Doğrulayıcı Faktör Analizi Sonuçları (DFA)

Ölçeğin uygunluğunun değerlendirilmesinde kullanılan birbirinden farklı uyum iyiliği ölçütleri ve bu ölçütlerin sahip olduğu istatistiksel fonksiyonlar vardır. Önerilen ölçütler arasında en çok kullanılanları benzerlik oranı ki-kare istatistiği ( χ2 ), RMSEA ( Ortalama hata karekök yaklaĢımı -Root-mean-square error approximation), GFI (Uyum iyiliği indeksi -Goodness-of-fit index) ve AGFI (UyarlanmıĢ uyum iyiliği indeksi -Adjusted Goodness-of-fit index ) dir (Dursun ve Kocagöz, 2010). Tablo 6‟da yapısal modeller için sık kullanılan uyum istatistiklerinin “iyi uyum” ve “kabul edilebilir uyum” değerleri yer almaktadır (Yılmaz, Çelik ve Pazarlıoğlu, 2010).

Tablo 6

Yapısal Modeller İçin Uyum İstatistikleri

Uyum Ölçütleri Ġyi Uyum Kabul Edilebilir Uyum

RMSEA 0<RMSEA<0,05 0,05<RMSEA<0,10

NFI 0,95≤NFI≤1 0,90≤NFI≤0,95

NNFI 0,97≤NNFI≤1 0,95≤NNFI≤0,97

CFI 0,97≤CFI≤1 0,95≤CFI≤0,97

IFI 0,95≤IFI≤1 0,90≤IFI≤0,95

SRMR 0≤SRMR≤0,05 0,05≤SRMR≤0,10

GFI 0,95≤GFI≤1 0,90≤GFI≤0,95

AGFI 0,90≤GFI≤1 0,85≤AGFI≤0,90

Ki-kare/DF <3 <5

Bir modelin bütün olarak kabul edilebilir olması için raporlanan uyum iyiliği indekslerinin kabul edilebilir sınırlar içinde olması gerekmektedir. Uyum iyiliği indekslerinin çoğunun değeri 0 ile 1 arasında değiĢmektedir. Burada 0 değeri veri ile model arasında hiç uyumun olmadığını, 1 ise tam uyumun olduğunu ifade etmektedir. Eğer indeksin değeri 0,90‟dan büyük ve 1‟e yaklaĢıyorsa veride uyumun hemen hemen sağlandığı söylenebilir. Literatürde uyum iyiliği indeksleri için tek bir sınıflama yoktur. Ġndekslerin sahip oldukları özelliklere göre pek çok sınıflamaya rastlanmaktadır (Çerezci, 2010).

Yapılan ilk AFA sonucundan sonra elde edilen form için DFA yapılmıĢ ve analiz ile elde edilen model veri uyumu için istatistikler Tablo 7‟de verilmiĢtir.

92 Tablo 7

Ölçekler İçin Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA)

Ölçekler KOD X 2 sd X 2/sd RMSEA NFI NNFI PNFI CFI IFI RFI SRMR GFI AGFI PGFI

Okul müdürü liderliği ve

öğretimsel liderlik M1 133,23 22 6,06 0,074 0,99 0,99 0,61 0,99 0,99 0,98 0,022 0,97 0,94 0,47 Öğretmen-okul müdürü güveni M2 16,96 6 _2,83 0,044 0,99 0,99 0,40 1,00 1,00 0,98 0,019 0,99 0,98 0,28

Kaliteli program uyumu F1 3 maddeden oluĢan ölçektir. Program herhangi bir değer üretememiĢtir.

Kaliteli profesyonel

geliĢmeleri F2 57,70 11 5,25 0,067 0,99 0,98 0,52 0,99 0,99 0,98 0,023 0,98 0,96 0,39

KarĢılıklı dialog F3 5,75 6 0,96 0,0 1,00 1,00 0,40 1,00 1,00 0,99 0,013 1,00 0,99 0,29

Yenilik oryantasyonu F4 15,63 4 3,91 0,056 0,99 0,99 0,40 1,00 1,00 0,99 0,016 0,99 0,98 0,26

Yeni öğretmen sosyalizasyonu F5 2 maddeden oluĢan ölçektir. Program herhangi bir değer üretememiĢtir.

Kollektif sorumluluk F6 47,47 12 3,96 0,058 0,99 0,99 0,57 1,00 1,00 0,99 0,016 0,99 0,97 0,42 Akran iĢbirliği F7 8,75 4 2,19 0,036 1,00 0,99 0,40 1,00 1,00 0,99 0,018 1,00 0,99 0,27 Okul güvenliği F8 62,14 10 6,21 0,076 0,99 0,98 0,47 0,99 0,99 0,98 0,027 0,98 0,95 0,35 Üniversiteye yönelim F9 14,56 5 2,91 0,046 1,00 0,99 0,33 1,00 1,00 0,99 0,014 0,99 0,98 0,24 Okul-aile iliĢkisi F10 6,85 0 1,00 0,0 1,00 1,00 0,0097 1,00 Sınıf talimatları ve öğrenci sınıf katılımı S1 46,74 8 5,84 0,073 0,99 0,98 0,38 0,99 0,99 0,98 0,022 0,99 0,95 0,28

Sınıf düzensizliği S2 2 maddeden oluĢan ölçektir. Program herhangi bir değer üretememiĢtir.

Öğrenci tartıĢma kalitesi S3 24,28 7 3,47 0,051 1,00 0,99 0,46 1,00 1,00 0,99 0,013 0,99 0,97 0,33

93

Kikare/sd değeri 3'ün altındaysa mükemmel, 5'in altındaysa orta uyum var demektir. Tablo 7‟deki değer üreten tüm ölçeklere göre 0,96 ile 6,21 arasında olduğu görülmektedir. Buna göre “Öğretmen-okul müdürü güveni” ,”Karşılıklı dialog”, “Akran işbirliği”,

“Üniversiteye yönelim” ve “Sınıf dışında eleştirel düşünme” ölçeklerinde mükemmel uyum

var demektir. “yenilik oryantasyonu”, “kollektif sorumluluk”, “öğrenci tartışma kalitesi”

ve “başarı (l1, l2, l3, l4, osym)” ölçeklerinde orta uyum vardır. “Okul müdürü liderliği ve öğretimsel liderlik”, “Kaliteli profesyonel gelişmeleri”, “Okul güvenliği” ve “Sınıf talimatları ve öğrenci sınıf katılımı” ölçeklerinde kötü uyum vardır.

RMSEA için 0,05‟e eĢit veya daha küçük değer mükemmel bir uyuma, 0,08 ile 0,10 arasındaki değerleri kabul edilebilir bir uyuma, 0,10‟dan daha büyük değer de kötü uyuma karĢılık gelmektedir. Tablo 7‟deki değer üreten tüm ölçeklere göre RMSEA değeri 0,036 ile 0,076 arasında olduğu görülmektedir. Buna göre RMSEA‟ya göre ölçek orta uyuma karĢılık gelmektedir.

SRMR değeri, Tablo 7‟deki değer üreten tüm ölçeklere göre 0,0077 ile 0,027 arasında olduğu görülmektedir. Buna göre SRMR‟ya göre ölçek mükemmel uyuma karĢılık gelmektedir.

Göreli varyans ve kovaryans miktarının bir göstergesi olan GFI 0 ve 1 arasında değer alır ve bu değerin 1‟e yakınlığı modelin uygunluğunun daha iyi olduğu gösterir. Tablo 7‟deki değer üreten tüm ölçeklere göre GFI değeri 0,97 ile 1,00 arasında olduğu görülmektedir. Buna göre GFI‟ya göre ölçek mükemmel uyuma karĢılık gelmektedir.

Diğer uygunluk ölçüleri, PNFI (NormlandırılmıĢ basitlik uyum indeksi- Parsimony Normed Fit Index), PGFI (Basitlik uyum indeksi-Parsomany Goondness of Fit Index), CFI (KarĢılaĢtırmalı uyum indeksi - Comparative Fit Index), IFI (Fazlalık uyum indeksi- Incremental Fit Index), RFI (Göreli uyum indeksi-Relative Fit Index), NFI (NormlandırılmıĢ uyum indeksi-The Normed Fit Index)‟dir. Bu ölçütler 0 ile 1 aralığında değiĢen değerler alır.

PNFI değeri, Tablo 7‟deki değer üreten tüm ölçeklere göre 0,28 ile 0,61 arasında olduğu görülmektedir. Buna göre PNFI‟ya göre ölçek kabul edilebilir bir uyuma karĢılık gelmektedir.

94

PGFI değeri, Tablo 7‟deki değer üreten tüm ölçeklere göre 0,21 ile 0,47 arasında olduğu görülmektedir. Buna göre PGFI‟ya göre ölçek kabul edilebilir bir uyuma karĢılık gelmektedir.

IFI değeri, Tablo 7‟deki değer üreten tüm ölçeklere göre 0,99 ile 1,00 arasında olduğu görülmektedir. Buna göre IFI‟ya göre ölçek mükemmel uyuma karĢılık gelmektedir.

RFI değeri, Tablo 7‟deki değer üreten tüm ölçeklere göre 0,98 ile 1,00 arasında olduğu görülmektedir. Buna göre RFI‟ya göre ölçek mükemmel uyuma karĢılık gelmektedir. NFI değeri, Tablo 7‟deki değer üreten tüm ölçeklere göre 0,99 ile 1,00 arasında olduğu görülmektedir. Buna göre NFI‟ya göre ölçek mükemmel uyuma karĢılık gelmektedir. AMOS ve LISREL kullanan araĢtırmacılar yayınlarında genellikle ki-kare değeri yanında sıklıkla GFI, AGFI, RMSEA, CFI ve NNFI ölçütlerini kullanmaktadır. Modelin uygunluğu, y ve x değiĢkenlerinin gizil yapıları ne kadar iyi ölçtüğü y ve x değiĢkenleri için hesaplanan çoklu korelasyon katsayılarının (belirlilik katsayısı-R2) incelenmesiyle belirlenebilir. Bu katsayılar 0 ve 1 arasında değerler almaktadır. Sözü edilen katsayının 1‟e yakın olması değiĢkenin gizil yapıyı daha iyi açıkladığı anlamını taĢımaktadır. Ayrıca yüklerin her biri ile iliĢkili olan t değerleri 2‟den daha büyük ise bulunan yük değerlerinin istatistiksel olarak anlamlı olduğu söylenebilmektedir (Çokluk vd., 2010, s.272; Aytaç ve Öngen, 2012).

AGFI değeri, Tablo 7‟deki değer üreten tüm ölçeklere göre 0,95 ile 1,00 arasında olduğu görülmektedir. Buna göre AGFI‟ya göre ölçek mükemmel uyuma karĢılık gelmektedir. NNFI değeri, Tablo 7‟deki değer üreten tüm ölçeklere göre 0,98 ile 1,00 arasında olduğu görülmektedir. Buna göre NNFI‟ya göre ölçek mükemmel uyuma karĢılık gelmektedir. CFI değeri, Tablo 7‟deki değer üreten tüm ölçeklere göre 0,99 ile 1,00 arasında olduğu görülmektedir. Buna göre CFI‟ya göre ölçek mükemmel uyuma karĢılık gelmektedir. Model veri uyumu için hesaplanan istatistikler, model veri uyumunun genel olarak iyi olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte, X2_{/sd değerinin bazı ölçeklerde yüksek olduğu}

dikkate alınarak modelin geliĢtirilebilir olup olmadığına bakılmıĢtır.

Bunun için modifikasyon değerleri incelenmiĢ ve uzman görüĢü alınmıĢtır. Yapısal eĢitlik modelinde aynı değer olan X2_{/sd değerinin 2,08 çıkması nedeniyle ölçekte herhangi bir}

95

Ancak “Kaliteli program uyumu ”, “Yeni öğretmen sosyalizasyonu” ve “Sınıf düzensizliği” ölçeklerinde herhangi bir değer üretilmemiĢtir. Bunun nedeni incelenmiĢ ve uzman görüĢü alınmıĢtır. Ayrıca bu araĢtırmada olduğu gibi çok düzeyli doğrulayıcı faktör analizi modellerinde, ikinci düzeyi tanımlayabilmek için en az üç birinci düzey faktör gerekir. Aksi halde, ikinci düzeyden birinci düzeye olan doğrudan etki yetersiz bir biçimde tanımlanmıĢ olabilir. Bunun yanı sıra, her bir birinci düzey faktörün en az iki göstergesi olmalıdır (Kline, 2005) (akt.Çokluk vd., 2010, s.282). Buna göre modelin bütününe ait doğrulama (X 2/sd:2,08; RMSEA:0,034; CFI:0,95; TLI:0,94) mükemmel uyum

gösterdiğinden dolayı 2 veya 3 maddeden oluĢan üç ölçek anketten çıkarılmamıĢtır.