Nakil ve Sevk

Hükümlüler, kendi istekleri veya toplu sevk, disiplin, asayiş ve güvenlik, hastalık, eğitim, öğretim, suç ve yargılama yeri nedeni ile başka bir kuruma sevk edilebilirler. 5275 sayılı Ceza

den açlık grevine başlamışlardır. (Smeulers 1995)- Açlık Grevleri/Ölüm

Oruçları, Ttb Ve Son Tartışmalar-Ata Soyer (Türk Tabipleri Birliği Toplum ve Hekim Dergisi)

48 _{“…Açlık grevinde etik tutum tartışmalarındaki en sancılı nokta, bilinci} kaybolmuş kişiye müdahale meselesidir. Burada birkaç pratik noktadan yola çıkabiliriz. Bir kişi, bir hastaneye “koma” durumunda gelmişse, ya- nında hekimin sorup arzusunu öğreneceği kimsesi yoksa, gelen hasta ile birlikte kendisine müdahale istemediğini belirten bir belge de yok- sa, hekim, kişiyi kurtarmak için müdahale eder; tıpkı her acil olgu gibi. Ancak, kişi her gün hekimi görüyor, ona kendisine müdahale edilmeme isteğini sözlü ve/veya yazılı olarak ifade ediyorsa, o kişinin bilinci kay- bolduğunda hekimin ciddi bir çelişki yaşaması kaçınılmaz olacaktır. O noktada, hekim, kişiyi yaşatma sorumluluğu ile mahkûmun özerkliğine ve onuruna saygı duyma gereği arasında kalır. Ulusal ve uluslararası metinlerde belirtilen husus, hekimin bu noktada en doğru kararı verme- de, hiçbir baskı altında olmadan mesleki özgürlüğe sahip olması gerek- tiğidir…” Açlık Grevleri/Ölüm Oruçları, Ttb Ve Son Tartışmalar-Ata

Soyer (Türk Tabipleri Birliği Toplum ve Hekim Dergisi)

49 _{TTB (2000), Açlık Grevinde Hekim Tutumu Tıbbi Yaklaşım, TTB Broşü-} rü

ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazına İlişkin Kanun’un 53. mad- desinde nakil sebepleri ve şekli belirtilmiştir.50

Hükümlülerin kendi istekleri ile nakil edilmesi için bazı şart- lar gereklidir. Bu şartlar 5275 sayılı Kanun’un 54. maddesin- de51 _{yer almaktadır. Yine disiplin nedeni ile de hükümlülerin}

nakilleri söz konusu olabilmektedir. Bu husus ilgili kanunun 55. maddesinde düzenlenmektedir.52

Bunların yanı sıra zorunlu nedenlerle veya hastalık sebebiyle

50 _{5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazına İlişkin Kanun m.53:} “(1) Hükümlüler, kendi istekleri veya toplu sevk, disiplin, asayiş ve güvenlik, hastalık, eğitim, öğretim, suç ve yargılama yeri nedenleriyle başka bir kuruma nakledilebilirler. (2) Hükümlü nakilden önce aranır ve kurum hekimine, yoksa diğer bir resmî hekime muayene ettirilir; mu- ayene sonucu yola çıkarılamayacağı anlaşılanlar, kurumun en üst ami- rince derhâl resmî bir sağlık kuruluşuna sevk edilir. Mazeretinin, biri hastalığın uzmanı olmak üzere en az iki uzman hekimin imzaladığı ve hastane başhekiminin onayladığı resmî rapor ile belgelenmesi hâlinde nakil, mazeret ortadan kalkıncaya kadar geri bırakılır ve durum Adalet Bakanlığına bildirilir.”

51 _{5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazına İlişkin Kanun m.54:} “(1) Hükümlülerin kendi istekleri ile bulundukları kurumdan başka ku- rumlara nakledilebilmeleri için; a) Gitmek istedikleri kurumlardan du- rumlarına uygun en az üç yeri belirten bir dilekçe vermeleri, b) Nakil gi- derlerini peşin olarak ödemeyi kabul etmeleri, c) Koşullu salıverilmele- rine beş aydan az süre kalmamış olması, d) İyi hâl göstermeleri, disiplin cezası almamış veya kaldırılmış olması, e) İstekte bulunulan kurumda yer, kapsama gücü ve sınıfının uygun bulunması ve tutukevi olmaması, f) Mahkûmiyet sürelerine uygun hükümlülerin barındırıldığı bir kurum olması, g) Daha önce disiplin nedeniyle ayrılmak zorunda kaldıkları ku- rum olmaması, Gerekir. (Ek cümle : 24/1/2013-6411/7 md.) Çocuk hü- kümlüler bakımından bu fıkranın (b) bendi uygulanmaz. (2) Bu hüküm- lüler nakledildikleri kurumlarda, eğitim öğretim veya hastalık nedeniyle nakil hariç, bir yıl kalmak zorundadırlar. Çocuklar bakımından bu süre altı ay olarak uygulanır.”

52 _{5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazına İlişkin Kanun m.55:} “(1) Hükümlü, hücreye koyma cezasını gerektiren eylemlerde bulunma- sı hâlinde kurum yönetimince hakkında disiplin işlemi yapılır ve kurum en üst amirinin istemi üzerine Bakanlıkça başka kurumlara nakledilebi- lir. Disiplin cezaları yeni kurumlarda çektirilir. (2) Bu hükümlüler nakle- dildikleri kurumlarda, mahkeme kararı, kurum güvenliği, can güvenliği veya hastalık sebepleriyle nakil hariç, altı ay kalmak zorundadırlar.”

nakil de yapılabilmekte yine ilgili kanunun 56.53 _{ve 57.}54 _mad-

delerinde düzenleme alanı bulmaktadır. Yine hükümlünün açık ceza infaz kurumundan bir başka açık ceza infaz kuru- muna yapılacak nakilleri de Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ay- rılma Yönetmeliği’nin 11. maddesinde düzenlenmiştir. 55 53 _{5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazına İlişkin Kanun m.56:}

“(1) Kurumların elverişsiz ve yetersiz kalması, kapsama gücünün aşıl- ması, kullanılamaz hâle gelmesi, asayiş, güvenlik, doğal afet, yangın ve büyük onarım gibi zorunlu nedenlerle başka kurumlara nakledilmeleri gerekli görülen hükümlüler, yargı çevresi dışında Adalet Bakanlığınca be- lirlenen ve konumlarına uygun olan diğer kurumlara nakledilebilirler.” 54 _{5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazına İlişkin Kanun m.57:}

(1) Hastaneye sevki zorunlu görülen hükümlü, bulunduğu yere en yakın tam teşekküllü Devlet veya üniversite hastanesinin hükümlü koğuşuna yatırılır. (2) Bu hastanelere gönderilen hükümlülerin başka yerlerdeki hastanelere sevki, sağlık kurulu raporuyla, acil ve yaşamsal tehlikesi bulunması hâlinde, varsa biri hastalığın uzmanı olmak üzere iki uzman hekim tarafından verilip, başhekim tarafından onaylanan ve hastalığın sebebi, tedavinin hangi sebeple bulunduğu hastanede gerçekleştirile- mediği, hastaya nerede ve ne tür bir tedavi gerektiğini açıkça belirten bir raporla mümkündür. Bu durumda da en yakın ve hükümlü koğuşu bulunan Devlet veya üniversite hastaneleri tercih edilir. (3) Hükümlü- nün bu hastanelerde kontrol ve tedavisinin devam edip etmeyeceğinin sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi gerekir; aksi hâlde hükümlü ait olduğu kuruma iade edilir. (4) Hükümlü, acil hâller dışında özel sağ- lık kuruluşlarında tedavi edilemez. Acil hâllerin varlığı hâlinde Adalet Bakanlığına bilgi verilir. (5) Hükümlü, sağlık nedenleriyle bulunduğu kurumda kalmasının uygun olmadığı, kurum hekiminin önerisi ve en üst amirinin isteği üzerine alınacak sağlık kurulu raporuyla belirlendiği takdirde, başka kurumlara nakledilebilir.”

55 _{Açık Ceza İnfaz Kurumuna Ayrılma Yönetmeliği m.11: “(1) Hükümlüle-} rin, bulundukları açık kurumlardan başka açık kurumlara nakil olmayı talep etmeleri halinde, nakil giderlerini peşin olarak ödemeyi kabul etme- leri koşuluyla, gitmek istedikleri en (Değişik ibare:RG-22/8/2015-29453) az üç kurumu belirtir dilekçeleri ve hükümlü bilgi cetveli Bakanlığa gön- derilir. (2) Bakanlıkça, hükümlünün talepte bulunduğu kurumların ka- pasitesi ile daha önce aldığı disiplin cezası nedeniyle ayrılmak zorunda kaldığı kurumlardan olup olmadığı hususları birlikte değerlendirilerek talep hakkında bir karar verilir. (3) (Değişik:RG-22/8/2015-29453) Hak ederek tahliyelerine veya koşullu salıverilmelerine ya da cezasının kalan kısmının denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infazına beş aydan az süre kalan hükümlülerin başka açık kurumlara nakil talepleri, Cumhuriyet başsavcılığınca reddedilerek durum ilgiliye tebliğ edilir. (4) Açık kurumlardan başka açık kurumlara nakledilen hükümlüler; eği- tim-öğretim, güvenlik veya hastalık gibi zorunlu nedenler hariç, nakle- dildikleri kurumlarda en az bir yıl kalmak zorundadır. Çocuklar bakı- mından bu süre altı ay olarak uygulanır. (5) Kapalı kurumlardan açık kurumlara ayrılan hükümlüler bakımından dördüncü fıkradaki süre şartı aranmaz. (6) Aynı ağır ceza merkezi yargı çevresinde bulunan açık

Hükümlünün kapalı ve açık ceza infaz kurumları arası nakil- leri yanında ülkemizde bulunan bir hükümlünün bir başka ül- keye nakli ya da bir başka ülkede bulunan hükümlünün ülke- mize yapılacak nakil işlemleri de düzenleme alanı bulmuştur. Hükümlülerin Nakline Dair Avrupa Sözleşmesi’nde56_{, 6706}

sayılı Cezai Konularda Uluslararası Adli İş Birliği Kanun’un 30. maddesinde57_{, 2015 yılında Ceza ve Tevkifevleri Genel}

Müdürlüğü tarafından yayınlanan “Ceza İnfaz Kurumlarının Tahsisi, Nakil İşlemleri ve Diğer Hükümler” konulu 167 Nolu Genelge’nin 12. maddesinde ilgili hükümler bulunmaktadır. 58

kurumlar arasındaki nakillere ağır ceza merkezi Cumhuriyet başsavcı- lığınca karar verilir. (7) Bakanlık; kurum kapasitesinin aşılması, ihtiyaç, güvenlik, yangın, doğal afet veya hastalık gibi zorunlu hâllerde açık ku- rumlar arasında resen nakil yapabilir. (8) (Ek:RG-22/8/2015-29453) Açık kurumlardan başka açık kurumlara isteği üzerine nakledilen hükümlü, kendisinden kaynaklı herhangi bir nedenle nakil olunduğu kuruma üç ay içerisinde gitmediği takdirde, nakil durumu yeniden değerlendiril- mesi amacıyla Bakanlığa bildirilir.”

56 _{Bkz: Hükümlülerin Nakline Dair Avrupa Sözleşmesi, http://www.uh-} digm.adalet.gov.tr/sozlesmeler/coktaraflisoz/ak/turkce/112_tur.pdf (E.T:01.10.2017)

57 _{6706 sayılı Cezai Konularda Uluslararası Adli İş Birliği Kanunu m.30:} (1) Yabancı devlet mahkemeleri tarafından hakkında mahkûmiyet ka- rarı verilen ve ceza infaz kurumunda bulunan hükümlü, aşağıdaki ko- şulların birlikte bulunması hâlinde cezanın infazı amacıyla Türkiye’ye nakledilebilir: a) Hükümlünün Türk vatandaşı olması veya Türkiye ile güçlü sosyal bağlarının bulunması. b) Hükümlünün veya kanunî temsilcisinin rıza göstermesi. c) Mahkûmiyet kararının kesinleşmiş olması. ç) Mahkûmiyet kararına konu fiilin Türk hukukuna göre suç teşkil etmesi. d) Merkezî makamlarca aksi kararlaştırılmadıkça, talep tarihinde, hükümlünün ceza infaz kurumunda infazı gereken en az altı ay hapis cezasının bulunması. (2) Hükümlü, kanunî temsilcisi veya ya- kını tarafından Türkiye’ye nakil talebinde bulunulması hâlinde, yabancı devlet makamlarından; a) Mahkûmiyet kararının onaylı sureti, b) Hük- me esas alınan kanun maddelerinin metni, c) Hükümlünün veya kanunî temsilcisinin nakle rıza gösterdiğine dair belge, ç) İnfazı gereken cezayı gösteren belge, d) Gerekli görüldüğü takdirde, hükümlünün sağlık du- rumunu gösteren tıbbî raporlar ile hastalığı varsa tedavisine ilişkin tavsi- yeleri içeren belgeler, e) Gerekli görüldüğü takdirde bu fıkrada belirtilen belgelerin tercümeleri, talep edilir. (3) Nakil koşullarının bulunmadığı- nın, naklin, hükümlünün sosyal rehabilitasyonuna katkı sağlamayacağı- nın, ceza adaletinin amaçlarına hizmet etmeyeceğinin veya Türkiye’nin millî güvenliği ile temel çıkarlarına uygun düşmeyeceğinin anlaşılması hâlinde, nakil talebi Merkezî Makam tarafından reddedilebilir. (4) Hü- kümlülerin nakline Adalet Bakanı karar verir.”

58 _{Ceza İnfaz Kurumlarının Tahsisi, Nakil İşlemleri ve Diğer Hükümler ko-} nulu 167 Nolu Genelge “m.12: (1) Yabancı uyruklu hükümlü, hükümöz-

Her ne kadar 5275 sayılı Kanun’da hükümlülerin nakilleri dü- zenlenmiş ise de, tutukluların da nakilleri söz konusu olabil- mektedir. 2015 yılında Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan “Ceza İnfaz Kurumlarının Tahsisi, Nakil İşlemleri ve Diğer Hükümler” konulu 167 Nolu Genelge’de59

ve Ceza İnfaz Kurumlarının Dış Koruma, Hükümlü ve Tutuk- luların Sevk ve Nakilleri İle Sağlık Hizmetlerinin Yürütülmesi Hakkında Protokolün 19.60 _{vd. maddelerinde de tutukluların}

da nakil işlemlerine ilişkin düzenlemeler bulunmaktadır. 61 lü ve tutuklular müdürlük teşkilatı bulunmayan ceza infaz kurumla- rında barındırılmayacak ve Cumhuriyet Başsavcılıklarınca derhal bağlı bulundukları ağır ceza merkezi kapalı ceza infaz kurumuna resen gön- derilecektir. Ağır ceza merkezi olup, müdürlük teşkilatı bulunmayan ceza infaz kurumlarının yabancı uyruklu hükümlü, hükümözlü ve tu- tukluları gönderecekleri ekli (1) sayılı listenin (I) bölümünde belirtilmiş- tir. (2) Yabancı uyruklu hükümlü ve hükümözlüler, yabancı uyruklular için sınıflandırılmamış olsa bile suç vasfı, salıverilme tarihleri ve ceza süreleri itibariyle konumlarına uygun ise yakalandıkları yerdeki mü- dürlük teşkilatı bulunan bütün ceza infaz kurumlarında kalabilecekler resen nakilleri için talepte bulunulmayacaktır. Ancak yetişkin erkek ve genç erkek ile yetişkin kadın ve genç kadın hükümlü ve hükümözlüler kendi istekleri ile sadece, ekli 1 sayılı listenin (I) bölümünde işaretlenen konumlarına uygun ceza infaz kurumlarından birisine nakil talebinde bulunabilecek Bakanlıkça nakledileceklerdir.”

59 _{167 Nolu Genelgede Değişiklik Yapılmasına Dair Genelge}

http://www.cte.adalet.gov.tr/menudekiler/mevzuat/genelge/167-2. pdf (E.T:01.10.2017)

60 _{Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetim, Dış Koruma, Hükümlü ve Tutuklu-} ların Sevk ve Nakilleri İle Sağlık Hizmetlerinin Yürütülmesi Hakkında Protokol m.19: (1) Ceza infaz kurumu idaresince hükümlü ve tutuklu- ların hastane ve duruşmaya sevk yazıları, zorunlu haller dışında en geç iki gün öncesinden jandarmaya gönderilir ve jandarma koruma birlik komutanlığınca da istenilen gün ve saatte hizmete uygun olarak sevkler yapılır. 2) Başka ceza infaz kurumuna nakledilecek hükümlü ve tutuklu- ların nakilleri, ilgili yazıların jandarmaya intikal etmesinden itibaren zo- runlu haller dışında en geç bir hafta içinde yapılır. 3) Nakilleri yapılacak hükümlü ve tutuklulara ait sevk bilgileri zorunlu haller dışında nakilden en geç bir gün önce jandarma tarafından kurum idaresine bildirilir. 4) Kadın hükümlü ve tutukluların il içerisindeki hastaneye veya duruşma- ya sevklerinde kadın jandarma görevlisinin bulunmadığı ya da yetersiz kaldığı durumlarda mümkün olduğu takdirde kadın infaz ve koruma memuru görevlendirilir.

61 _{http://www.cte.adalet.gov.tr/menudekiler/mevzuat/protokol/P47.} pdf (E.T:01.10.2017)

5275 sayılı Kanun’un 58. maddesinde62 _{ise nakillerde alınacak}

tedbirler yer almaktadır. “Uzak cezaevlerine yapılan nakiller- de güvenlik faktörüne üst düzeyde dikkat gösterilmesi gere- kirken 16 Eylül 2012 tarihinde Van’dan İstanbul’a mahkum götüren cezaevi aracının Malatya Kayseri yolunda yanması ve bulundukları bölümün kilidinin açılmaması sonucunda 5 tutuklu ve 2 hükümlü yanarak can vermiştir. 2 Şöfor ve 10 jan- darma yaralı olarak kurtarılmıştır.” 63

Tutuklu ve hükümlülerin nakilleri yanında mahkemeye, has- taneye gibi sevklerini gerektiren durumlar da mevcuttur. Örneğin Ceza İnfaz Kurumlarının Dış Koruma, Hükümlü ve Tutukluların Sevk ve Nakilleri İle Sağlık Hizmetlerinin Yürü- tülmesi Hakkında Protokolde ve Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Yönetmeliği’nde de bu hususlar düzenlenmiştir. Tutuklu ve hükümlülerin nakil başvuruları şartlara tabidir. Ancak bazen başvuru sahipleri şartları taşısa da taleplerinin kabul edilmediğini belirtebilir. İlgili duruma örnek olarak ül- kemizde uygulama alanı bulan Kamu Denetçiliği Kurumu’nun

62 _{5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazına İlişkin Kanun m.58:} “(1) Hükümlülerin kuruma veya başka bir yere götürülüp getirilmesi sırasında, halkla bir araya gelmelerine ve başkaları tarafından görülme- lerine engel olacak tedbirler alınır. (2) Hükümlü, havalandırma ve ışık durumu yetersiz araçlarla, eziyet verici veya onur kırıcı şekilde nakle- dilemez. Nakil sırasında alınacak tedbirler, hükümlünün firarını önleyi- ci ve yukarıdaki fıkrada yazılı engelleri gerçekleştirici sınırları aşamaz, birbirleriyle ve görevlilerle herhangi bir tartışmaya girmelerini engelle- yici boyutları geçemez. (3) (Değişik: 24/1/2013-6411/8 md.) Çocuk eği- timevlerine nakiller kurum görevlisinin nezaretinde yapılır. Açık ceza infaz kurumlarına nakiller ise kurum görevlisi olmaksızın yapılır. Bu hâlde hükümlünün, aynı il sınırları içinde bulunan ceza infaz kurumları arasındaki nakillerde aynı gün içinde; farklı illerde bulunan ceza infaz kurumları arasındaki nakillerde ise kurum amirinin kırksekiz saati geç- meyecek şekilde belirleyeceği süre içinde, nakledildiği açık ceza infaz kurumuna giriş yapması gerekir. Belirlenen sürelerde açık ceza infaz ku- rumuna giriş yapmayan hükümlüler hakkında 97 nci madde hükümleri uygulanır. (4) Görevli nezaretinde yapılan nakiller sırasında hükümlü- nün iaşe ve bedensel ihtiyaçları giderilir.”

(OMBUDSMANLIK) nakil ve sevk taleplerinin reddedilmesi- ne ilişkin başvurucuya verdiği kararı mevcuttur.64