu sonucu ortaya çıkmıĢtır. Okul müdürü, “Yenilik Oryantasyonu” boyutunda; öğretmenlerin öğretmeyi iyileĢtirme, okulu daha iyi konuma getirmek için risk alma ve yeni fikirleri denemek için istekli olmaları konularına doğrudan etki ettiği sonucu ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte, öğretmenlerin sürekli öğrenmesine ve yeni fikirler aramasına ve alanında uzmanlaĢmıĢ meslektaĢlarına saygı göstererek onlara değer vermeleri konusunda doğrudan etki ettiği sonucu görülmektedir. Okul müdürü, “Yeni Öğretmen Uyumu” boyutunda; deneyimli öğretmenlerin, yeni öğretmenlere ait gözlemlerini paylaĢması, geribildirimde bulunmak üzere odalarına davet etmesi ve yeni gelen öğretmenlerin kuruma iliĢkin farkındalıklarına katkı sağlanmasına okul müdürünün etkisi olduğu sonucu çıkmıĢtır. Okul müdürü, “Kollektif Sorumluluk” boyutunda; okulda öğretmenlerin yalnızca kendi sınıflarında değil, tüm okulda disiplin sağlanmasına, okulu iyileĢtirmek için sorumluluk almasına, kendisi için yüksek standartlar belirleyip her öğrencinin öğrenmesinde kendisini sorumlu hissetmeleri hususlarına doğrudan etki ettiği sonucu ortaya çıkmaktadır. Ayrıca, öğrencilerin, hem öz denetimlerini geliĢtirmeye yardımcı olmaları hem de baĢarısız olduklarında kendini sorumlu hissetmeleri durumlarına okul müdürünün doğrudan etki ettiği sonucu görülmektedir. Okul müdürü, “Akran İşbirliği” boyutunda; öğretmenlerin, geribildirimde bulunmak üzere baĢka bir öğretmenin dersini gözlemlemesine, diğer öğretmenler ile öğretimsel kararlar vermek için öğrencilerin değerlendirme verileri üzerine konuĢulması konularında okul müdürünün doğrudan etkisi olduğu bulgusu çıkmıĢtır.
122
Ayrıca belirli sınıflara materyal ve aktiviteler geliĢtirmek üzere diğer öğretmenlerle birlikte çalıĢılmasında ve diğer öğretmenlerle öğretim stratejileri üzerinde çalıĢılmasında okul müdürünün doğrudan etkisi olduğu sonucu görülmektedir.
Program Kalitesi Okul-Aile İlişkisi Profesyonel Topluluk Okul Müdürü Liderliği Üniversiteye Yönelim Akademik Talep OSYM 0,96 4 -0,2 57 0,6 62 0,6 34 0,859 0,82 2 Okul Güvenliği Öğrenme İklimi Sınıf Düzeni Sınıf Öğretimi Öğrenci Öğrenmesi Lise 1 Lise 2 Lise 3 Lise 4 0,16 0,08 0,10 0,12 0,10 Aracı Faktörler 0,918
Şekil 30 . Okul müdürü liderliğinin “Profesyonel Topluluk” aracı faktörüne ait doğrudan
etkisi
Bulgular, okul müdürünün liderlik etkisi arttıkça öğretmenler arası iliĢkilerin ve takım halinde çalıĢma durumlarının olumlu etkilenerek artacağını göstermektedir. Yani öğrencilerin öğrenmesini arttırmak için öğretmenlerin kendi aralarında iĢbirliği içinde olmaları, okula yeni gelen öğretmenleri aralarına alarak öğretim stratejileri ve deneyimleri paylaĢmalarında okul müdürünün liderlik özelliğini göstermesi gerektiği bulgusu ortaya çıkmıĢtır. BaĢka bir ifade ile öğrencinin öğrenmesindeki en önemli etken olan öğretmenlerin birlikte uyum içinde çalıĢmalarında etkisini arttırılması okul müdürünün liderliğiyle doğrudan iliĢkilidir. Ayrıca okul müdürünün liderlik etkisi arttıkça öğretmenlerin okulu iyileĢtirmek için kendilerini sorumlu hissetmesi, tüm okuldan sorumlu olarak disiplini sağlaması, öğrenmeyi geliĢtirmek ve iyileĢtirmek için yeni fikirler bulunması durumlarının olumlu etkilenerek artacağını göstermektedir. Yani öğrencilerin öğrenmesini arttırmak için öğretmenlerin tamamını harekete geçirip sorumlu hissettirmesi, öğretim stratejilerinde yenilikleri ortaya çıkarılmasında okul müdürünün liderlik özelliğini göstermesi gerektiği bulgusu ortaya çıkmıĢtır. BaĢka bir ifade ile öğrencinin öğrenmesindeki en önemli etken olan öğretmenlerin toplu sorumluluk alarak tüm okul
123
içinde disiplini sağlaması, öğretmenlerin sürekli öğrenme duygusu verilmesinde etkisini arttırılması okul müdürünün liderliğiyle doğrudan iliĢkilidir. Bu iliĢki pozitif yönde bir iliĢkidir. Yani okul müdürünün liderlik etkisi arttıkça öğretmenlerin sorumluluk duygusu artacaktır.
c) Okul müdürünün öğretimsel liderliğinin “Okul-Aile İlişkileri” aracı faktörüne doğrudan etkisi
“Okul Müdürü Liderliği” boyutunun “Okul-Aile İlişkisi” boyutu üzerinde 0,662 değeriyle
en yüksek üçüncü etkiye sahip olduğu sonucu çıkmıĢtır. Burada okul müdürü örgütsel aracı faktörlerden olan “Okul-Aile İlişkisi” boyutuna ait liderlik etkisinin olduğu görülmektedir. Okul müdürü, “Okul-Aile İlişkisi” boyutunda; öğretmenler, öğrenci derse girmediğinde ve düĢük performans gösterdiğinde velisini bilgilendirmesine, velilerle öğrencilere nasıl yardım edebilecekleri konusunda görüĢmesine yüksek performans sergilediğinde velisini bilgilendirmesi hususlarında doğrudan etki ettiği sonucu ortaya çıkmaktadır.
Program Kalitesi Okul-Aile İlişkisi Profesyonel Topluluk Okul Müdürü Liderliği Üniversiteye Yönelim Akademik Talep OSYM 0,96 4 -0,2 57 0,6 62 0,6 34 0,859 0,82 2 Okul Güvenliği Öğrenme İklimi Sınıf Düzeni Sınıf Öğretimi Öğrenci Öğrenmesi Lise 1 Lise 2 Lise 3 Lise 4 0,16 0,08 0,10 0,12 0,10 Aracı Faktörler 0,918
Şekil 31 . Okul müdürü liderliğinin “Okul-Aile İlişkisi” aracı faktörüne ait doğrudan etkisi
Bulgular, okul müdürünün liderlik etkisi arttıkça öğretmenlerin aile ile olan iliĢkileri olumlu etkilenerek arttığını göstermektedir. Yani öğretmenlerin öğrencilerle ilgili konularda velilerle görüĢmesi için okul müdürünün liderlik özelliğini göstermesi gerektiği bulgusu ortaya çıkmıĢtır. BaĢka bir ifade ile öğrencinin öğrenmesindeki en önemli
124
ayaklardan birisi olan ailenin öğrenci öğrenmesindeki etkisini arttırmak için öğretmen veli iliĢki düzeyi algısının az veya çok olması okul müdürünün liderliğiyle doğrudan iliĢkilidir. Bu iliĢki pozitif yönde bir iliĢkidir.
d) Okul müdürünün öğretimsel liderliğinin “Üniversiteye yönelim” aracı faktörüne doğrudan etkisi
“Okul Müdürü Liderliği” boyutunun “Üniversiteye Yönelim” boyutu üzerinde 0,634
değeriyle en yüksek dördüncü etkiye sahip olduğu sonucu çıkmıĢtır. Burada okul müdürü örgütsel aracı faktörlerden olan “Üniversiteye Yönelim” boyutuna ait liderlik etkisinin olduğu sonucu ortaya çıkmıĢtır. Okul müdürü, “Üniversiteye Yönelim” boyutunda; öğretmenler, öğrencilerin üniversiteye gitmesine, ders saatleri dıĢında öğrencilere üniversite planları için yardımcı olmasına ve öğrencilerin üniversiteye gitmeyi planlaması hususlarına doğrudan etki ettiği sonucu ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte, okul müfredatının öğrencilerin üniversiteye ve meslek hayatına hazırlanmalarına odaklanmasına ve üniversiteye giriĢte baĢarı göstermenin iĢlerinin bir parçası olarak gördüğü hususunda okul müdürünün doğrudan etkisi olduğu söylenebilir.
Program Kalitesi Okul-Aile İlişkisi Profesyonel Topluluk Okul Müdürü Liderliği Üniversiteye Yönelim Akademik Talep OSYM 0,96 4 -0,2 57 0,6 62 0,6 34 0,859 0,82 2 Okul Güvenliği Öğrenme İklimi Sınıf Düzeni Sınıf Öğretimi Öğrenci Öğrenmesi Lise 1 Lise 2 Lise 3 Lise 4 0,16 0,08 0,10 0,12 0,10 Aracı Faktörler 0,918
Şekil 32 . Okul müdürü liderliğinin “Üniversiteye Yönelim” aracı faktörüne ait doğrudan
125
Bulgular, okul müdürünün liderlik etkisi arttıkça öğrencilerin üniversiteye yönelmek için çabaları, planlamaları ve çalıĢmaları olumlu etkilenerek artacağını göstermektedir. Yani öğrencilerin bir yükseköğretim programına hazırlanıp gidebilmelerini doğrudan etkileyen en önemli faktörlerden birisi de okul müdürünün liderlik özelliğini göstermesi gerektiği bulgusu ortaya çıkmıĢtır. BaĢka bir ifade ile öğrencilerin üniversiteyi kazanabilmeleri, okul müdürünün liderliğiyle doğrudan iliĢkilidir. Bu iliĢki pozitif yönde bir iliĢkidir.
4.2.2. Okul Müdürü Liderliğinin Öğrenci Öğrenmesi Üzerine Dolaylı Etkisine